میانگین بار تکفل معیشتی خالص در کشور نشان می‌دهد هر فرد شاغل علاوه بر مخارج زندگی خود، معاش بیش از ۲ نفر را تامین می‌کند که البته این شاخص در استان‌های مختلف متفاوت است.
به گزارش مهر، شاخص بار تکفل معیشتی خالص در کشور برابر 2.5نفر است، به این معنا که هر فرد شاغل در کل کشور به‌طور میانگین علاوه بر مخارج زندگی خود، عهده‌دار تامین معیشت بیش از ۲ نفر دیگر است.
طبق مطالعات مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار، بر اساس تقسیم‌بندی‌های رایج که عموما از طرح آمارگیری از هزینه و درآمد خانوارهای کشور حاصل می‌شود، منابع درآمد خانوار از سه بخش «درآمد حاصل از مشاغل مزد و حقوق‌بگیری»، «درآمد حاصل از مشاغل آزاد کشاورزی و غیرکشاورزی» و «درآمد متفرقه» تشکیل شده است. اما درآمد متفرقه خانوار، خود از چندین منبع شامل حقوق بازنشستگی، سود سرمایه‌گذاری‌ها، اجاره‌بهای مسکن شخصی و سایر منابع نظیر یارانه، کمک هزینه تحصیلی و... تشکیل می‌شود.
علاوه بر این مطابق نتایج طرح هزینه و درآمد خانوارهای شهری مرکز آمار ایران، در سال ۱۳۹۵ سهم منابع درآمدی خانوار شهری از محل درآمدهای مشاغل مزد و حقوق‌بگیری 33.3درصد، از مشاغل آزاد کشاورزی و غیرکشاورزی ۱۷درصد و از منابع متفرقه نیز 49.7درصد بوده است. اما از مجموع آمدهای متفرقه، حقوق بازنشستگی 28.9درصد، اجاره‌بهای مسکن شخصی 34.9درصد و سایر درآمدهای متفرقه 36.2درصد از منابع متفرقه خانوار را به خود اختصاص می‌دهد.
بر اساس این گزارش، 50.3درصد خانوارها صرفا از طریق انجام مشاغل، کسب درآمد می‌کنند و با درآمد حاصله، معاش خود یا چندین نفر دیگر را تامین می‌کنند. اما شاخص بار تکفل معیشتی یک شاخص جمعیتی و اقتصادی است که نشان‌دهنده مقدار تکفلی است که یک فرد از نظر تامین مخارج زندگی و هزینه افراد غیرفعال بر دوش دارد؛ به عبارت دیگر این شاخص، برتری عددی افراد شاغل به افراد غیرشاغل را نشان می‌دهد. بنابراین هر چه مقدار شاخص بار تکفل معیشتی بزرگ‌تر باشد، فشار وارده بر جمعیت شاغل برای تامین معاش افراد تحت تکفل افزایش می‌یابد.
از منظر دیگر می‌توان گفت، کوچک بودن این شاخص بیانگر سطح مطلوب رفاه اقتصادی جامعه و قدرت پس‌انداز بیشتر و بزرگ بودن آن حاکی از کاهش سطح رفاه جامعه است.
هر چند میانگین بار تکفل معیشتی در کل کشور برابر 2.5نفر است اما در بین استان‌های کشور، سیستان و بلوچستان با 3.5نفر دارای بالاترین شاخص بار تکفل معیشتی خالص در کشور است؛ همچنین شاخص مذکور در استان کرمانشاه 3.2 نفر و در چهارمحال و بختیاری و قم ۳ نفر است.
به عبارتی در این استان‌ها یک فرد شاغل با درآمد حاصله باید غیر از خود معاش بیش از ۳ نفر دیگر را تامین کند. استان‌های خراسان‌جنوبی با 2.9نفر و کهگیلویه و بویراحمد با 2.8نفر نیز در رتبه‌های بعدی قرار دارند. در مقابل استان بوشهر با 2.2نفر دارای کمترین بار تکفل معیشتی خالص در کشور است. بر اساس اعلام مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار علاوه بر وضعیت بازار کار هر استان، عوامل دیگری مانند ساختار سنی جمعیت استان‌ها، میزان زاد و ولد، تراکم تعداد کودکان و سالمندان و به دنبال آن افزایش افراد غیرفعال بر مقدار شاخص تاثیرگذار است و می‌تواند آن را دستخوش تغییر کند.
