گروه اقتصاد کلان| هادی سلگی|
تلاطم در وضعیت برخی از بازارهای دارایی موجب برانگیختن برخی منتقدان علیه تیم اقتصادی دولت شده است. همچنانکه امروز 180نماینده مجلس به رییس‌جمهوری نامه‌یی نوشته و خواستار تغییر در تیم اقتصادی دولت شده‌اند. موضوعی که رییس دفتر رییس‌جمهور نیز به آن واکنش نشان داده و گفته است «ممکن است» رییس‌جمهور افراد جوان‌تر را به کار گیرد.
نامه به رییس جمهوری
به گزارش «تعادل» در هفته‌های اخیر بی‌ثباتی در فضای اقتصاد کلان کشور انتقادات بسیاری را برانگیخت. ناگهان نرخ ارز با سرعت رشد کرد و به دنبال آن موجی از گرانی‌ها هم بر اقتصاد ایران حاکم شد. همین موضوع عاملی شد برای حمله بسیاری علیه تیم اقتصادی دولت. تیمی که به نظر منتقدان نتوانست جلو بحران‌های اخیر را بگیرد و به عبارتی عملکرد قابل دفاعی از خود به جای نگذاشته است.
همانطور که دیروز نیز خبرهایی از مجلس آمد مبنی بر اینکه 180نماینده مجلس به رییس‌جمهور نامه نوشتند و از وی خواهان ایجاد تغییر در تیم اقتصادی دولت شدند. هر چند طبق گفته محمود واعظی، رییس دفتر رییس‌جمهور احتمال اینکه حسن روحانی تصمیم بگیرد، وزرایی جوان به جای تیم اقتصادی خود بنشاند، وجود دارد ولی با این حال بهارستانی‌ها منتظر تصمیم رییس‌جمهور نیز نمانده‌‌اند و خود استیضاح یکی از اعضای تیم اقتصادی یعنی مسعود کرباسیان، وزیر اقتصاد را کلید زده‌اند. آنگونه که از مجلس خبر می‌رسد تاکنون 50 امضا برای استیضاح مسعود کرباسیان جمع‌آوری شده است.
بنابر اخبار رسیده از مجلس اکنون رییس دو کمیسیون اقتصادی و برنامه و بودجه از پیشقراولان استیضاح وزیر اقتصاد هستند. البته طبق آنچه محمدرضا پورابراهیمی، رییس کمیسیون اقتصادی مجلس در حاشیه جلسه علنی دیروز(چهارشنبه 6 تیر) در جمع خبرنگاران گفته است، درخواست و تلاش برای تغییر صرفا به وزارت اقتصاد منحصر نیست و مجلس خواهان تغییر «تیم اقتصادی» دولت است.
پورابراهیمی توضیح داده است: بررسی‌ها نشان می‌دهد، وضعیت نابسامان اقتصادی با عملکرد نامناسب گره خورده است. 3 عامل اثرگذار در وضعیت موجود و نابسامان اقتصادی اثرگذار بوده که باید برای آن راهکار و چاره می‌‌اندیشیدیم. وضعیت فضای مدیریتی کلان اقتصاد کشور که اکنون قوه مجریه به عنوان پیشانی این تصمیمات قرار گرفته است، عملکرد مناسبی ندارد.
رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه تیم اقتصادی دولت قاعدتا باید در این زمینه اقداماتی انجام دهد که این اتفاق صورت نگرفته است، تصریح کرد: به نظر ما تیم اقتصادی دولت یا آمادگی و توان لازم را ندارد یا مدیریتی که باید و شاید را نداشته است. به دلیل عدم همکاری تیم اقتصادی دولت با شرایط کنونی اقتصادی کشور شاهد التهابات موجود در بازار ارز هستیم که فکر می‌کنیم، بخش عمده‌یی از این التهابات از این مساله سرچشمه می‌گیرد. بسیاری اکنون این انتقاد را دارند که آسیب به اقتصاد ایران از خواسته‌های دشمنان خارجی ایران بوده است و به همین قصد نیز در روند اجرای برجام اخلال ایجاد کردند. با این حال این موضوعی بود که مسوولیت ایجاد ممانعت در آن به عهده تیم اقتصادی بود. در این راستا پورابراهیمی اضافه کرده است: بخش دوم علل این نابسامانی در اقتصاد با فضای سیاسی و روانی که دشمن ایجاد می‌کند، مرتبط است. قاعدتا اگر اقدامات ما جامع و لازم نباشد بر این مشکلات فائق نخواهیم شد. کما اینکه دشمن خیلی علاقه داشته که در کشور التهاب ایجاد کند مانند عملیات‌های تروریستی و ما اجازه ندادیم. این مساله با تدبیر و مدیریت جامع و دقیق در حوزه‌های مختلف به یک نقشه بر آب شده دشمن در بخش‌های مختلف تبدیل شده است. متاسفانه دشمن از این خلأ سوءمدیریتی در حوزه اقتصادی، سوءاستفاده و این التهابات را تشدید می‌کند. این نماینده مجلس گفت: سومین عامل بخش سوداگرانه‌یی است که درحال حاضر تشکیل شده است. اگر عوامل وضعیت کنونی اقتصادی با وجود التهابات را در نظر بگیریم قاعدتا دلایل اقتصادی به عنوان دلایل اصلی التهابات و زمینه بروز این اتفاقات در عرصه اقتصادی است.
