گروه اقتصاد کلان|
مدیرکل وام‌های سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های فنی و اقتصادی ایران اعلام کرده که فاینانس‌های اروپایی، کره و ژاپن متوقف شده است. سال‌های گذشته ایران بعد از موفقیت‌های دیپلماتیک در حوزه سیاست خارجی و رفع تحریم‌ها قراردادهایی با مبلغ بیش از 30 میلیارد دلار برای تامین مالی پروژه های داخلی با کشورهای اروپایی و آسیایی به امضا رساند. با اینکه چندی پیش محمد خزاعی، رئیس سازمان سرمایه گذاری خارجی و کمک‌های فنی و اقتصادی ایران در مقابل پرسش خبرنگاران اعلام کرد که تاکنون هیچ درخواستی مبنی‌بر لغو قراردادهای فاینانس به سازمان متبوعش ارسال نشده است، اما مدیر کل وام های این سازمان در اظهارات تازه ای از تعلیق همکاری بانک‌های بسیاری از کشورها سخن می گوید.
به گزارش «تعادل» یکی از روش های تامین هزینه‌های اجرا و انجام پروژه های عمرانی و زیربنایی، تأمین مالی خارجی است. با توجه به هزینه های بالای اجرای چنین پروژه هایی، حتی برخی دولت‌ها نیز قادر به تامین این هزینه‌ها نیستند. بنابراین، لازم است تا به‌دنبال روش‌هایی برای تأمین این هزینه ها باشند. تامین مالی خارجی در حقیقت یکی از مجموعه ابزارها و سازوکارهایی است که سرمایه لازم برای اجرای یک پروژه را از طریق منابع خارجی یا فرامرزی فراهم می کند.
یکی از مهم ترین روش های تامین مالی خارجی، گرفتن وام در قالب فاینانس است. فاینانس به معنی تامین مالی است. در مفاهیم حقوقی و قوانین ایران، این مفهوم به طور اختصاصی تر، به استفاده از خطوط اعتباری برای دریافت وام از موسسات مالی بین المللی اشاره دارد. در حقیقت فاینانس را می‌توان سازوکاری دانست که در آن بین کشور سرمایه‌پذیر و کشور سرمایه گذار، قراردادی منعقد می شودکه طرح یا پروژه‌ای را همراه با نیروی انسانی متخصص، انتقال فناوری، ماشین‌آلات و تجهیزات، مواد اولیه و توان ارزی لازم توسط کشور سرمایه‌گذار تامین شود و زمانی که طرح یا پروژه به بهره‌برداری رسید براساس میزان سرمایه‌گذاری و بهره متعلق به آن کشور، سرمایه‌پذیر متعهد می‌شود که کل قیمت تمام شده طرح یا پروژه را به صورت اقساطی دراختیار کشور سرمایه‌گذار قرار دهد. در این روش، مبلغ مشخصی با توافق طرفین از یک کشور یا موسسه به کشور دیگری قرض داده شده و اصل وام به همراه سود (بهره) آن در مدت زمان معلومی (معمولا بین ۵ تا ۱۰ سال) بازپرداخت می شود. ذکر این نکته لازم است که برای وام‌های بلند مدت، خرید ماشین آلات و تجهیزات به‌منظور راه اندازی کارخانه ها یا سدها و غیره که نیاز مالی به مبالغ قابل توجه‌ای دارند، از فاینانس استفاده می شود.
