آغاز روند کاهش رشد اقتصادی

بانک مرکزی از رشد اقتصادی ۱.۸ درصدی در بهار سال جاری خبر داد. این در حالی است که نرخ رشد اقتصادی برای بهار سال گذشته ۴.۶ درصد بوده است.

به گزارش تعادل، بر اساس محاسبات اولیه و مقدماتی بانک مرکزی، تولید ناخالص داخلی کشور در سه ماهه اول سال ۱۳۹۷ (به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۰) به 1676.7هزار میلیارد ریال رسیده است که در مقایسه با رقم دوره مشابه سال قبل، 1.8 درصد افزایش یافته است. لازم به یادآوری است که تولید ناخالص داخلی در سه ماهه اول سال ۱۳۹۶ نسبت به دوره مشابه سال قبل، معادل 4.6 درصد افزایش یافته بود.

حسب روال معمول، آخرین داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز جهت محاسبه رشد اقتصادی از منابع آمار رسمی مربوطه از قبیل وزارت جهاد کشاورزی، وزارت نفت، طرح آماری کارگاه‌های بزرگ صنعتی و طرح آماری فعالیت‌های بخش ساختمان اداره آمار اقتصادی بانک مرکزی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت نیرو دریافت شده است. همچنین در گروه خدمات نیز متناسب با هر یک از فعالیت‌ها، از منابع آماری و شاخص‌های قیمت مرتبط با موضوع استفاده شده است.

بررسی سهم فعالیت‌های مختلف اقتصادی در افزایش تولید ناخالص داخلی نشان می‌دهد که در فصل اول سال ۱۳۹۷ ارزش افزوده فعالیت‌های نفت، حمل ونقل، انبارداری و ارتباطات، برق، گاز و آب و خدمات مستغلات و خدمات حرفه‌ای و تخصصی به ترتیب با سهمی معادل 1.2 درصد، 0.5 درصد، 0.1 درصد و 0.1 درصد از رشد اقتصادی نقش اقتصادی، نقش موثری در افزایش روند رشد تولید ناخالص داخلی ایفا کرده‌اند.

در مقابل ارزش افزوده فعالیت‌های صنعت و بازرگانی، رستوران و هتلداری با سهمی معادل منفی 0.2 و منفی 0.1 درصد از رشد اقتصادی نقش کاهنده‌ای در تولید ناخالص داخلی طی دوره زمانی مورد نظر داشته‌اند.

آمار و اطلاعات مقدماتی دریافت شده از وزارت جهاد کشاورزی نشان می‌دهد که برآورد مقادیر تولید محصولات زراعی، باغی و دامی در سال ۱۳۹۷ نسبت به سال قبل به ترتیب از رشدی معادل 2.1، 3.6 و 5 درصد برخوردار بوده است. بر این اساس در سه ماهه اول سال ۱۳۹۷ و بر مبنای محاسبات فصلی، ارزش افزوده گروه کشاورزی (به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۰)، نسبت به دوره مشابه سال قبل 0.3 درصد افزایش یافته است.

بر اساس محاسبات اولیه، ارزش افزوده گروه نفت در سه ماهه اول سال ۱۳۹۷ به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۰ به میزان 401.1 هزار میلیارد ریال برآورد شده که گویای 5.2 درصد رشد نسبت به دوره مشابه سال قبل است. نتایج حاصل از محاسبات اولیه در این زمینه نشان‌دهنده آن است که افزایش نرخ رشد ارزش افزوده این گروه، بطور عمده ناشی از افزایش صادرات نفت خام، تولید میعانات گازی و نیز افزایش تولید و صادرات گاز طبیعی نسبت به دوره مشابه سال قبل

بوده است.

در بخش صنعت، شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی (که حدود ۷۰ درصد ارزش افزوده بخش صنعت را پوشش می‌دهد) در سه ماهه اول سال ۱۳۹۷ نسبت به دوره مشابه سال قبل 0.5 درصد کاهش یافته است. شایان ذکر است که از مجموع ۲۴ رشته فعالیت عمده صنعتی در سه ماهه اول سال ۱۳۹۷، یازده رشته فعالیت صنعتی با ضریب اهمیت (۴۹ درصدی) دارای رشد مثبت بوده است. همچنین بیشترین سهم از افزایش شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی (در سه ماهه اول سال ۱۳۹۷) به ترتیب مربوط به فعالیت تولید صنایع فلزات اساسی، صنایع تولید وسایل نقلیه موتوری تریلر، نیم تریلر و صنایع تولید مواد غذایی بوده است.

