بودجه شهرداری تهران مانند بودجه کشور مهم‌ترین سند سالانه در مقیاس شهر است. دلیل اهمیت آن حجم بالای اعتبارات و پیچیدگی محاسبات و نحوه تصمیم‌گیری در مورد آن است. سند سالانه بودجه چه در سطح کشوری و چه در سطح شهرداری تهران دارای ادبیاتی تخصصی است؛ به همین خاطر بسیاری از شهروندان آشنایی با آن را دشوار و غیرممکن می‌دانند. این در حالی است که دانستن حق مردم است. شهروندان حق دارند بدانند که هرسال چگونه از منابع آنها به صورت مستقیم (عوارض) و غیرمستقیم (منابع و زمین‌های شهر) برداشت شده و در چه اموری هزینه می‌شود. از آنجایی که توجه به شفافیت‌های مالی جزو اولویت‌های مدیریت جدید شهری است؛ این کتابچه سعی دارد با زبانی ساده و ادبیاتی روان، بودجه شهرداری تهران را برای شهروندان با هر سطح دانشی توضیح دهد.
شعار ما در شکل دادن شهرداری شیشه‌ای و شفافیت مالی نیاز به مطالبه‌گری و چشم حساس و بینای شهروندان دارد که این مهم جز با آگاهی رساندن به عموم مردم محقق نمی‌شود. امید است این کتابچه در جهت هدف مهم خود که افزایش آشنایی شهروندان با بودجه سالانه شهرداری تهران و ارایه تصویر روشن و ساده از آن است، توفیق یابد و به لطف خدا شروعی برای شکل‌دهی یک سازمان شفاف در کنار شهروندانی آگاه باشد.
واژه‌نامه
در این گزارش، واژگانی که نیازمند تعریف ساده و روشن هستند، در این بخش ارایه شده‌اند.
منابع: کلمه منابع، مترادف با درآمدها نیست. «منابع» سه گروه از اعتبارات را دربرمی‌گیرد: درآمدها، واگذاری دارایی سرمایهای و واگذاری دارایی مالی.
مصارف: کلمه مصارف، مترادف با هزینه نیست. «مصارف» سه گروه از اعتبارات را در برمی‌گیرد: هزینه‌ها، تملک دارایی‌های سرمایهای و تملک دارایی‌های مالی. از سوی دیگر مصارف در ماموریت‌های شش‌گانه شهرداری تهران مصرف می‌شوند. بودجه عمومی: بودجه عمومی یکی از دو بخش بودجه شهرداری است و به صورت معمول منظور از بودجه، همین بخش است. بخش دیگر، بودجه سازمان‌ها و شرکت‌های وابسته است. بودجه سازمان‌ها و شرکت‌های وابسته: شهرداری برخی از وظایف خود را از طریق ایجاد سازمان‌ها و شرکت‌های وابسته به خود انجام می‌دهد و بودجه آنها «بودجه سازمان‌ها و شرکت‌های وابسته» نامیده می‌شود. این بخش همراه با بودجه عمومی، بودجه شهرداری را تشکیل می‌دهند. بودجه پیشنهادی: بودجه‌ای که از طرف شهرداری برای بررسی و تصویب به شورا فرستاده می‌شود. بودجه مصوب: بودجه‌ای که پس از بررسی به تصویب شورای شهر رسیده است و برای شهرداری لازم‌الاجرا است.
تفریغ بودجه: فرآیندی که پس از پایان سال مالی، برای بررسی اجرای بودجه مصوب انجام می‌شود.
درآمدها: یکی از بخش‌های سه‌گانه منابع شهرداری تهران
واگذاری دارایی‌های سرمایهای: فروش دارایی‌های شهر برای تأمین مصارف آن. جایگاه اینگونه از منابع شهرداری تهران با جایگاه فروش نفت در بودجه دولت شباهت دارد. واگذاری دارایی‌های سرمایهای یکی از بخش‌های سه‌گانه [به همراه درآمدها، واگذاری دارایی‌های مالی] منابع بودجه شهرداری تهران است.
واگذاری دارایی‌های مالی: گرفتن وام برای تأمین مصارف شهر. به بیانی دیگر، هرگونه قرض گرفتنِ مالی برای گذران امور شهر.
ماموریت‌های شش‌گانه شهرداری تهران: این ماموریت‌ها تقسیم‌بندی موضوعی فعالیت‌های شهرداری تهران هستند. که عبارت است از: اجتماعی و فرهنگی، حمل‌ونقل و ترافیک، خدمات شهری، ایمنی و مدیریت.
بحران، شهرسازی و معماری و توسعه مدیریت و هوشمندسازی شهری
درآمدهای پایدار و ناپایدار: درآمدها به دو گروه پایدار و ناپایدار تقسیم می‌شوند. درآمدهای پایدار چنین ویژگی‌هایی دارند: به صورت مستمر قابل وصول هستند؛ قابلیت جایگزینی دارند؛ ارزششان با توجه به گذر زمان افزایش می‌یابد و با توسعه پایدار شهر سازگارند. عوارض نوسازی مثال مناسبی برای اینگونه درآمدها است. در نقطه مقابل، درآمدهای ناپایدار ویژگی‌های ذکرشده را ندارند و مثال مناسب آن، عوارض بر مازاد تراکم، تغییر کاربری یا فروش اموال شهرداری است.
