گروه اقتصاد کلان |
مرکز آمار رشد 9 ماهه سال جاری اقتصاد را با احتساب نفت 4.4 درصد و بدون نفت 4.7 درصد اعلام کرد. گزارش مذکور حاکی از آن است که در 9 ماهه نخست سال جاری رشته فعالیت‌های گروه کشاورزی١، گروه صنعت ٣,١ و گروه خدمات ٧ درصد نسبت به دوره مشابه سال قبل، رشد داشته است. مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در جدیدترین برآورد خود رشد سال 96 را 4.4 درصد اعلام کرده که دقیقا با رقم
9 ماهه مرکز آمار تطابق دارد. البته در ارقام مربوط به بخش‌ها و زیربخش‌های تولیدی کشور آمارهای این دو نهاد اختلاف‌هایی وجود دارد که بیشتر در بخش کشاورزی و خدمات رخ می‌نماید. نهاد پژوهشی مجلس رشد ارزش‌افزوده بخش‌های کشاورزی در سال 1396 را حدود 3.8 درصد، نفت 3.1 درصد، صنعت 4.1 درصد، ساختمان 2.6- درصد و خدمات 5.3 درصد برآورد کرده است.
رشد 9 ماهه و برآورد یک‌ساله
به گزارش «تعادل» مرکز آمار نرخ رشد اقتصادی
٩ ماهه نخست در سال ١٣٩٦ را منتشر کرد. نتایج این گزارش حاکی از آن است که در 9 ماهه نخست سال جاری رشته فعالیت‌های گروه کشاورزی ١، گروه صنعت ٣,١ و گروه خدمات ٧ درصد نسبت به دوره مشابه سال قبل، رشد داشته است. برمبنای این گزارش محصول ناخالص داخلی به قیمت ثابت سال ١٣٩٠ در 9 ماهه نخست سال جاری به رقم 560 هزار و 305 میلیارد تومان رسیده که این رقم بدون نفت 436 هزار و 366 میلیارد تومان محاسبه شده است. رقم مذکور در مدت مشابه سال قبل با نفت 536 هزار و 637 میلیارد تومان و بدون نفت 416 هزار و 761 میلیارد تومان بوده که نشان از رشد ٤,٤ درصدی محصول ناخالص داخلی با نفت و 4.7درصدی محصول ناخالص داخلی بدون نفت در
9 ماهه نخست سال ١٣٩٦ دارد.
محاسبات فصلی در مرکز آمار ایران در قالب ١٥ بخش اصلی متشکل از ٤٢ رشته فعالیت است که براساس آن گروه کشاورزی شامل زیربخش‌های زراعت و باغداری، دامداری، جنگل‌داری و ماهیگیری، گروه صنعت شامل زیربخش‌های استخراج نفت خام و گاز طبیعی، استخراج سایر معادن، صنعت، تامین آب، برق و گاز طبیعی و ساختمان می‌شود و گروه خدمات شامل زیربخش‌های عمده و خرده‌فروشی، فعالیت‌های خدماتی مربوط به تامین جا و غذا، حمل و نقل، انبارداری، پست، اطلاعات و ارتباطات، فعالیت‌های مالی و بیمه، مستغلات، کرایه و خدمات کسب و کار و دامپزشکی، اداره امور عمومی و خدمات شهری، آموزش، فعالیت‌های مربوط به سلامت انسان و مددکاری اجتماعی و سایر خدمات عمومی، اجتماعی، شخصی و خانگی است.
همزمان با اعلام این آمارها مرکز پژوهش‌های مجلس نیز به‌طور جداگانه و با استفاده از آمار نهادهای ذی‌ربط (وزارت کشاورزی و...) محاسبه و برآورد خود را از رشد کل سال 96 اعلام کرده است. برآورد مرکز پژوهش‌ها از رشد اقتصادی سال 1396 حدود 4.4 درصد است. صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی در آخرین گزارش‌های خود رشد اقتصادی کشور را در سال 2017 به ترتیب 2.4و 4 درصد پیش‌بینی کرده‌اند.