روش های قرضی که می‌توان از آنها به‌عنوان وام نام برد عمدتا با تضمین بازپرداخت همراه است. بعد از توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌ها دولت با عاملیت وزارت اقتصاد و امور دارایی به‌منظور رشد سرمایه‌گذاری خارجی، ارتباط دوباره با بانک‌ها و موسسات بیمه اعتبار صادراتی را دستور کار خود قرار داد. وزارت اقتصاد در گزارشی موفقیت‌آمیز بودن این اقدامات را اعلام و لیست کشورهای سرمایه‌گذار در ایران را منتشر کرد. در این گزارش کشورهای کره‌جنوبی، چین، ژاپن، دانمارک، آلمان، اتریش، ایتالیا، نروژ، روسیه و برزیل اشاره شده بود. مطابق اعلام وزارت اقتصاد تقریبا ایران در این زمان با بیش از ۱۵ موسسه بیمه صادراتی اعتباری و بانک وارد مذاکره شده و طبق آمار سازمان سرمایه گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران در حدود ۵۰ میلیارد دلار تدارک منابع مالی خارجی در قالب فاینانس وام با کشورهای مختلف تا تاریخ ۱۲ اسفند ماه، سال ۱۳۹۵ مذاکره انجام شده است. گزارش مذکور این احتمال را هم داده بود که «در سال ۱۳۹۶ این مذاکرات عملیاتی شود، هرچند که در حال حاضر خط اعتباری روسیه با رقم بیش از ۲ میلیارد یورو قرار داد آن به امضا رسیده است.» اما در حوزه اجرا و فاینانس‌هایی که به مرحله عملیاتی شدن رسیده بود، محمد خزاعی، معاون وزیر اقتصاد از جذب ۵میلیارد دلار سرمایه خارجی در سال ۹۶ خبر داد. رئیس سازمان سرمایه گذاری خارجی و کمک های فنی و اقتصادی ایران گفته بود: براساس گزارش های دریافتی از دستگاه های ذی‌ربط از قبیل بانک مرکزی، گمرکات، وزارت نفت، بورس و مناطق آزاد، سرمایه وارده (جذب شده) طی سال ۹۶ مبلغ حدود ۵ میلیارد دلار است.
معاون وزیر اقتصاد این مبلغ جذب شده در سال 96 را بیش از 45 درصد از میزان سال 95 اعلام کرده بود. میزان سرمایه خارجی وارده در سال ۹۵ بالغ بر ۳میلیارد دلار بوده است.
این مسئول سرمایه گذاری خارجی کل فاینانس‌های منعقد شده از سال ۹۴ تاکنون را که توسط سیستم بانکی کشور و اعتباردهندگان خارجی امضا و مبادله شده است بیش از ۳۲ میلیارد دلار اعلام کرده و گفته بود که اعلام خروج آمریکا از برجام باعث نشده که تاکنون درخواستی رسمی مبنی بر انصراف از سرمایه گذاری توسط سرمایه گذاران خارجی به این سازمان واصل شود.
نه همکاری می کنند نه اعلام عدم همکاری
با این حال روز گذشته سعید خانی اوشانی، مدیرکل وام‌های سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های فنی و اقتصادی ایران گفت‌وگویی با خبرگزاری فارس انجام داده که در آن می گوید بانک ها فعلا فعالیت مالی خود را با ایران متوقف کرده اند، هرچند رسما این موضوع را اعلام نکرده‌اند. خانی‌اوشانی ابتدا با اشاره به اینکه رتبه ریسک اعتباری ایران تغییر نکرده است، اظهار کرد: آخرین رتبه کشورمان 5 بوده که همچنان به قوت خود باقی است و برای ارتقای آن باید روابط مالی خوبی با بانک‌های دنیا داشته باشیم اما فعلا این ارتباط مناسب نیست. مدیرکل وام‌های سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های فنی و اقتصادی ایران با تاکید بر اینکه بانک‌ها فعلا فعالیت مالی خود را با ما متوقف کرده‌اند، تصریح کرد: این موضوع منوط به مذاکره با اروپا شده اگرچه هیچ‌یک از بانک‌ها و شرکت‌ها رسما اعلام نکرده‌اند که همکاری نمی کنند.
وی با تاکید بر اینکه در حال حاضر فاینانس با بانک‌های اروپایی، کره و ژاپن به حالت تعلیق درآمده است، یادآور شد: فاینانس با کشور چین همچنان به قوت خود پابرجاست و در حال مذاکره و رایزنی هستیم تا فاینانس تدارک شده به سرانجام برسد. در حال حاضر نمایندگان دو کشور راهکارهای چگونگی همکاری بانکی را بررسی می‌کنند تا بتوان راهی برای ادامه نقل و انتقالات بانکی پیدا کنند.مدیرکل وام‌های سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های فنی و اقتصادی ایران با اشاره به اینکه دو حالت برای همکاری میان ایران و اروپا و کشورهای دیگر وجود دارد، بیان داشت: برخی از این بانک‌ها اعلام می‌کنند که اصلا با ایران وارد تعاملات و مراودات بانکی نخواهند شد. دوم اینکه برخی شرکت‌ها و بانک‌ها به دنبال راهکار و مکانیزمی برای ادامه دادن همکاری هستند که البته هنوز عملیاتی نشده است.