ردیف بودجه: در سند بودجه، فعالیت‌ها و جزییات مالی مرتبط با آنها در قالب ردیف بودجه ارایه می‌شود. برای مثال، ردیف بودجه توسعه حمل‌ونقل ریلی، مشخص کرده است که چه مقدار اعتبار به این ردیف اختصاص می‌یابد و مقدار اعتبار سال‌های قبل چگونه بوده است.
«بودجه؛ راهنمای شهروندان؟»
این گزارش با هدف ارایه تصویری ساده و غیرفنی از لایحه پیشنهادی بودجه سال 1399 شهرداری تهران تهیه شده است. مخاطب گزارش، عموم مردم هستند و برای خواندن آن، به دانش مقدماتی مالی یا اقتصادی خاصی نیاز نیست. به منظور ساده‌سازی، برخی اعداد، گرد شده و برخی جزییات نادیده گرفته شده است. (ارقام به تومان است.)
چرا بودجه را بخوانیم؟
بودجه شهرداری مانند بودجه کشور مهم‌ترین سند سالانه در مقیاس شهر است.
بودجه شهرداری تهران 30 هزار و 201 میلیارد تومان است و تقریباً با بودجه عمومی 5 استان پرجمعیت کشور (آذربایجان شرقی، فارس، کرمان، اصفهان و خراسان رضوی) برابری می‌کند. این حجم از اعتبارات، اهمیت بودجه سالانه شهرداری تهران و پیچیدگی تصمیم‌گیری در مورد آن را بازگو کرده و همچنین آشنایی با آن را دشوار می‌سازد. علاوه بر این موارد، پیچیده و تخصصی بودن این سند سبب شده است بسیاری از شهروندان، آشنایی با بودجه شهرداری تهران را امری دشوار یا حتی غیرممکن بدانند.
اما اگر از زبان پیچیده و تخصصی بودجه شهرداری بگذریم؛ همانطور که بودجه کشور مشخص می‌کند که وضعیت آموزش‌وپرورش، محیط زیست، امور رفاهی و صنعت در سال آتی چگونه خواهد بود و چقدر از هزینه‌های این امور از محل فروش نفت، مالیات، صادرات غیرنفتی و سایر عوارض تأمین می‌شود؛ بودجه شهرداری هم می‌گوید که در سال بعد چقدر بزرگراه ساخته می‌شود، مترو چطور گسترش می‌یابد، چقدر از بافت فرسوده نوسازی می‌شود و در کل چه اتفاق‌هایی در شهر قرار است بیفتد. همین طور در بودجه شهرداری است که می‌فهمیم برای انجام این اتفاق‌ها چقدر عوارض نوسازی، پسماند یا ورود به محدوده طرح ترافیک اخذ می‌شود و چه میزان از درآمدهای شهر به فروش تراکم یا تغییر کاربری (مثلا تبدیل باغ به برج) وابسته است.
از آنجا که بودجه شهرداری تهران و فعالیت‌های مرتبط با آن بر زندگی ما اثرگذار است، می‌توان گفت بودجه شهرداری یک امر اجتماعی و مرتبط با زندگی همه شهروندان تهرانی است. درواقع بودجه تنها سند مالی فعالیت‌های شهرداری نیست؛ بلکه نشان‌دهنده روابط میان فعالیت‌های مختلف شهرداری تهران با زندگی تک‌تک شهروندان است. از این‌رو لازم نیست شما یک متخصص بودجه باشید تا بتوانید درباره اثرات بودجه شهرداری چیزی بدانید؛ بلکه هر شهروندی اثر آن را در زندگی روزانه خود تجربه می‌کند و می‌داند در بودجه شهرداری تهران صاحب منافعی است.
بودجه شهرداری تهران چیست؟
بودجه شهرداری تهران سندی است که در آن اولویت‌ها و تصمیم‌گیری‌های کلان‌شهرداری در زمینه فعالیت‌های عمرانی و خدماتی در طول یک سالِ مالی مشخص می‌شود. فعالیت‌های عمرانی شهرداری اشاره به فعالیت‌هایی دارد که درنهایت یا بر دارایی‌های شهر می‌افزاید یا دارایی‌های موجود را حفظ می‌کند. برای مثال، ایجاد یک پارک محلی بر دارایی‌های شهر می‌افزاید و نگهداری یک پارک موجود، دارایی شهر را حفظ می‌کند. فعالیت‌های خدماتی نیز به بیان بسیار ساده اشاره به فعالیت‌هایی دارد که زندگی روزانه شهروندان را تسهیل می‌کند؛ مانند جمع‌آوری و حمل پسماند. درمجموع، بودجه شهرداری تهران یک سند مالی است که در طول یک سال اجرا می‌شود و جزییات فعالیت‌های سالانه شهرداری، با منابع و مصارفی که به آ نها اختصاص می‌یابد، در آن مشخص شده است.
