سبقت درآمد از هزینه خانوار

نابرابری درآمدی سال 94 در سال 95 ثابت ماند

گروه اقتصادکلان   مرضیه امیری

براساس داده‌های مرکز آمار میزان هزینه‌های خانوارهای شهری و روستایی کشور در سال 95 نسبت به سال قبل از آن 8.5درصد رشد داشته و میزان درآمدهای آنها 13.7درصد افزایش پیدا کرده است. براین اساس خانواده‌های ایرانی در سال گذشته به‌طور متوسط معادل 28میلیون و 482هزارتومان هزینه داشته و در مقابل 31میلیون و 721هزارتومان درآمد کسب کرده‌اند. این برای سومین سال پیاپی است که درآمد خانوارها از هزینه‌ها سبقت گرفته است. این داده‌ها نشان می‌دهد، وضعیت دخل و خرج خانواده‌ها در سال گذشته نسبت به سال‌های قبل در شرایط مطلوب‌تری قرار گرفته و خانواده‌ها به‌طور متوسط توانسته‌اند معادل 3میلیون و 239هزارتومان درآمد بیشتر نسبت به هزینه‌های خود داشته باشند. طبق بررسی‌های «تعادل» میزان فزونی درآمد خانوارها نسبت به هزینه‌هایشان در سال گذشته، در نیمه ابتدایی دهه 90 بی‌سابقه بوده و قدرت پس‌انداز خانواده‌ها را با فاصله زیاد نسبت به سال‌های قبل افزایش داده است. میزان اختلاف درآمد و هزینه در سال 91 معادل 296هزار تومان بوده و این رقم در سال 92 به منفی 144هزار تومان می‌رسد، به‌تعبیر دیگر در این سال خانواده‌های ایرانی با 144هزار تومان کسری درآمدی روبه‌رو بودند. در سال 93در حالی که خانواده‌ها به‌طور متوسط 24میلیون و 131هزار تومان درآمد داشته‌اند، 23میلیون و 486هزار تومان آن صرف هزینه‌هایشان شده و با قدرت پس‌انداز 645هزار تومانی روند فزونی درآمد نسبت به هزینه را آغاز می‌کنند. همچنان‌که در سال 94 با کسب درآمد 27میلیون و 887هزار تومان و هزینه 26میلیون و 239هزار تومانی مازاد درآمدی یک‌میلیون و 648هزار تومانی را تجربه می‌کنند و در سال 95 این عدد به رقم چشمگیر 3میلیون و 239هزار تومان می‌رسد. البته مرکز آمار در کنار هزینه و درآمد خانوارها در سال 95، ضریب جینی این سال را هم منتشر کرده است که با در نظر گرفتن میزان آن نمی‌توان با دید مثبتی به‌راحتی گفت که سفره‌های خانوار‌ها بزرگ‌تر شده است. براساس داده‌های این نهاد ضریب جینی کل خانوارهای کشور در سال گذشته 0.39است که نسبت به سال 94 ثابت مانده و هیچ تغییری نکرده و در واقع وضعیت نابرابری درآمد در جامعه در سال 95نسبت به سال گذشته خود نه بدتر و نه بهتر شده است.

 فزونی دخل خانواده‌ها بر خرجشان

به گزارش «تعادل» مرکز آمار، چکیده نتایج طرح آمارگیری هزینه و درآمد خانوارهای روستایی و شهری در سال 95 نشان می‌دهد که متوسط هزینه کل خانوارهای شهری در سال گذشته 28میلیون و 482هزار تومان بوده که 6میلیون و 663هزار تومان آن مربوط به هزینه‌های خوراکی و دخانی و 21میلیون و 818هزار تومان آن مربوط به هزینه‌های غیرخوراکی بوده است. در مقابل آمار هزینه‌های خوراکی و غیرخوراکی برای روستانشینان تفاوت زیادی ندارد؛ به‌طوری که از مجموع هزینه‌های 15میلیون و 690هزار تومانی خانوارهای روستایی در سال 95، معادل 5میلیون و 976هزار تومان آن مربوط به هزینه‌های خوراکی و دخانی بوده و 9میلیون و 713هزار تومان آن صرف هزینه‌های غیرخوراکی شده است. نکته مورد توجه در این داده‌ها این است که سفره خانواده‌های روستایی در سال گذشته در مقایسه با سال‌های قبل در شرایط بهتری قرار گرفته، از این بابت که هزینه‌های غیرخوراکی آنها نسبت به هزینه‌های خوراکیشان رشد چشمگیری داشته و هزینه کل آنها 6.6درصد رشد داشته، درحالی که درآمد متوسط خانوارهای روستایی در سال 95 رشد 9.8درصدی را تجربه کرده است. در واقع خانواده‌های روستایی در حالی به‌طور متوسط میزان 17میلیون و 686هزار تومان در سال گذشته کسب کرده‌اند که هزینه‌های آنها معادل 15میلیون و 690هزار تومان بوده است.

اگرچه آمار بودجه خانوار در سال 95 گویای بهتر شدن شرایط درآمدی خانواده‌هاست اما آمارثبت شده برای ضریب جینی نشان می‌دهد که نابرابری درآمدی بین خانوارها هیچ تغییری نداشته است. براساس داده‌های مرکز آمار ضریب جینی در سال 95 در مقایسه با سال 94 ثابت مانده و همان عدد 0.39 برای این شاخص ثبت شده است. ضریب جینی در سال‌ 95نیز مانند سال قبل از آن 0.37 و ضریب جینی روستایی 0.34است.