بازوی پژوهشی مجلس با در نظر گرفتن جدیدترین آمار و اطلاعات در دسترس یعنی برآورد وزارت جهاد کشاورزی از تولید محصولات کشاورزی، برآورد هزینه‌های عمرانی و جاری دولت تا انتهای سال 96، تحولات مورد انتظار از تولید و صادرات نفت تا انتهای سال جاری و برآوردهای شرکت‌ها و تشکل‌های مرتبط با صنایع مختلف شامل خودروسازی، محصولات پتروشیمی و... راجع به میزان تولیدات محصولات‌شان در انتهای سال 1396، رشد ارزش‌افزوده بخش‌های کشاورزی در سال 1396 حدود 3.8 درصد، نفت 3.1 درصد، صنعت 4.1 درصد، ساختمان 2.6- درصد و خدمات 5.3 درصد برآورد کرده است.
برخلاف جداول مرکز آمار که نفت، ساختمان و صنایع را در یک مقوله کلی به نام صنعت اعلام می‌کند، مرکز پژوهش‌ها آنها را به صورت جداگانه محاسبه می‌کند. همانطور که مشخص است برآورد سالانه مرکز پژوهش‌ها در بخش کشاورزی تفاوت 2.8 درصدی با آمار 9 ماهه مرکز آمار دارد؛ نهاد آماری کشور رشد این بخش را یک‌درصد و مرکز پژوهش‌ها 3.8 درصد درنظر گرفته است. بخش کشاورزی باید در 3ماهه زمستان رشد قابل توجهی داشته باشد که به برآورد سالانه مرکز پژوهش‌ها برسد که با توجه به عمده برداشت کشاورزی ایران در فصول تابستان و پاییز این موضوع بعید به نظر می‌رسد. بالعکس در بخش کشاورزی برآورد سالانه مرکز پژوهش‌های مجلس کمتر از رشد 9 ماهه مرکز آمار است که به ترتیب 5.3 و 7 درصد در نظر گرفته شده است. مرکز پژوهش‌های مجلس علت تعدیل رشد بخش خدمات را کاهش در دو زیرمجموعه این بخش یعنی خدمات عمومی و واسطه‌گری مالی اعلام کرده است.
براساس همین عامل است که برآورد جدید مرکز پژوهش‌ها از رشد سال 96 نسبت به برآورد قبلی اندکی کاهش یافته است. برآورد مرکز پژوهش‌ها از رشد اقتصادی سال 1396 در حدود 4.4 درصد و برآورد قبلی این نهاد حدود 4.6 درصد بود.
کارشناسان این نهاد پژوهشی در گزارش خود عمده‌ترین دلیل تعدیل این نرخ را به عملکرد کمتر از انتظار بخش صنعت در فصل سوم به‌‌خصوص در بخش‌های خودروسازی و پتروشیمی و همانطور که اشاره شد تعدیل رشد بخش‌های خدمات عمومی و واسطه‌گری مالی بوده مرتبط دانسته‌اند.
در ادامه نگاهی اجمالی به تحلیل مرکز پژوهش‌های مجلس از بخش‌های اصلی تولیدی کشور می‌اندازیم.
افت غلات
ارزش افزوده بخش کشاورزی از سال 1383 تا 1395 جز سال 1387 روندی صعودی داشته است. براساس اعلام بانک مرکزی، نرخ رشد این بخش طی دوره 1390 تا 1395 بین 3.7 درصد تا 5.5 درصد متغیر بوده و متوسط نرخ رشد این بخش طی این 5 سال 4.7 درصد بوده است. ارزیابی جدیدترین برآوردهای وزارت جهاد کشاورزی از تولید انواع اقلام محصولات کشاورزی تا پایان سال 1396 حاکی از آن است که رشد ارزش افزوده بخش کشاورزی (به قیمت ثابت) در سال 96 حدود 3.8 درصد خواهد بود. بانک مرکزی رشد 6 ماهه اول بخش کشاورزی را 4.2 و مرکز آمار حدود 0.9 درصد اعلام کرده است که اختلاف 3.1 درصدی دارد. گزارش مرکز پژوهش‌ها می‌گوید توجه به شرایط بارندگی که معمولا نقش مهمی در تولید بخش کشاورزی دارد نشان می‌دهد که بارندگی سال آبی 1396-1395 اگرچه کمتر از سال قبل بوده، اما تفاوت معنادار نیست. با این حال، وضعیت نگران‌کننده مربوط به تولید کشاورزی سال 1397 با توجه به افت قابل توجه در میزان بارندگی سال آبی 1396-1395 است. به‌طور کلی براساس این گزارش وضعیت بخش کشاورزی را می‌توان به این صورت جمع‌بندی کرد که براساس برآوردهای انجام شده در سال 1396، وضعیت رشد محصولات باغی مناسب، رشد محصولات دامی جز شیر پایین و رشد مجموع غلات منفی خواهد بود.