2 هدف بودجه شهرداری تهران
بودجه مصوب شهرداری تهران سندی برای روشن ساختن دو هدف مهم است.
نخست؛ شهرداری تهران منابع خود را از کجا به دست می‌آورد؟
در این بخش مشخص می‌شود در یک سال مشخص مالی درآمدهای شهرداری تهران از کدام بخش‌ها به دست آمده است. برای مثال، چند درصد درآمدهای شهرداری تهران از طریق ارایه خدمات به شهروندان یا اخذ عوارض ساختمانی به دست آمده یا اینکه چند درصد از منابع شهرداری ازسوی دولت تأمین یا چه میزان با فروش منابع شهر حاصل می‌شود.
دوم؛ مصارف شهرداری تهران چگونه است؟
در این بخش مشخص می‌شود که در یک سال معینِ مالی، منابع به چه فعالیت‌های خاص عمرانی و خدماتی و به چه میزان تعلق می‌گیرد.
تصویر کلی از بودجه شهرداری تهران
بر اساس ساختار اداری، بودجه شهرداری به دو بخش بودجه عمومی و بودجه سازمان‌ها و شرکت‌های وابسته تقسیم می‌شود. تمرکز اصلی این گزارش بر روی بخش اول، یعنی بودجه عمومی است.
در مورد بودجه سازمان‌ها و شرکت‌های وابسته باید این توضیح کلی را درنظر گرفت که شهرداری برخی از وظایف خود را از طریق ایجاد سازمان‌ها و شرکت‌های وابسته به خود انجام می‌دهد و بودجه آنها جدا از بودجه عمومی ارایه می‌گردد. بودجه عمومی شهرداری در سال آینده 30 هزار و 201 میلیاردتومان است؛ بودجه عمومی در واقع همان چیزی است که از آن به عنوان بودجه یاد می‌شود. در بودجه عمومی صحبت از منابع و مصارف شهرداری در میان است و بودجه‌ای است که در آن منابع مالی لازم برای اجرای برنامه سالانه پیش‌بینی و اعتبارات جاری و عمرانی شهرداری تعیین می‌گردد.
فرآیند تدوین بودجه
بودجه شهرداری تهران هرسال با همکاری شهرداری تهران و شورای اسلامی شهر تهران تدوین می‌گردد. در این بخش، نقش‌های هرکدام بیان می‌شود. شکل زیر فرآیند تدوین بودجه با جزییات بیشتر و با توجه به زمانبندی سالانه را نشان می‌دهد.
فرآیند تدوین بودجه از شهرداری آغاز می‌شود. فرآیند تدوین به این صورت است که ابتدا، خطوط کلی برنامه‌های شهرداری در قالب دستورالعملی کلی [بخشنامه بودجه] تهیه می‌شود. در بخشنامه بودجه مواردی نظیر شرایط اقتصادی شهرداری و برنامه‌های بلندمدت شهرداری و شهر تهران مورد توجه قرار می‌گیرد و چارچوب بودجه پیشنهادی را تعیین می‌کند. سپس این بخشنامه به معاونت‌ها، مناطق، سازمان‌ها و شرکت‌های شهرداری ابلاغ می‌شود و از آنها درخواست می‌شود که در آماده کردن پیشنهاد بودجه خود- شامل برآورد نیازها، هزینه‌ها و درآمدها- موارد گفته شده در دستورالعمل را درنظر بگیرند. بعد از آن بودجه پیشنهادی بخش‌های مختلف شهرداری، به معاونت آن نظرات کمیسیون بودجه به کمیسیون تلفیق ارایه می‌شود. اعضای کمیسیون تلفیق، را اعضای کمیسیون بودجه و روسای دیگر کمیسیون‌ها تشکیل می‌دهند. پس از بررسی نهایی، بودجه پیشنهادی به صحن شورا می‌رود تا به تصویب برسد. در این مرحله، برخی از مدیران ارشد شهرداری برای ارایه توضیحات و دفاع از بودجه پیشنهادی به شورای شهر می‌آیند. در متن قانون به شورا برای تصویب بودجه تا قبل از اسفند فرصت داده شده است. برنامه‌ریزی شهرداری تهران ارایه می‌شود و در اداره کل بودجه این سازمان، بودجه‌های پیشنهادی یکپارچه شده و در قالب لایحه بودجه پیشنهادی آماده می‌گردد. پس از تهیه، لایحه بودجه برای بررسی و تصویب به شورای شهر ارسال می‌گردد. مطابق ماده ۶۷ قانون شهرداری‌ها، شهرداری تا پایان دی ماه برای تهیه لایحه بودجه مهلت دارد. در شورای شهر، اعضای شورا و کارگروه‌های تخصصی آن بخش‌های مختلف بودجه را بررسی کرده و نظرات خود را به کمیسیون بودجه اعلام می‌کنند. پس از آن نظرات کمیسیون بودجه به کمیسیون تلفیق ارایه می‌شود. اعضای کمیسیون تلفیق، را اعضای کمیسیون بودجه و روسای دیگر کمیسیون‌ها تشکیل می‌دهند. پس از بررسی نهایی، بودجه پیشنهادی به صحن شورا می‌رود تا به تصویب برسد. در این مرحله، برخی از مدیران ارشد شهرداری برای ارایه توضیحات و دفاع از بودجه پیشنهادی به شورای شهر می‌آیند. در متن قانون به شورا برای تصویب بودجه تا قبل از اسفند فرصت داده شده است.
