گروه اقتصاد کلان|
شاخص‌های بودجه‌ریزی عملیاتی در بودجه سال 1397 کل کشور روز گذشته با حضور محمدباقر نوبخت رییس سازمان برنامه و بودجه در صحن علنی مجلس مورد بررسی قرار گرفت. در این جلسه نوبخت از تفاوت‌های لایحه بودجه 1397 با لایحه‌های بودجه پیشین سخن گفت و از 6 تغییر در لایحه بودجه خبر داد که در صدر آنها بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد قرار داشت. همچنین به گفته وی، اصلاح ردیف‌های متفرقه بودجه، اصلاح جداول بودجه، تمرکززدایی و تفویض اختیارات بیشتر به استان‌ها، نظام درآمد هزینه‌یی استان‌ها و مشارکت عمومی خصوصی در طرح‌های تملک دارایی سرمایه‌یی از دیگر تغییرات اعمال شده در لایحه بودجه است که به گفته نوبخت مبتنی بر وعده وی به مجلس درخصوص تغییرات اساسی در لایحه صورت گرفته است. رییس دیوان محاسبات نیز در این جلسه به آمارهای جالبی اشاره کرد و از تعداد اشخاص حقیقی و حقوقی صحبت کرد که به‌صورت مستقیم از بودجه اعتبارات دریافت می‌کنند. این افراد که عادل آذر رییس دیوان محاسبات کشور از آنها با عنوان «زنگوله پای بودجه» یاد می‌کند، در بودجه سال 1390 به تعداد 81 نفر بوده که در بودجه سال جاری به 49 نفر رسیده است.
همچنین براساس اظهارات روز گذشته رییس سازمان برنامه و بودجه، در لایحه بودجه سال آینده، سهم پروژه‌های عمرانی به حداقل 128 هزار میلیارد تومان افزایش خواهد یافت. این افزایش در سهم پروژه‌های عمرانی آن هم در شرایطی که از 71 هزار میلیارد تومان اعتبارات عمرانی در بودجه 96 در نیمه نخست امسال تنها 7 هزار میلیارد تومان محقق شده، تامل‌برانگیز است. به گفته نوبخت، قرار است از میزان صرفه‌جویی حاصل در بودجه سال آینده که براساس بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد پیش‌بینی شده است، 50درصد صرف پروژه‌های عمرانی و 50درصد دیگر هم صرف ارتقای بهره‌وری شود.
سخنگوی دولت از سازوکارهای دیگری در لایحه بودجه 97 هم خبر داده که در راستای شفاف‌سازی و کاهش هزینه دستگاه‌ها اتخاذ شده است. به گفته نوبخت، در راستای افزایش شفافیت بودجه، ردیف‌های متفرقه از 337 مورد به 113 ردیف کاهش یافته تا مشخص شود هر دستگاه به چه منظور بودجه‌یی دریافت می‌کند و مبلغ دریافتی را صرف چه اموری خواهد کرد.
اما عادل آذر رییس دیوان محاسبات کشور هم که روز گذشته در مجلس به ارائه گزارشی در رابطه با آسیب‌های نظام بودجه‌ریزی فعلی کشور و همچنین شاخص‌های بودجه‌ریزی عملیاتی در بودجه ۹۷ پرداخت، آمارهای تامل‌برانگیزی از وضعیت بودجه ارائه داد که نشان از آشفتگی‌های متعدد در بودجه‌ریزی کشور دارد. وجود 27 طرح عمرانی با عمر بیش از 41 سال، 44 طرح با عمر تا 40 سال، 658 طرح با عمر 20 سال و 758 طرح که سال پایان اجرا ندارند، از آن دست آمارهایی است که نمای نه‌چندان جالبی از پروژه‌های عمرانی ارائه می‌دهد.