روند نزولی نفت
مرکز آمار ایران رشد 6 ماهه اول بخش استخراج نفت خام و گاز طبیعی را 4.3 درصد و بانک مرکزی 5.8 درصد اعلام کرده‌اند. از طرفی آماری اوپک نشان می‌دهد تولید نفت خام ایران در 3ماهه اول سال 1396 (3ماهه دوم سال 2017) 7 درصد رشد داشته است. این رشد برای 3ماهه سوم سال جاری میلادی (3ماهه دوم سال 1396) به حدود 5.1 درصد و برای 3ماهه چهارم 2017 (3ماهه سوم 1396) به 2.1 درصد کاهش پیدا کرده است. به عبارت دیگر، براساس آمارهای اوپک، میانگین رشد تولید نفت ایران در 9 ماهه اول سال 1396 حدود 4.8 رشد داشته است. به‌طور کلی با در نظر گرفتن وضعیت بازار نفت و عملکرد سال گذشته این صنعت در ایران، انتظار میرود روند کاهشی رشد تولید نفت در 3ماهه پایانی سال هم تداوم داشته باشد.
رشد 4.1 درصدی صنعت
رشد محصولات صنعتی در 3ماهه اول 3.9 درصد بوده و در 3ماهه دوم به 6.1 درصد افزایش یافته است. با این حال، رشد بیشتر محصولات صنعتی و زیربخش‌های صنعتی در 3ماهه سوم پایین‌تر از فصل دوم و انتظارات قبلی بوده و به 2.6 درصد کاهش یافته است. بررسی زیربخش‌ها و در نظر گرفتن سهم آنها در کل صنعت نشان می‌دهد که این افت رشد عمدتا ناشی از کاهش عملکرد رشد بخش‌هایی نظیر خودروسازی و پتروشیمی (مواد و محصولات شیمیایی و لاستیک و پلاستیک) بوده است. همچنین رشد بخش «ساخت ماشین‌آلات و دستگاه‌های برقی طبقه‌بندی نشده در جای دیگر» از 5.7 درصد در فصل دوم به 1.7- درصد کاهش یافته است. این گزارش می‌گوید: با توجه به عملکرد 9 ماهه اول، عملکرد ماه دهم (دی‌ماه) صنایع و انتظارات از رشد صنایع مختلف با توجه به سابقه عملکرد ماه‌های پایانی سال آنها، رشد حدود 3.8درصدی بخش صنعت در 3ماهه چهارم مورد انتظار است. این میزان رشد بالاتر از رشد 3ماهه سوم (پاییز) است اما از عملکرد 9 ماهه کمتر است. به‌طور کلی رشد بخش صنعت در سال 1396 حدود 4.1 درصد برآورد شده که کمتر از برآورد قبلی (6/4 درصد) است.
2 عامل کاهشی خدمات
برآورد مرکز پژوهش‌ها از رشد بخش خدمات با در نظر گرفتن تحولات زیربخش‌های خدمات در سال 1396برابر با 5.3 درصد است. این برآورد حدود
0.6 درصد کمتر از برآورد قبلی مرکز برای رشد بخش خدمات است که عمدتا به تعدیل رشد بخش‌های خدمات عمومی و واسطه‌گری مالی مربوط است. به‌طور کل نهاد پژوهشی مجلس در گزارش خود مهم‌ترین چالش‌های رشد اقتصادی در سال جاری رشد اقتصادی را سطح پایین سرمایه‌گذاری دولتی و خصوصی عنوان کرده است. براساس گزارش آنها این عامل در سال جاری به رشد منفی بخش ساختمان منجر شده و در سال‌های آتی رشد محدود سایر بخش‌ها را در پی خواهد داشت.