نقش شهرداری در تدوین بودجه سالانه
پیشنهاد بودجه هر سال از سوی شهرداری جهت بررسی و تصویب به شورای ارایه می‌گردد.
این بودجه به بودجه پیشنهادی معروف است. به‌طور کلی، بودجه پیشنهادی شهرداری با همکاری بخش‌های مختلف آن مانند معاونت‌های اجرایی، شهرداری‌های مناطق، اداره کل برنامه و بودجه و... آماده می‌شود. در بودجه پیشنهادی منابع و مصارف پیش‌بینی شده شهرداری با جزییات فراوان مشخص شده است. پس از تصویب، شهرداری مسوولیت اجرای بودجه را بر عهده دارد.
نقش شورای شهر در تدوین بودجه
یکی از مسوولیت‌های شورای شهر بررسی و تصویب بودجه پیشنهادی شهرداری است. شورای شهر بودجه پیشنهادی را به مدت دست‌کم یک ماه بررسی کرده و در صورت لزوم پیشنهادهای شهرداری در زمینه منابع و مصارف را اصلاح و بازبینی می‌کند. پس از تصویب، شورای شهر بر اجرای بودجه مصوب توسط شهرداری نظارت می‌کند.
نظارت شورای شهر بر عملکرد بودجه
شفافیت عملکردی و پاسخگویی در شهرداری معنای بسیار وسیعی دارد. بخشی از شفافیتِ فعالیت‌های شهرداری مرتبط با این موضوع است که شهرداری چه میزان از منابع مالی خود را به چه موضوعی اختصاص می‌دهد. بخشی از پاسخگویی شهرداری نیز مربوط به نتایج مصرف منابع شهری و میزان کیفیت خدمات ارایه شده ازسوی شهرداری است.
شورای شهر به دو روش مهم در زمینه شفافیت و پاسخگویی، بر شهرداری نظارت می‌کند:
نخست؛ نظارت در طول سال، شورای شهر در طول سال جلسات هفتگی دارد. در این جلسات علاوه بر بررسی موضوعات مختلف شهری، نظارت مستمر بر فعالیت‌های شهرداری نیز انجام می‌شود. این نظارت شامل بررسی نتایج مصرف منابع شهری و میزان کیفیت خدمات ارایه شده است.
دوم؛ حسابرسی سالانه (تفریغ بودجه)، یکی دیگر از ابزارهای نظارت شورای شهر بر شهرداری استفاده از حسابرسی سالانه بودجه است. حسابرسی به بیان ساده بررسی بودجه برای اطمینان از عدم تغییرات غیرقانونی و بدون اجازه از شورای شهر است. باید این موضوع را در نظر گرفت که سند بودجه باید دارای انعطاف‌پذیری باشد تا بتواند به تغییرات دایمی شهر پاسخ مناسب دهد و حسابرسی سالانه، منافاتی با این موضوع ندارد و تنها بر قانونی بودن تغییرات تأکید می‌کند. درمجموع، حسابرسی سالانه یا همان تفریغ بودجه به شورای شهر اجازه می‌دهد بر بودجه مصوب تا پایان سال مالی نظارت داشته باشد و در پایان سال مالی به صورت نهایی اجرای بودجه تصویب شده را تأیید نماید. علاوه بر چنین نظارتی، سازمان شهرداری تهران نیز با درنظرگرفتن سازوکار نظارتی درون‌سازمانی، اجرای بودجه مصوب را پایش کرده و از تغییرات بدون مجوز شورای شهر جلوگیری می‌کند.
