گروه اقتصاد کلان|
گزارش مرکز آمار از تورم دهک‌های درآمدی جامعه نشان می‌دهد نرخ تورم نقطه به نقطه در میان دهک‌های اول و دهم به ترتیب 24.1 و 29.6 درصد بوده است. بر اساس محاسبات آماری دهک اول کم درآمدترین و دهک دهم پردرآمدترین خانوارهای جامعه محسوب می‌شوند و از آنجایی که سهم هزینه‌ای هر کالا در سبد مصرفی آنها متفاوت است، شدت تورم در میان آنها متفاوت است. با اینکه سهم کالاهای خوراکی به عنوان ضروری‌ترین اقلام مصرفی برای زندگی، در میان خانوارهای کم درآمد بیشتر است، لذا افزایش قیمت در میان این گروه کالاها همراه با شدیدتر شدن تورم در میان این اقشار ضعیف خواهد بود. با اینکه نرخ تورم کالاهای خوراکی در چند ماه اخیر در میان کالاهای خوراکی بیشتر از غیرخوراکیها بوده است اما نرخ تورم دهک‌های بالایی بیشتر از دهک‌های پایینی بوده و هر ماه فاصله آن هم بیشتر می‌شود. ایوب فرامرزی، کارشناس مرکز آمار در این باره می‌گوید: دلیل این امر افزایش قیمت در میان کالاهای خوراکی لوکس یا مورد مصرف طبقات بالایی است. این موضوع نشان می‌دهد که دولت تلاش کرده تا حدودی از افزایش جهشی قیمت کالاهای اساسی مورد مصرف دهک‌های پایینی جلوگیری کند و همچنین نشان‌دهنده این موضوع است که دهک‌های پایین تقاضای خود را وارد بازار نمی‌کنند و این
صرفه‌جویی باعث می‌شود فشار کمتری بر بازار و قیمت این کالاها وارد شود.
به گزارش «تعادل» مرکز آمار کشور نرخ تورم شهریور ماه را در دهک‌های درآمدی جامعه منتشر کرد. بر اساس این گزارش نرخ تورم کل کشور در شهریور ماه ١٣٩٧ برابر ١١,٣ درصد است که در دهک‌های مختلف هزینه‌ای در بازه ١٠.٦ درصد برای دهک اول تا ١٢.٠ درصد برای دهک دهم قرار دارد. محدوده تغییرات تورم دوازده ماهه در گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» بین ١٢.٦ درصد برای دهک اول تا ١٤.٧ درصد برای دهک دهم است. همچنین اطلاع مذکور در مورد گروه عمده «کالاهای غیر خوراکی و خدمات» بین ٩.١ درصد برای دهک اول تا ١١.٤ درصد برای دهک دهم است.
بر اساس این گزارش نرخ تورم نقطه به نقطه در همه دهک‌ها به سطوح بالایی جهش کرده است. درصد رشد قیمت‌ها در میان دهک‌های اول در شهریور امسال نسبت به شهریور سال گذشته 24.1 درصد در دهک اول و در میان دهک دهم 29.6 درصد بوده است. در گروه خوراکی‌ها و
غیرخوراکیها نیز وضعیت به همین شکل است، البته گروه‌های خوراکی افزایش قیمت بالاتری نسبت به غیرخوراکیها تجربه کرده‌اند. نرخ تورم نقطه به نقطه گروه‌های خوراکی در میان دهک اول و دهم به ترتیب 32.8 و 36.4 درصد و در زمینه غیرخوراکیها 17.3 و 28.1 درصد بوده است.
همانطور که مشاهده می‌شود نرخ تورم سالانه و نقطه به نقطه در میان دهک‌های دهم بیشتر از دهک‌های اول بوده است؛ روندی که نقطه شروع آن چند ماه اخیر بوده و هر ماه فاصله آن بیشتر می‌شود.بر اساس اعداد مربوط به تورم در میان دهک‌های مختلف هزینه‌ای، فاصله تورمی دهک‌ها در این ماه به ١,٤ درصد رسید که نسبت به ماه قبل (٠.٨ درصد) ٠.٦ واحد درصد افزایش نشان می‌دهد. فاصله تورمی در گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» نسبت به ماه قبل ٠.٢ درصد افزایش و در گروه عمده «کالاهای غیر خوراکی و خدمات» نسبت به ماه قبل ١.٠ درصد افزایش نشان می‌دهد.
برای توضیح دقیق این فاصله ابتدا لازم است که توضیحاتی کوتاه راجع به فرمول تورم دهک‌ها ارایه دهیم. فلسفه محاسبه نرخ تورم دهک‌های درآمدی این است که خانوارها با توجه به میزان درآمد خود هزینه می‌کنند. از آنجایی که با توجه به میزان این درآمدها سهم هر یک از گروه‌های کالایی در میان سبد خانوار متفاوت است، لذا تغییرات متفاوت در قیمت هر کالایی تاثیرات متفاوتی بر طبقات درآمدی به جای می‌گذارد. به بیان دیگر آنچه دهک‌های درآمدی را از یکدیگر مجزا می‌کند، وزن کالا در سبد مصرفی خانوار است. دهک‌های کم‌درآمد به علت درآمد کمتر، هزینه کمتری را به تفریح و سرگرمی و حتی بهداشت و درمان اختصاص می‌دهند. از این جهت، وزن این کالاها در سبد مصرفی آنها کمتر است. در مقابل بیشترین سهم را خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها دارند.
