گروه اقتصاد کلان|
در حالی که مسوولان مرکز آمار ایران از مدرن‌سازی این نهاد سخن می‌گویند و یکی از مولفه‌های اصلی آن را «طراحی ساختار آماری با توجه به عصر حاضر و نیازهای کشور» می‌دانند، بسیاری از کارشناسان اصلی‌ترین مساله اطلاعات آماری را عدم تطابق با استانداردها و نیازهای روز عنوان می‌کنند. معاون مرکز آمار ایران روز گذشته در یک سخنرانی عامل مشکل‌ساز در این زمینه را مرجع نبودن مرکز آمار به عنوان دستگاه مرکزی تهیه و انتشار آمارهای رسمی کشور عنوان کرد. به گفته کیانی از معیارهای مهم سنجش مدرن بودن سیستم آماری دنیا اتصال داده‌ها برای تولید ارزش افزوده است اما با وجود این قانون مرکز آمار ایران همه آمار کشور و تکالیف متقابل دستگاه‌ها و مردم را پوشش نمی‌دهد. معاون مرکز آمار ایران با بیان اینکه این مرکز باید به نقطه مرجع تبدیل شود گفت: مرکز آمار باید به نقطه محوری تولید و انتقال آمار تبدیل شود در حالی که اکنون اینگونه نیست. وی با بیان اینکه ما پیش‌نویس قانون آمار ایران را نوشته‌ایم، پیش بینی کرد که اوایل سال 98 بتوان برای نخستین‌بار قانون آمار در مجلس شورای اسلامی تصویب شود.
نظام آماری ایران متحول می‌شود
به گزارش «تعادل» در سال‌های اخیر مسوولان مرکز آمار ایران برنامه اصلی خود را مدرن کردن نظام آماری کشور و رفتن به سمت آمارگیری ثبتی‌مبنا معرفی می‌کنند؛ برنامه‌ای که ارکان اصلی آن استفاده از فناوری‌های نوین مبتنی بر استانداردهای ملی و بین‌المللی، یکپارچگی تولید، اصلاحات ساختار سازمانی و تقویت نیروی انسانی است. با این حال بسیاری از کارشناسان معتقدند با اینکه بسیاری از کشورها و استانداردهای بین‌المللی تغییر کرده و آمارهای با کیفیت بالاتر ارایه می‌شود، اما در ایران هنوز اتکا بر روش‌های سنتی قرار دارد بطور مثال گفته می‌شود در حوزه انرژی و آلاینده‌ها آماری که بتوان به آنها اتکا و بر مبنای آن تصمیم‌گیری کرد، نداریم.
طرح ایران استارز
در هفته جاری که در تقویم کشوری به عنوان هفته آمار نامگذاری شده است، چند نشست درباره راهکارهای نوین‌سازی نظام آماری و جایگزینی آمار ثبتی‌مبنا به جای روش‌های سنتی برگزار شده است که البته باید گفت تقریبا از آنها برنامه دقیق و عملی‌ای برای رسیدن به این مهم ارایه نشد. آمار ثبتی مبنا از طریق اتصال داده مبنا است و این طرح از سوی شورای عالی آمار تصویب شده که نام آن طرح «ایران استارز» است. داده‌های کسب و کار، املاک، افراد، وضعیت شغلی را به هم متصل می‌شوند تا آمار جدید تولید کنند.در این سیستم نه آمارهای فردی بلکه تنها با سرجمع کار داریم. کشورهای اسکاندیناوی این مسیر را طی کرده‌اند و آنطور که مسوولان مرکز آمار می‌گویند در کشور ما هم در حال عملیاتی شدن است اما با این حال اذعان می‌کنند که روند تغییرات (از سنتی به ثبتی مبنا)، در کوتاه‌مدت نامیسر است و باید روند خود را در چند سال طی کند.