منابع شهرداری (اعتبارات بودجه) از چه محلی تأمین می‌شود؟
برای روش نشدن این موضوع که منابع شهرداری از کجا به دست آمده و چگونه مصرف می‌شوند باید تصویری کلی از منابع و مصارف شهرداری تهران ارایه کرد. این نکته بسیار مهم است که کلمه منابع در بودجه شهرداری، معنای گسترده‌تری از درآمد دارد. درآمد تنها یکی از بخش‌های تشکیل‌دهنده منابع است. منابع شهرداری تهران در سند بودجه در سه فصل ارایه می‌شوند:
درآمدها
واگذاری دارایی‌های سرمایهای (فروش دارایی‌های شهر)
واگذاری دارایی‌های مالی (استقراض)
فصل اول: درآمدها
همانطور که اشاره شد، درآمدها یکی از 3 بخش اصلی منابع شهرداری تهران است و حدود 53 درصد از آن را تشکیل می‌دهد. درآمدها از ردیف‌های متعددی کسب می‌شوند و تفاوت اصلی‌شان با منابع دیگر در این است که نه از فروش دارایی‌های شهر به دست می‌آیند و نه از استقراض. در سال 1399 در بخش درآمدها، تراز مالی، مثبت است و درآمدها 45 درصد از هزینه‌ها بیشتر است. علاوه بر این، این نوع از منابع شهرداری، برخی ویژگی‌های پایداری درآمدی را دارند. همچنین مقدار کلی درآمدها نیز در سال 1399، افزایشی 3 درصدی دارد و از 34 درصد به 37 درصد می‌رسد.
هر کدام از ردیف‌های درآمدی، خود از ردیف‌های دیگری تشکیل شده‌اند که در برخی موارد اشاره ما به زیرردیف خاصی از بودجه است. همچنین به درآمدی که شهرداری به ازای هر شهروند به دست خواهد آورد اشاره شده است. سهم 4800 میلیارد تومانی شهر تهران از محل مالیات بر ارزش افزوده پرداختی از سوی دولت و سهم 1700 میلیارد تومانی شهرداری از محل عوارض پروانه‌های ساختمانی از اعداد قابل توجه جدول زیر به حساب می‌آیند. درنظرگرفتن سهم «صفر» برای ردیف جریمه قطع درختان از نکات قابل تأمل در درآمدها به حساب می‌آید.
واگذاری دارایی‌های سرمایهای
عبارت واگذاری دارایی سرمایهای به دلیل اینکه از فروش دارایی شهر به دست می‌آید برای این منابع استفاده می‌شود. مثالی برای روش نکردن این مطلب لازم است. اگر خانواده‌ای خانه خود را بفروشد تا هزینه تحصیل فرزندانش را تأمین کند، پولی را که از فروش خانه به دست آورده برای خود درآمد حساب نمی‌کند. به بیان بودجه‌ای، دارایی سرمایهای خانواده یعنی خانه واگذار شده است تا هزینه‌های امور دیگر خانواده تأمین شود. در شهرداری نیز تراکم مازاد (البته در حد مجاز) و اموال شهرداری واگذار می‌شود تا برخی هزینه‌های شهرداری تأمین شود. به همین دلیل، این نوع منابع شهرداری‌ها، محل انتقادهای گوناگونی بوده است. به بیان ساده، این نوع از منابع نه‌‌تنها از استمرار مناسب برخوردار نبوده بلکه به دلیل ماهیت خود بر کیفیت زندگی در شهر نیز تأثیر سوء دارد. از این رو شهرداری تهران در سال‌های گذشته به دنبال کاهش این نوع از واگذاری‌ها بوده است.
به‌طورکلی، این نوع از منابع شهرداری تهران دارای دو بخش اصلی عوارض بر پروانه‌های ساختمانی و فروش اموال شهرداری تهران است. در سال 1399، سهم عوارض بر پروانه‌های ساختمانی 86 درصد و سهم فروش اموال شهرداری تهران 14 درصد از این منابع را تشکیل می‌دهد که عمدتاً زمین و ملک هستند، دیگر از دست رفته است. هر یک از این بخش‌ها دربرگیرنده ردیف‌های دیگری هستند.
برای مثال، عوارض بر پروانه‌های ساختمانی دو بخش مهم دارد: ردیف درآمدی عوارض بر مازاد تراکم (در حد مجاز) بالغ بر 890 6 میلیارد تومان (حدود 68 درصد) و عوارض افزایش ارزش قانونی ناشی از طرح‌های توسعه شهری بالغ بر 066 3 میلیارد تومان (حدود 30 درصد) است. ردیف درآمدی عوارض بر مازاد تراکم مصداق اصلی فروش دارایی‌های شهر یعنی فروش فضای عمودی شهرها (تراکم‌فروشی) است. لازم به ذکر است در سال ۹۹ منابع حاصل از تغییر کاربری با عنوان «عوارض افزایش ارزش قانونی ناشی از...» در سند بودجه آمده است.
فروش اموال شهرداری نیز ردیفی است که ماهیتی ناپایدار دارد و به محض واگذاری اموال شهرداری که عمدتاً زمین و ملک هستند، دیگر از دست رفته است.
واگذاری دارایی‌های مالی
دلیل استفاده از عبارت واگذاری دارایی مالی این است که این منابع با قرض گرفتن به دست می‌آیند. مثالی برای روشن کردن این مطلب لازم است. اگر خانواده‌ای با قرض گرفتن، هزینه مسافرت خود را تأمین کند، این پول را درآمد حساب نمی‌کند؛ زیرا قرار است این پول به صاحبش برگردانده شود. به بیان بودجه‌ای، دارایی مالی خانواده یعنی منابع آینده خانواده واگذار شده است (یعنی منابعی که بعداً باید برای بازپرداخت بدهی استفاده شود) تا هزینه‌های دیگر امور خانواده در حال حاضر تأمین شود. در شهرداری نیز وام‌هایی گرفته می‌شود تا برخی از مصارف آن تأمین شود. میزان واگذاری دارایی‌های مالی 2420 میلیارد تومان است و شامل دو بخش اصلی است: وام‌های دریافتی با سهم 1500 میلیارد تومانی و سایر منابع با سهم 920 میلیارد تومانی.