وی در سخنان خود از نامه روسای کمیسیون‌های اقتصادی و بودجه مجلس به رییس‌جمهور خبر داد و اظهار کرد: طی این نامه خواستار تغییر تیم اقتصادی دولت شدیم. براساس این نامه از رییس‌جمهور خواسته‌ایم ضمن ساماندهی وضعیت اقتصادی از نیروهای کارآمد، چابک و جوان استفاده کند تا بیش از این زمینه سوءاستفاده دشمنان را فراهم نکند.
محمدرضا پورابراهیمی، رییس کمیسیون اقتصادی مجلس با تاکید بر لزوم هماهنگی تیم اقتصادی دولت به سایت مجلس گفت: بازنگری در تیم اقتصادی دولت در شرایط کنونی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است بنابراین باید از ظرفیت اشخاص متخصص و با انگیزه در حوزه اقتصاد در تیم اقتصادی دولت استفاده شود.
وی یادآور شد: در شرایط جنگ اقتصادی قرار داریم و دشمنان درحال کارشکنی علیه اقتصاد جمهوری اسلامی هستند بنابراین باید از اعضای قوی که از روحیه جهادی برخوردارند در تیم اقتصادی دولت استفاده شود.
انتقادات درباره عملکرد تیم اقتصادی از سوی کارشناسان اقتصادی هم مطرح می‌شود. در این زمینه طهماسب مظاهری، رییس کل اسبق بانک مرکزی نیز انتقاداتی به تیم اقتصادی دولت مطرح کرده که محور اصلی آن به ناهماهنگی آنها برمی‌گردد. مظاهری ابتدا به نتایج عملکرد این تیم اشاره کرده و آن را مشابه تیم احمدی‌نژاد دانسته است. «تولید ناخالص ملی در 8 سال دوره احمدی‌نژاد(غیر از سال اولی که ادامه دولت قبلی بود و رشد داشت) کاهش پیدا کرد و در چند سال آخر دولت احمدی‌نژاد طبق آمارها نزدیک به منفی 6 درصد رسید. علاوه بر آن شاهد افزایش نقدینگی در دولت وی بودیم که در انتهای دولت نزدیک به 10برابر افزایش داشت. در دوره آقای روحانی نیز این روند کماکان ادامه پیدا کرد که در طول 4سال اول دولت روحانی نزدیک به سالی 30درصد با افزایش نقدینگی مواجه بودیم.»
مظاهری با بیان اینکه نخستین و ذاتی‌ترین اثر افزایش نقدینگی قدرت خرید آن است، عنوان کرد: در هر دو دولت برای اینکه قدرت خرید تبدیل به تقاضای کالا و خدمات و باعث بالا رفتن قیمت‌ها نشود با استفاده از یک سری ابزارهای اداری، اقتصادی و قانونی این نقدینگی را تشدید کردند و در عین حال جلو تقاضای کالا و خدمات را گرفتند که این اشتباه هر دو دولت بود. وی با بیان اینکه نقدینگی انباشته در جامعه سبب یک تقاضا از جانب مردم اعم از اشخاص حقیقی و شرکت‌ها می‌شود به این صورت که برای حفظ ارزش پول خود اقدام به تقاضای برخی از کالا و خدمات می‌کنند، ادامه داد: این تقاضا به صورت خرید سکه، ارز و مسکن خود را نشان می‌دهد و در نتیجه موجب انفجاری در قیمت‌ها می‌شود که هم در دی ماه و هم در فروردین ماه و هم‌اکنون شاهد آن هستیم اما متاسفانه دولت از این اتفاقات هنوز درس نگرفته است.