در بخش ساختمان، ارزش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در ساختمان مناطق شهری به قیمت‌های جاری طی فصل اول سال ۱۳۹۷ نسبت به دوره مشابه سال قبل 9.18 درصد افزایش یافته است. با اعمال شاخص‌های قیمت متناظر و تعدیل رقم مذکور، نرخ رشد ارزش افزوده ساختمان بخش خصوصی به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۰ معادل منفی 20 درصد برآورد شده است. در نهایت با احتساب رقم فوق و نیز با در نظر گرفتن ارزش افزوده ساختمان دولتی، نرخ رشد بخش ساختمان به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۰ معادل 0.1 درصد برآورد می‌شود.

نگاهی به ارقام اجزای هزینه نهایی (طرف تقاضای اقتصاد در فصل اول سال ۱۳۹۷ به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۰ نیز نشان می‌دهد که اقلام مصرف خصوصی، مصرف دولتی، تشکیل سرمایه ثابت ناخالص، صادرات و واردات کالاها و خدمات به ترتیب از نرخ رشدی معادل 0.3، 3.9، 0.8، 10، 3.2 درصد برخوردار بوده‌اند.

رقم کل تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در سه ماهه اول سال ۱۳۹۷ نسبت به دوره مشابه سال قبل 0.8 درصد کاهش یافته است. نرخ رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص بخش‌های ماشین آلات و ساختمان نیز به ترتیب منفی 5.2 و 1.9 درصد است.

کاهش واردات کالاهای سرمایه‌ای و کاهش تولیدات کالاهای سرمایه‌ای در داخل کشور علت کاهش تشکیل سرمایه در بخش ماشین آلات بوده است. همچنین با وجود افزایش هزینه‌های عمرانی دولت در قالب اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای، به دلیل کاهش فعالیت‌های ساختمانی در بخش خصوصی، کل تشکیل سرمایه بخش ساختمان صرفا 1.9 درصد افزایش یافته است.

بر اساس محاسبات صورت گرفته، صادرات کالاها و خدمات به قیمت‌های جاری طی سه ماهه اول سال ۱۳۹۷ معادل 81.3 درصد افزایش یافته است. با توجه به شاخص بهای کالای صادراتی در بازه زمانی مذکور، رشد صادرات کالاها و خدمات به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۰ معادل 10 درصد بوده است. همچنین لازم به ذکر است که طی سه  ماهه اول سال ۱۳۹۷، رشد ارزش دلاری واردات کالاها و خدمات به ترتیب معادل 0.4 و 8.4 درصد است همچنین با توجه به تغییرات نرخ ارز و سطح عمومی قیمت کالاهای وارداتی، واردات کالاها و خدمات به قیمت‌های جاری و ثابت سال ۱۳۹۰ به ترتیب معادل 45.4 و 3.2 درصد افزایش یافته است.لازم به یادآوری است که در فصل اول سال ۱۳۹۷ تفاوت نرخ رشد تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه 1.8 درصد و هزینه ناخالص داخلی به قیمت بازار 2.5 درصد به دلیل افزایش خالص مالیات بر تولید و واردات (مالیات منهای یارانه) حاصل شده است.

بدیهی است که عمده‌ترین منابع آماری به منظور محاسبه اقلام هزینه ناخالص داخلی را اقلام پایه آماری نظیر طرح آماری بودجه خانوار در مناطق شهری ایران (اداره آمار اقتصادی بانک مرکزی)، پرداختی‌های خزانه‌داری کل کشور (وزارت امور اقتصادی و دارایی، آمار صادرات و واردات گمرک جمهوری اسلامی ایران و آمار تراز پرداخت‌های خارجی کشور بانک مرکزی) تشکیل می‌دهند.

در خاتمه لازم به ذکر است که ارقام حساب‌های ملی سه ماهه اول سال ۱۳۹۷ بر اساس برآوردهای اولیه حاصل از محاسبات فصلی تنظیم شده و در معرض تجدیدنظر قرار دارد.