مقایسه برخی از منابع و مصارف
بودجه سالانه شهرداری تهران در سال 1399 در حدود 30 هزار و 201 میلیارد تومان است. به عنوان مثال، شهرداری تهران سالانه 00 7 میلیارد تومان از عوارض نوسازی درآمد دارد، اما سالانه هزینه رفت‌وروب شهری 77 8 میلیارد تومان یا هزینه نگهداری فضای سبز شهری 822 میلیارد تومان است.
بودجه 99 قرار است چگونه مصرف شود؟
این بخش نحوه هزینه کردن اعتبارات پیش‌بینی شده برای بودجه را نشان می‌دهد. به‌طور کلی، بودجه عمومی بر اساس ساختار اداری شهرداری به دو بخش اصلی بودجه مناطق و بودجه معاونت‌های اجرایی تقسیم می‌شود.
تقسیم‌بندی مصارف بودجه
مصارف بودجه عمومی که خرج مصارف عمومی شهرداری تهران می‌شود سه بخش کلی دارد: هزینه (معروف به هزینه‌های جاری) عمرانی (معروف به هزینه عمرانی) و بازپرداخت دیون. در ادبیات بودجه‌ای، مبالغی که صرف ایجاد یک دارایی سرمایهای جدید می‌شوند (عمرانی)، در بخش هزینه طبقه‌بندی نمی‌شوند و به آنها «تملک دارایی سرمایهای» گفته می‌شود، زیرا پولی که خرج شده، برای به تملک درآوردن یا ایجاد یک دارایی سرمایهای برای شهر صرف شده است. به بازپرداخت بدهی و دیون (مثلا بازپرداخت اصل و سود اوراق مشارکت و امثالهم) نیز «تملک دارایی مالی» گفته می‌شود، زیرا شهرداری با دادن مبالغی به کسانی که از آنها قرض کرده است و تسویه بدهی‌های خود، دارایی‌های مالی در دست افراد مانند اوراق مشارکت را از آنها جمع‌آوری می‌کند.
بر اساس این گزارش، 65 درصد از اعتبارات مناطق صرف هزینه‌های جاری (پرداخت حقوق و...) می‌شود. در کل بودجه، 38 درصد از اعتبارات به مصارف هزینه‌ای خواهد رسید و سهم بودجه عمرانی نزدیک به 47 درصد از کل اعتبارات بودجه عمومی شهرداری تهران است. این اعداد از کاهش سهم هزینه‌ها و افزایش سهم بودجه عمرانی از کل بودجه نسبت به سال قبل حکایت دارد.
شهروندان چه سهمی از بودجه دارند؟
سهم کلی هر شهروند تهرانی از بودجه عمومی 3 میلیون و 553 هزار تومان تومان است. مصارف سه‌گانه بودجه عمومی بر اساس ماموریت‌های شش‌گانه شهرداری تهران در مناطق و معاونت‌ها توزیع می‌گردد.
این ماموریت‌ها عبارتند از: اجتماعی و فرهنگی، حمل‌ونقل و ترافیک، خدمات شهری، ایمنی و مدیریت بحران، شهرسازی و معماری و توسعه مدیریت و هوشمندسازی شهری.
بیشترین سهم هر یک از ماموریت‌ها با یک میلیون و 300 هزارتومان مربوط به ماموریت حمل‌ونقل و کمترین با ۱۷۶هزار تومان به شهرسازی و معماری اختصاص یافته است. نحوه برآورد اعتبارات برای هر یک از ماموریت‌های اصلی به نوعی بیانگر اولویت‌هایی است که شهرداری برای خود در آن سال تعریف کرده و قرار است بر مبنای آن برنامه مالی و به تبع آن برنامه اجرایی خود را جلو ببرد.
ماموریت حمل‌ونقل و ترافیک با بیش از 11 هزار میلیارد تومان، اولویت شماره یک بودجه‌ای شهرداری تهران در سال ۹۹ به حساب می‌آید. توسعه مدیریت و هوشمندسازی، خدمات شهری و ماموریت فرهنگی و اجتماعی به ترتیب دیگر اولویت‌های سال آینده را نشان می‌دهد.
ماموریت‌های شهرداری در سال 99 چه تفاوتی با سال 98 دارد؟
فارغ از اینکه در هرکدام از این ماموریت‌ها قرار است چه اتفاقی بیفتد، مقایسه اعتبارات درنظر گرفته شده به ازای هر شهروند در بودجه سال آینده با سال‌های قبل از آن قابل تأمل است.