 وزن اجزای درآمدی خانواده‌ها

براساس نتایج به دست آمده در سال 95 متوسط درآمد سالانه یک خانوار شهری 31میلیون و 721هزار تومان و یک خانوار روستایی 17میلیون و 686هزار تومان بوده که به‌ترتیب نسبت به سال قبل 13.7درصد و 9.8درصد افزایش داشته است. در این سال درآمد از مشاغل مزد و حقوق‌بگیری، درآمد از مشاغل آزاد کشاورزی و غیرکشاورزی و درآمد متفرقه در سطح شهری به‌ترتیب به میزان 13.5، 18.7 و 12.3درصد رشد داشته است. همچنین درآمد از مشاغل مزد و حقوق‌بگیری، درآمد از مشاغل آزاد کشاورزی و غیرکشاورزی و درآمد متفرقه در سطح روستایی به‌ترتیب به میزان 10.5، 10.5 و 8.7درصد رشد داشته است. سهم هریک از منابع درآمدی در کل درآمد شهری به‌صورت 33.3درصد از مشاغل مزد و حقوق بگیری، 17درصد از مشاغل آزاد کشاورزی و غیرکشاورزی و 49.7درصد از منابع متفرقه و سهم هر یک از منابع درآمدی در کل درآمد روستایی به‌صورت 30.3درصد از مشاغل مزد و حقوق‌بگیری، 31.1درصد از مشاغل آزاد کشاورزی و غیرکشاورزی و 38.5درصد از منابع متفرقه است.

 پرهزینه‌‌ترین و پردرآمدترین استان‌ها

در میان بودجه خانوارهای استان‌های کشور، استان تهران پرهزینه‌ترین و درآمدزاترین استان کشور است. خانوارهای شهری این استان در سال گذشته معادل 41میلیون و 464هزار تومان هزینه داشته و 44میلیون و 360هزار تومان درآمد کسب کرده‌اند. جالب است که استانی که بعد از استان تهران از بابت بیشترین هزینه و درآمد قرار می‌گیرد، استان محروم و با نرخ بیکاری بالا چهارمحال‌وبختیاری است. خانوارهای شهری این استان در سال گذشته معادل 30میلیون و 483هزار تومان صرف هزینه‌های خود کرده‌اند و درمقابل 33میلیون و 552هزار تومان درآمد کسب کرده‌اند. بعد از آن استان‌های البرز با 28میلیون و 808هزار تومان، فارس با 28میلیون و 250هزار تومان و مازندران با 29میلیون و 724هزار تومان بیشترین هزینه را در سال گذشته داشته‌اند. در مجموع این 5استان هزینه بالاتر از کل میانگین کشور را ثبت کرده‌اند و مابقی استان‌ها با هزینه‌های کمتر از سطح هزینه کل روبه‌رو بوده‌اند. خانوارهای شهری 7استان کشور نیز درآمدهای بیشتر از متوسط درآمد کل کشور به دست آورده‌اند. استان‌های البرز، تهران، چهارمحال‌وبختیاری، خوزستان، فارس، گیلان و مازندران استان‌هایی هستند که خانوارهای شهری آن به‌طور متوسط درآمدهایی بیشتر از درآمد 31میلیون‌تومانی کل کشور در سال 95 را ثبت کرده‌اند.  نتایج آمارگیری مرکز آمار نشان می‌دهد، در سال گذشته عمده خانواده‌های استان‌های کشور با مازاد درآمد مواجه بوده‌اند و تنها دو استان کسری درآمدی در بودجه خانوار خود را تجربه کرده است؛ خانوارهای شهری استان اصفهان و استان همدان. خانوارهای شهری استان اصفهان در سال گذشته به‌طور متوسط 26میلیون و 404هزار تومان درآمد کسب کرده‌اند اما هزینه‌ 27میلیون و 654هزار تومانی داشته‌اند. همچنین در استان همدان خانواده‌های شهری درحالی 25میلیون و 526هزار تومان درآمد داشته که هزینه‌های آن معادل 26میلیون و 635هزار تومان بوده است.

داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد، استان مازندران بیشترین مازاد درآمد در بودجه خانوار را در میان استان‌های کشور داشته است. خانوارهای شهری این استان در سال 95 توانسته‌اند به‌طور متوسط 37میلیون و 725هزار تومان درآمد کسب کنند، درحالی که هزینه‌های آنها 29میلیون و 724هزار تومان بوده است. در واقع بودجه این خانواده‌ها در سال گذشته ظرفیت پس‌انداز 8میلیون‌ تومانی را داشته است.

روند رشد هزینه‌های شهری از سال 91 تا 95 نشان می‌دهد، بیشترین رشد هزینه‌ها مربوط به سال 92 در مقایسه با سال قبل از آن بوده که در سال‌های بعد شیب افزایشی آن کند شده و در سال 93 به 14 و در سال 94 به 11.7 و در نهایت در سال 95 به 8.5درصد می‌رسد. جالب است که در سال 92 که منقبض‌ترین سفره‌ها در همین سال در خانه‌ها پهن‌ شده بود، دو کفه ترازو هزینه‌های خوراکی و غیرخوراکی خانواده‌ها با یکدیگر تفاوتی نداشت و اختلاف میزان رشد آن بسیار اندک بود. در این سال هزینه‌های خوراکی نسبت به سال قبل خود 25.4درصد رشد داشته و هزینه‌های غیرخوراکی رشد 26.2درصدی را تجربه کرده بود اما در سال‌های بعد کفه بزرگ‌شدن هزینه‌های غیرخوراکی سنگین‌تر شده و در نهایت در سال 95 هزینه‌های خوراکی 6.7درصد و هزینه‌های غیرخوراکی 9.1درصد رشد را تجربه می‌کند.