آنها بیشتر مخارج خود را معطوف این دسته از کالاها و در واقع ضروریات زندگی می‌کنند. بر اساس جداول مرکز آمار 43.3 درصد از سبد مصرفی گروه‌های کم‌درآمد را خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها تشکیل می‌دهند در حالی که همین رقم برای دهک دهم 17.2 درصد است. اگر در این کالاها گرانی اتفاق بیفتد، برای کم‌درآمدها بسیار قابل‌لمس است. در نتیجه اگر تورم خوراکی‌ها زیاد شود، فشار بر گروه‌های کم‌درآمد افزایش بیشتری
خواهد یافت.
با توجه به این توضیحات و نظر به اینکه نرخ تورم در میان گروه‌های کالایی خوراکی در مدت مورد بررسی این گزارش، بسیار بیشتر از تورم غیرخوراکیها بوده است (تورم نقطه به نقطه خوراکی‌ها 36.1 درصد و غیر خوراکی‌ها 21.7 درصد) لذا باید نرخ تورم در میان طبقات کم درآمد بیشتر از دهک‌های بالایی باشد، در حالی که تورم نقطه به نقطه دهک اول و دهم به ترتیب در شهریور ماه 24.1 و 29.6 درصد شده است. در گروه کالاهای خوراکی این دو طبقه درآمدی تورم‌های 32.8 و 36.4 درصدی را تجربه کرده‌اند. همچنین در میان گروه‌های غیرخوراکی وضع به همین شکل است و دهک‌های اول و دهم به ترتیب تورم‌های 17.3 و 28.1 درصدی داشته‌اند. بنابراین مشاهده می‌شود که باز هم طبقات بالایی جامعه نرخ تورم بالاتری را تجربه کرده‌اند. برای توضیح این مساله ایوب فرامرزی، کارشناس مرکز آمار به «تعادل» می‌گوید: درست است که وزن گروه‌های کالایی در میان دهک‌های اول بیشتر است اما همین اقلام موجود در این گروه نیز هرکدام وزن متفاوتی دارند. سبدی که برای شاخص مصرف‌کننده محاسبه می‌شود شامل 457 قلم کالا است. این کالاها برای همه دهک‌ها یکی است اما وزن هر کالایی برای آنها متفاوت است یعنی با توجه به میزان درآمد آنها هر قلم سهم هزینه‌ای متفاوتی را به خود اختصاص می‌دهد. بطور مثال در میان یک خانوار کم درآمد وزن روغن‌ها بیشتر باشد تا وزن گوشت قرمز باشد.حالا اگر افزایش قیمت از سوی روغن‌ها بیشتر از گوشت قرمز باشد شدت تورم در دهک‌های پایین بیشتر خواهد بود و بالعکس.
گزارش مرکز آمار از شاخص قیمت مصرف‌کننده در شهریور ماه نشان می‌دهد که نرخ تورم گوشت قرمز 18.8 درصد و روغن‌ها 11.8 درصد بوده است. همچنین بر اساس جداول ارایه شده در این گزارش گوشت سفید 17.9، نان و غلات 10.2، ماهی و صدف‌داران 11.7، سبزیجات 12.4 شکر و مربا و قند 6.8 درصد رشد قیمتی داشته‌اند.
فرامرزی می‌گوید: کالاهایی رشد قیمت داشته‌اند که بیشتر مورد توجه طبقات بالایی بوده‌اند به بیان دیگر تورم در میان اقلام خوراکی لوکس‌تر بسیار بیشتر از خوراکی‌های اساسی‌تر مورد مصرف طبقات پایینی بوده است و این موضوع باعث شده که تورم در میان طبقات بالایی بروز بیشتری داشته باشد. به گفته فرامرزی درست است که کالاهای خوراکی وزن بیشتری برای دهک‌های پایینی دارد ولی در زیربخش‌ها این وزن‌ها متفاوت است و باعث تغییر در تورم خانوارها می‌شود.
این موضوع نشان می‌دهد که دولت تلاش کرده تا حدودی از افزایش جهشی قیمت کالاهای اساسی مورد مصرف دهک‌های پایینی جلوگیری کند و همچنین نشان‌دهنده این موضوع است که دهک‌های پایین تقاضای خود را وارد بازار نمی‌کنند و این صرفه جویی باعث می‌شود فشار کمتری بر بازار و قیمت این کالاها وارد شود.
موضوع دیگری که کارشناس مرکز آمار هم به آن اشاره می‌کند این است که گوشت قرمز با اینکه تورم سالانه 18.8 درصدی و نقطه به نقطه 36.6 درصدی داشته است، آنچنان روی تورم دهک‌های اول تاثیری نداشته است. این بدین معنی است که وزن این کالا در میان طبقات پایین جامعه بسیار کم شده است و این نه به دلیل کم عدم علاقه آنها و موضوعی انتخابی بلکه به دلیل ناتوانی آنها در خرید این کالا بوده است. در واقع خانوارهای کم درآمد وقتی قیمت کالایی شدیدا افزایش می‌یابد با توجه به دخل و خرج خود سعی می‌کنند آن کالا را ناگزیر از سبد خود حذف یا جایگزینی ارزان‌تر برای جبران آن بیابند. این امر نشان می‌دهد که گوشت قرمز در سبد خانوارها تبدیل به یک کالای خوراکی لوکس شده که تنها بخشی از طبقات متمکن بالایی می‌توانند از آن استفاده کنند. این در حالی است که گوشت قرمز اصلی‌ترین منبع تامین پروتئین محسوب می‌شود و در سبد استاندارد وزارت بهداشت به عنوان اصلی‌ترین کالا برای تامین سلامتی خانوارها در نظر گرفته شده است.