تفاوت مهم در این دوسال، جابه‌جایی رتبه «توسعه مدیریت و هوشمندسازی» و «حمل‌ونقل و ترافیک» است. در سال ۹۸ و قبل از آن، تمامی اعتبارات مربوط به امور پشتیبانی در ماموریت توسعه مدیریت و هوشمندسازی شهری قرار داشت. ازاین رو، در تمامی سال‌ها این ماموریت بزرگ‌ترین سهم به حساب می‌آمد. در بودجه امسال هرکدام از ماموریت‌ها سهم جداگانه خود را از «امور پشتیبانی» دارد که به پرداخت حقوق و مزایای کارکنان فعال در آن حوزه ماموریتی اختصاص یافته است.
به علاوه همانطور که اشاره شد، در سال 1399 اعتبارات ماموریت حمل‌ونقل افزایش چشمگیر داشته و تقریباً دو برابر شده است. توسعه حمل‌ونقل عمومی امسال اعتبارات ویژه‌ای به خود اختصاص داده است: توسعه و ساماندهی حمل‌ونقل عمومی ریلی (مترو) 407 4 میلیارد تومان؛ توسعه و ساماندهی حمل‌ونقل عمومی غیرریلی (سامانه BRT، اتوبوس‌های درون شهری) و خرید اتوبوس 1781 میلیارد تومان؛ تسهیل حرکت پیاده 800 میلیارد تومان؛ تسهیل حرکت معلولین و سالمندان 35 میلیارد تومان.
نکته قابل توجه دیگری که در بودجه امسال تفاوت چشمگیری رقم زده، اختصاص اعتباراتی برای توسعه محلات در حوزه‌های مختلف است. در سال ۹۹ بنا است برای نخستین‌بار در شهرداری تهران در ماموریت‌های اجتماعی و فرهنگی، حمل‌ونقل و ترافیک (به همراه فنی و عمرانی)، خدمات شهری، ایمنی و مدیریت بحران و شهرسازی و معماری ۲۰۰۰ میلیارد تومان (۶.۶ درصد از کل بودجه) برای شهروندان هزینه شود. این اعتبارات در ردیف‌هایی جداگانه در بودجه آورده شده است و قرار است در قالب پروژه‌های کوچک‌مقیاس در ۳۵۰ محله شهر تهران مورداستفاده قرار گیرد. شکل روبرو سهم حوزه‌های مختلف در توسعه محلات را نشان داده است. سهم هر شهروند ۲۳۴ هزار تومان است که به ترتیب در حوزه فنی و عمرانی، شهرسازی و معماری و خدمات شهری هزینه خواهد شد.
در هر یک از ماموریت‌های شهرداری چه خبر است؟
۱.اجتماعی و فرهنگی
برای این ماموریت شهرداری اعتباری معادل 506.7 2 میلیارد تومان درنظر گرفته شده است و این یعنی برای هر شهروند تهرانی 295 هزار تومان. «گسترش فرهنگ ایرانی اسلامی» با 19.5 6 میلیارد تومان بیشترین سهم از این ماموریت را دارد، به «توسعه فضاهای فرهنگی، اجتماعی و هنری» 434.8 میلیارد تومان و برای «توسعه محلات» در این حوزه 240 میلیارد تومان اختصاص یافته است. نزدیک به ۵۶۰ میلیارد تومان برای امور پشتیبانی (پرداخت حقوق) در نظر گرفته شده است.
سهم شهروندان از برخی از مهم‌ترین بخش‌های ماموریت اجتماعی و فرهنگی به قرار زیر است:
توسعه گردشگری، اوقات فراغت و نشاط اجتماعی: ۱۶هزارتومان
توسعه ورزش همگانی: ۳۰ هزارتومان
گسترش فرهنگ ایرانی اسلامی: ۷۳ هزارتومان
توسعه فضاهای فرهنگی، اجتماعی و هنری: ۵۱ هزارتومان
توسعه محلات در حوزه اجتماعی و فرهنگی: ۲۸ هزارتومان
پیشگیری، کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی: 16.500 تومان
۲.حمل‌ونقل و ترافیک
حوزه حمل‌ونقل و ترافیک با 11 هزار میلیارد تومان بیشترین سهم از بودجه شهر تهران در سال آینده را دارد. یک میلیون و 300 هزار تومان سهم هر شهروند از این ماموریت است. توسعه شبکه مترو با رقمی بیشتر از ۴۴۰۰ میلیارد تومان نزدیک به ۴۰ درصد اعتبارات حمل‌ونقلی شهرداری در سال آینده است. ۱۷۸۰ میلیارد تومان برای حمل‌ونقل عمومی (اتوبوس، مینی‌بوس و تاکسی)، ۱۳۲۷میلیارد تومان برای نگهداری و توسعه خیابان‌ها و بزرگراه‌ها و ۸۵۷ میلیارد برای بهبود حرکت عابران پیاده پیش‌بینی شده است. توسعه محلات نیز مجموعاً ۹۸۰ میلیارد در حوزه ترافیک و فنی و عمرانی اعتبار خواهد داشت.