از مزایای این سیستم امید کاهش 80درصد هزینه‌های آماری است که علی پارسا، رییس مرکز آمار ایران پیش‌تر بر آن تاکید کرده بود. به گفته پارسا برای تبدیل آمارهای سنتی به آمارهای مدرن همه دستگاه‌های کشور باید اطلاعات خود را در اختیار مرکز آمار ایران قرار دهند تا بر مبنای آنها، این مرکز داده‌های خام را به آمارهایی که بتواند مورد استفاده محققان، برنامه‌ریزان و متخصصان باشد، تبدیل و به متقاضیان ارایه کند. به بیان دیگر در یک فرآیند پیچیده و در عین حال مرتبط دستگاه‌ها با جمع‌آوری اطلاعات این آمارها را به سوی مرکز آمار ایران سوق می‌دهند و آنها در این مرکز تبدیل به ریز داده‌ها خواهند شد.
برنامه‌ریزی با چشم بسته
کاوه کیانی، معاون طرح‌های آماری و آمارهای ثبتی مرکز آمار ایران روز گذشته در این زمینه با بیان اینکه موفقیت این نظام جدید مستلزم همکاری دستگاه‌های مرتبط در تمام استان‌ها است، افزود: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در استان‌ها نقطه تماس با آمار و اطلاعات بوده و جایی که آمار به نقطه برنامه‌ریزی می‌رسد همین سازمان است.
وی که در نشست هفته آمار در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان تهران سخنرانی کرد، گفت: چشم بسته بودن در مدیریت به دلیل نبود برنامه‌ریزی و توسعه نداشتن آمار است، در کشور شاید گاهی از آمار به درستی استفاده نشده که اغلب به علت نبود آمار درست بوده است.
کیانی با بیان اینکه خلأ وجود آمار را در نظام برنامه‌ریزی مشاهده کرده‌ایم، یادآورشد: در مدرن‌سازی فرآیندی که مورد استفاده قرار می‌گیرد، موجب انتقال یک بحث به شیوه‌های جدید است.
معاون مرکز آمار ایران مدرن‌سازی را یک فرآیند پیوسته و نا‌تمام خواند و گفت: در نظام آماری سنتی گاهی وظایف ارکان و بازیگران مبهم و متناقض است، ساختار آن متناسب با علم روز نیست و از منابع داده‌ای موجود استفاده بهینه نمی‌شود. وی ادامه داد: در نظام آماری سنتی توان تولید آمارهای جدید و شاخص‌های ترکیبی وجود ندارد و کیفیت تولیدهای نظام آماری مورد بررسی دقیق قرار نمی‌گیرد. کیانی به ویژگی‌های نظام آماری مدرن اشاره کرد و یادآورشد: در این نظام وظایف نقش آفرینان تعیین شده، ساختار آماری با توجه به عصر حاضر و نیازهای کشور طراحی شده و متناسب با علم روز است و منابع متناسب با رویکردهای جدید هزینه می‌شود.
معاون سازمان آمار ایران با بیان اینکه در دنیا بحث مدرن‌سازی از اویل سال 2001 مطرح شد اما در عمل از سال 2010 در دستور کار قرار گرفت، گفت: در ایران فاصله‌ها با بحث‌های جهانی کم است و باید سعی کنیم این مساله کاهش یابد. وی اظهار داشت: طی چهار سال اخیر دنیا بر موضوع شاخص‌های اهداف توسعه پایدار تمرکز کرده است اما ایران مباحثی را فراتر از این شاخص‌ها پیگیری می‌کند. کیانی تمرکز ایران را بر برآورده‌سازی نیازهای برنامه‌ریزی کشور خواند و افزود: نظام‌های آماری غیر سیاسی است و کشورها می‌خواهند به شکل حرفه‌ای آمار و اطلاعاتی را تولید کنند.