کاهش ردیف‌های متفرفه به 113 مورد
رییس سازمان برنامه و بودجه روز گذشته به ارائه توضیحاتی درخصوص سازوکار بودجه عملیاتی پرداخت و گفت که در بودجه سال آینده برای هر یک از فعالیت‌ها قیمت مشخص شده است. قیمت تمام شده هر فعالیت در هر دستگاه مشخص می‌شود که بودجه هر دستگاه براساس این قیمت تمام‌شده تخصیص می‌یابد.
نوبخت با بیان اینکه با اصلاح نظام بودجه‌ریزی بر عملکرد دستگاه‌ها نظارت خواهیم داشت، گفت: بدین‌ترتیب در زمان تخصیص متوجه می‌شویم دستگاهی برای سال 97 که مقداری بودجه گرفته است در راستای هدف خود حرکت کرده یا خیر و آیا توانسته اهداف سازمان خود را تحقق بخشد یا خیر. سخنگوی دولت با تاکید بر ضرورت تغییر روش سنتی به بودجه‌ریزی برمبنای عملکرد، خاطرنشان کرد: در بودجه سال آینده، بودجه ۲۹۰ دستگاه و ردیف ملی که ۳۲درصد دستگاه‌های اصلی، ۲۷درصد مجموعه دستگاه‌های اصلی و فرعی و ۱۰درصد استانی هستند، برمبنای قیمت تمام‌شده و سایر موارد براساس هزینه واحد تولید محاسبه شده است.
نوبخت با بیان اینکه در حال حاضر 337ردیف متفرقه در بودجه وجود دارد، اظهار کرد: هر دستگاهی ردیف بودجه‌یی دارد. در کنار آن، ردیف متفرقه وجود دارد که مشخص نیست این اعتبار را چه کسی می‌گیرد و صرف چه اموری می‌شود، از این رو هماهنگ کردیم تا مشخص شود هر کدام از دستگاه‌ها چقدر اعتبار دریافت و صرف چه اموری می‌کنند که از این طریق توانستیم ردیف‌های متفرقه را از 337 به 113ردیف کاهش دهیم.
30 درصد درآمدهای اختصاصی برای پروژه‌های عمرانی
رییس سازمان برنامه و بودجه افزود: در بودجه سال آینده، حداکثر تا 70درصد درآمدهای اختصاصی برای هزینه‌های جاری و حداقل 30درصد درآمدهای اختصاصی برای بودجه‌های عمرانی صرف خواهد شد. وی در ادامه با بیان اینکه 59 موسسه داریم که اعتباراتی از دولت برای کمک می‌گیرند، عنوان کرد: هر کدام از این موسسات زیرمجموعه دستگاهی هستند؛ سهام نهاد آنها را افزایش دادیم تا از ردیف‌های متفرقه کم شود. همچنین تشویق‌هایی برای افزایش درآمدهای استانی درنظر گرفتیم و مکانیسمی برای مشارکت مردمی در پروژه‌ها تعیین کردیم.
رییس سازمان برنامه و بودجه در پاسخ به سوال رییس مجلس درخصوص بودجه بخش‌هایی که زیرنظر هیچ وزارتخانه‌یی نیستند؛ مانند موضوع یارانه‌ها اظهار کرد: از 337 ردیف متفرقه بودجه، 224 را حذف کرده‌ایم که از مقدار باقی‌مانده برای بخش‌هایی که زیرنظر هیچ وزارتخانه‌یی نیستند، استفاده خواهد شد.
بن‌بست نظام بودجه‌ریزی
رییس دیوان محاسبات هم با بیان اینکه نظام فعلی بودجه‌ریزی به بن‌بست رسیده است، گفت: به‌طور میانگین ۸۷درصد بودجه دولت مربوط به اعتبارات هزینه‌یی است. ناچار به تغییر نظام بودجه‌ریزی و تعیین نظام جدیدی هستیم و مجلس باید این موضوع را از دولت مطالبه کند.