سهم شهروندان از برخی از مهم‌ترین بخش‌های ماموریت حمل‌ونقل و ترافیک به قرار زیر است:
توسعه و ساماندهی مترو: ۵۲۰ هزار تومان
توسعه حمل‌ونقل عمومی (غیر ریلی): ۲۱۰ هزار تومان
افزایش ایمنی معابر: ۴۲ هزار تومان
نگهداری و توسعه خیابان‌ها و بزرگراه ها: ۱۵۶هزار تومان
روان‌سازی عبور و مرور پیاده: ۱۰۰هزار تومان
توسعه محلات در حوزه ترافیک: ۳۳ هزار تومان
توسعه محلات در حوزه فنی و عمرانی: ۸۲ هزار تومان
۳. خدمات شهری
خدمات شهری بیش از 4830 میلیارد تومان یا به عبارتی ۵۶۸ هزار تومان به ازای هر شهروند از بودجه ۹۹ سهم دارد. بیش از 1650 میلیارد برای توسعه و مدیریت فضاهای سبز شهر تهران در نظر گرفته شده است و 1173 میلیارد برای مدیریت پسماند. رفت‌وروب شهری و جمع‌آوری زباله مهم‌ترین اقدامات در حوزه مدیریت پسماند است. 464 میلیارد برای جمع‌آوری و دفع آب‌های سطحی، ۲۱۰ میلیارد زیباسازی و منظر شهری و 340 میلیارد برای توسعه محلات در این حوزه از دیگر ارقام درشت خدمات شهری هستند.
سهم شهروندان از برخی از مهم‌ترین بخش‌های ماموریت خدمات شهری به قرار زیر است:
مدیریت فضاهای سبز: ۱۹۵ هزار تومان
زیباسازی شهری: ۲۵ هزار تومان
مدیریت پسماند: ۱۳۸ هزار تومان
توسعه محلات: ۴۰ هزار تومان
۴.ایمنی و مدیریت بحران
سهم ایمنی و مدیریت بحران از اعتبارات سال آینده نزدیک به 5 درصد است. بودجه 1520 میلیارد تومانی این ماموریت برای هر تهرانی، 917 هزار تومان در نظر گرفته است. ۹۱۸ میلیارد برای آتش‌نشانی، ۱۰۵ میلیارد برای مدیریت بحران، ۳۰۸ میلیارد برای امور پشتیبانی و ۴۰ میلیارد برای توسعه محلات در این ماموریت دیده شده است.
سهم شهروندان از برخی از مهم‌ترین بخش‌های ماموریت ایمنی و مدیریت بحران به قرار زیر است:
آتش نشانی و خدمات ایمنی: ۱۰۸ هزار تومان
اعمال مدیریت بحران: 12400 تومان
توسعه محلات در حوزه ایمنی و مدیریت بحران: ۴۷۰۰ تومان
۵. شهرسازی و معماری
این ماموریت با 1520 میلیارد تومان کمترین سهم را میان ماموریت‌های شهرداری دارد. سهم شهروندان از اقدامات مرتبط با ماموریت شهرسازی، 176 هزار تومان است. ۳۳۶ میلیارد برای ساماندهی و نوسازی بافت فرسوده، ۵.۱۴۳ میلیارد برای ساماندهی بافت‌های تاریخی و ۴۰۰ میلیارد برای توسعه محلات در این حوزه، از اعتبارات برجسته‌تر به حساب می‌آیند. سهم شهروندان از برخی از مهم‌ترین بخش‌های ماموریت شهرسازی و معماری به قرار زیر است:
ساماندهی بافت‌های تاریخی و پهنه‌های طبیعی واجد ارزش: ۱۷هزار تومان
نظارت و کنترل ساخت‌وساز: 10600 تومان
ساماندهی و نوسازی بافت فرسوده: ۴۰ هزار تومان
توسعه محلات در حوزه شهرسازی و معماری: ۴۷هزار تومان
۶. توسعه مدیریت و هوشمندسازی
۸۷۶۸ میلیارد تومان سهم این ماموریت است؛ رقمی بالغ بر یک میلیون تومان به ازای هر تهرانی. 2300 میلیارد تومان برای امور پشتیبانی و ۴۶۸۰ میلیارد برای پرداخت دیون و تعهدات روی هم نزدیک به ۸۰ درصد بودجه این ماموریت به حساب می‌آید.
سهم شهروندان از برخی مهم‌ترین بخش‌های ماموریت توسعه مدیریت و هوشمندسازی به قرار زیر است:
ایجاد و توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات: ۱۸هزار تومان
امور پشتیبانی: ۲۷۲ هزار تومان
دیون و تعهدات: ۵۵۰ هزار تومان
موارد پیش‌بینی نشده: ۱۰۸ هزار تومان
توسعه خدمات شهرداری الکترونیک: 16400 تومان
توسعه خدمات شهر الکترونیک (شهر هوشمند): ۱۳هزار تومان