معاون مرکز آمار ایران به اصول بنیادین آمارهای رسمی در جهان اشاره کرد و ادامه داد: بی‌طرفی در تولید و دسترسی برابر شهروندان، رعایت موازین اخلاقی، پاسخگویی و شفافیت، پیشگیری از استفاده و تفسیر نادرست از آمارهای رسمی، حفظ محرمانگی ریزداده‌ها، انتخاب منابع داده‌ای بر‌اساس کیفیت، به روز بودن، هزینه و بار پاسخگویی از جمله این شاخص‌ها است. وی از معیارهای مهم سنجش مدرن بودن سیستم آماری دنیا را اتصال داده‌ها برای تولید ارزش افزوده خواند و خاطرنشان کرد: قانون مرکز آمار ایران همه آمار کشور و تکالیف متقابل دستگاه‌ها و مردم را پوشش نمی‌دهد. کیانی تاکید کرد: در وضعیت موجود مرکز آمار ایران با اختیارات بیشتر کار می‌کند اما هنوز به دستگاه مرکزی تهیه و انتشار آمارهای رسمی کشور نرسیده است. معاون مرکز آمار ایران با بیان اینکه این مرکز باید به نقطه مرجع تبدیل شود گفت: مرکز آمار باید به نقطه محوری تولید و انتقال آمار تبدیل شود در حالی که اکنون اینگونه نیست. وی با بیان اینکه ما پیش‌نویس قانون آمار ایران را نوشته‌ایم، پیش بینی کرد که اوایل سال 98 برای نخستین‌بار قانون آمار در مجلس شورای اسلامی تصویب شود.
رفع مشکل تولید آمار با سامانه «ساوانا»
معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان تهران نیز در این برنامه گفت: سامانه جامع اطلاعات ثبتی این استان «ساوانا» مشکل تولید آمار مورد نیاز برای برنامه‌ریزی در استان را مرتفع می‌کند.
مسعود افشین افزود: مقدمات برای استقرار نظام جامع آماری و پیاده‌سازی در دستور کار قرار گرفته است . وی اظهار کرد: در استان تهران به تمامی دستگاه‌ها ابلاغ کردیم که اطلاعات آماری خود را در اختیار مرکز آمار قرار دهند.
افشین خاطرنشان کرد: نمی‌توان به هر آمار تولید شده به عنوان آمار ثبتی اتکا کرد و به همین خاطر است که آمار مورد نیاز تولید نمی‌شود و گاه تناقض‌های بسیاری با تعاریف آماری وجود دارد که باعث می‌شود نظم دهی به آمارها در دستور کار قرار گیرد. معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان تهران گفت: کمیته‌های ساماندهی آمارهای ثبت در همین زمینه تشکیل و نمایندگان دستگاه‌ها در آن معرفی شد.
وی هدف از تشکیل این کمیته را نوین‌سازی سامانه نظام آماری کشور و گذر از روش سنتی به نظام مدرن خواند و یادآورشد: بر اساس همین سامانه اطلاعات آماری استان را با عنوان«ساوانا» معرفی کرد که به کاربران اجازه می‌دهد در هر زمان به اطلاعات مورد نیاز خود دسترسی پیدا کنند.
افشین با بیان اینکه برای دستگاه‌های اجرایی دو نقش تغذیه‌کنندگی و کاربری در این سامانه پیش بینی شده است ادامه داد: سامانه نظام جامع آماری مزایایی از جمله جمع‌آوری اطلاعات، ایجاد امکان دسترسی در هر زمان و مکان، اطمینان از صحت آمار، صرف زمان و نیروی انسانی کمتر و دستیابی به خروجی مورد اعتماد دارد.
معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان تهران گفت: در این سامانه اطلاعات طرح‌های آماری مختلف در دستور کار ثبت قرار گرفته، بیش از دو هزار و 850 جدول آماری ساخته، اطلاعات سرشماری یکسان‌سازی، سالنامه آماری تهیه، شناسنامه اقلام آماری مهیا و سالنامه آماری سایر دستگاه‌ها بارگزاری شده است.
وی با بیان اینکه در این سامانه شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی استان بر اساس نیازهای برنامه‌ریزی تهیه شده است افزود: برای تعاریف و مفاهیم هم، هماهنگی و یکسان‌سازی در دستگاه‌های مختلف انجام شده است.
افشین افزود: این سامانه دو قسمت اطلاعات و آماری و مشخصات مکانی دارد و آنچه به عنوان آمار و اطلاعات دستگاه‌ها معرفی می‌کنند را می‌توان در لایه‌های مختلف نقشه پیاده‌سازی کرد و این حرکت، کمک شایانی برای برنامه‌ریزی ما است.