رییس کل اسبق بانک مرکزی تصریح کرد: بروز چنین شرایطی ناشی از اعمال سیاست‌ها و مدیریت ناصحیح و توجه نکردن به قوانین طبیعی اقتصاد حتی به تجربه دولت‌های قبل از سوی این دولت است.
مظاهری با اشاره به رشد نقدینگی سایه به سایه با رشد تولید ناخالص داخلی گفت: برای تولید و افزایش تولید صرفا پول کفایت نمی‌کند بلکه کاری که دولت باید انجام دهد این است که شرایط سرمایه‌گذاری، تولید و رونق اقتصادی را طوری فراهم کند که مردم انگیزه پیدا کنند تا آن نقدینگی را صرف سرمایه‌گذاری در رشته‌های مختلف کنند در غیر این صورت اقتصاد مملکت آسیب خواهد دید و نتیجتا به جای اینکه از این نقدینگی تولید ثروت شود این نقدینگی تبدیل به ثروت‌اندوزی می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: اگر آقای روحانی و مسوولان این دولت قبول کنند که یک چنین خطای بزرگی را در سیاست‌گذاری‌های خود انجام داده‌اند همین امروز هم دیر نیست یک راهی پیدا کنند که مردم تشویق به سرمایه‌گذاری شوند تا از این نقدینگی لجام‌گسیخته گذر کنیم.
رییس کل اسبق بانک مرکزی به ریشه‌های رشد نقدینگی اشاره کرد و گفت: این رشد ناشی از تسهیلات و اعتباراتی است که چه دولت از سیستم بانکی و چه مردم و چه بانک‌ها از بانک مرکزی برای گردش کارهایشان می‌گیرند ضمن اینکه ریشه دوم این نقدینگی، سودهای بانکی است که بانک‌ها به سپرده‌گذاران می‌دهند اما از وام گیرندگان نمی‌گیرند که این اتفاق باعث می‌شود که آن رشد نقدینگی کاذب در حساب‌های بانکی خود را نشان دهد.
مظاهری با تاکید بر اینکه یکی از کارهایی که دولت باید به فوریت انجام دهد، حل نقدینگی ناشی از سود پرداختی توسط بانک‌هاست که ترازنامه بانک‌ها را منفی کرده، گفت: اعمال افزایش سود بانکی نیز توسط دولت ممکن است به عنوان یک کار کوتاه‌مدت جواب دهد اما به عنوان یک بحث درازمدت باعث منفی شدن ترازنامه بانک‌ها خواهد شد و به عنوان ربا محسوب می‌شود که بانک‌ها را اسیر ربا می‌کند و برای جمهوری اسلامی بعد از 40سال مایه خجالت است که دولت نسخه‌یی را بپیچد که ربا را تشدید کند و از طریق ابزار ربوی بخواهد یک مشکلی را حل کند که قطعا نباید این کار را انجام دهد. رییس کل اسبق بانک مرکزی افزود: آقای روحانی و تیم دولت، اشتباهات مرگباری در سیاست‌های اقتصادی مرتکب شدند که باید یک تجدید نظر جدی در سیاست‌های خود داشته باشند و علت اینکه این اشتباه را انجام دادند، مشخص کنند و راه‌حل برای گذر از این مرحله پیدا کنند. آنگونه که از اظهارنظرهای محافل کارشناسی پیداست همچنین طبق آنچه که در شبکه‌های اجتماعی مطرح می‌شود، جو روانی جامعه ایجاب می‌کند که دولت تغییراتی را در تیم اقتصادی خود ایجاد کند و موضوعی که مجلس نیز به عنوان نهاد ناظر طلب کرده. حالا باید منتظر ماند و دید که آیا طبق آنچه واعظی مطرح کرده، دولت تن به تغییر می‌دهد و نیروهای جوان را به جای مردان تیم اقتصادی دولت دوازدهم می‌گذارد یا طبق آنچه اواخر دولت یازدهم اتفاق افتاد، تغییرات جزیی و در حد شاید یک وزارتخانه پیگیری می‌شود.