وی با بیان اینکه با بودجه‌ریزی فعلی باید پروژه‌های عمرانی را تعطیل کرد، گفت: فاصله بین اعتبارات هزینه‌یی و عمرانی زیاد است. یکی از آسیب‌های نظام بودجه‌ریزی تراز عملیاتی است. کسری تراز عملیاتی در سال ۹۱، ۲۸ هزار میلیارد تومان بود که در سال ۹۵ به ۶۸ هزار میلیارد تومان رسید.
وی با طرح این پرسش که واگذاری دارایی‌های مالی از کجا تامین می‌شود، افزود: تاکنون برای تامین بودجه، نفت و شرکت‌ها فروخته و خرج می‌شد تا به بخش اعتبارات هزینه‌یی پول بدهیم. اما اتفاق عجیب آن است که اعتبارات فروش دارایی‌های سرمایه‌یی از محل فروش اوراق مشارکت و اسناد خزانه تامین می‌شود. به این معنا که اوراق را با اوراق پاس می‌کنیم و به جای دادن پول واقعی اسناد خزانه می‌دهیم، در دوره‌یی این موضوع ابداع شد که برای تعهدات کوتاه‌مدت پیمانکاران اسناد بدهیم که خوب بود اما ادامه روند درست نیست.
رییس دیوان محاسبات کشور با بیان اینکه یکی از نشانه‌های بی‌انضباطی جدی در بودجه انحراف‌ها از اعتبارات متفرقه است، گفت: اعتبارات متفرقه سالانه بدون داشتن هدف خاصی در بودجه تکرار می‌شود که تنها برخی موارد نادر آن برای هدفی خاص است.
وی با بیان اینکه به‌طور میانگین اعتبارات مربوط به استان‌ها حدود هفت برابر افزایش یافته است، گفت: حدود ۷۷درصد اعتبارات استان‌ها به‌طور متمرکز توزیع می‌شود. یعنی شورای برنامه‌ریزی استان و مسوولان محلی تسلطی بر بودجه ندارند. حال آنکه باید بتوانیم به مردم بگوییم که بودجه در کجا و با چه هدفی خرج شده است.
پروژه‌های پیر عمرانی
آذر، درآمد اختصاصی را یکی از مفسده‌های جدی بودجه دانست و با بیان اینکه بسیاری از پرداخت‌های نامتعارف از این محل است، گفت: در قانون بودجه کشور ۲۷ طرح با عمر بیشتر از ۴۱ سال و ۴۴طرح عمرانی با عمر تا ۴۰ سال وجود دارد. ۶۵۸ پروژه با عمر تا ۲۰ سال موجود است و ۷۵۸ پروژه در کشور است که سال پایان اجرا ندارد.
وی با تاکید بر اینکه در نظام بودجه‌ریزی شفاف و روشن می‌توان نظارت را در بهترین و کوتاه‌ترین فرصت انجام داد، گفت: برخی دستگاه‌های اجرایی در قوانین بودجه سنواتی، بودجه‌شان درج نمی‌شود که این یک ضعف است و بودجه متناسب با اصل جامعیت نیست. طبیعتا در این شرایط نمایندگان و دستگاه‌های نظارتی نمی‌توانند به خوبی نظارت کنند.
آذر افزود: با یک‌سری اشخاص حقیقی و حقوقی هم مواجهیم که به‌طور مستقیم از بودجه اعتبار می‌گیرند. ما نمی‌دانیم که چطور این زنگوله‌ها به پای بودجه آویزان شده‌اند. در سال ۹۰ تعداد این افراد
۸۱ نفر بود که در سال ۹۶ به ۴۹ نفر رسید.
حال که بودجه سال آینده مبتنی بر عملکرد تدوین شده و صرفه‌جویی‌های بسیاری هم از همین محل پیش‌بینی شده، باید دید با وجود گروه‌های ذی‌نفعی که منافع خود را در خطر خواهند دید، بودجه سال آینده چه مسیری را طی خواهد کرد.
