گروه راه و شهرسازی|زهره علامی|
سی‌ام بهمن‌ماه سال جاری، وزیربهداشت در گفت‌وگویی ورود ویروس کرونا به کشور را رسما تایید کرد، پیش از آن اخبار غیررسمی حاکی از آغاز موج اول بیماری کرونا در ایران بود، اما مراجع رسمی این موضوع را تکذیب می‌کردند.
پس از آن و همگام با شیوع و گسترش ویروس کرونا در کشور، انتقادها به سازمان هواپیمایی کشوری و شرکت فرودگاه‌ها بالا گرفت، فعالان حوزه هوایی به عنوان تندترین منتقدان به متولیان صنعت هوایی کشور در زمینه سهل‌انگاری برای پیشگیری از ویروس کرونا، معتقدند که عملکرد سازمان و شرکت فرودگاه‌ها برای لغو پروازها به چین و بالعکس دیرهنگام بوده و اقدامات انجام شده برای کنترل ورود اتباع چینی و مسافران از این کشور به ایران هم سختگیرانه و قابل قبول نبوده است.
نخستین و اصلی‌ترین انتقاد وارده به سازمان هواپیمایی کشوری، عملکرد این سازمان در صدور ابلاغیه‌ها و دستورالعمل‌هایی است که می‌توانست محدودیت‌هایی در عبور و مرور اتباع چینی از فرودگاه‌ها ایجاد کند، با توجه به آنکه از اوایل سال جاری میلادی سازمان بهداشت جهانی هشدارهایی درباره همه‌گیری ویروس کرونا در چین داده بود، اما متاسفانه سازمان هواپیمایی کشوری، اقدامات لازم را برای کاهش ریسک در این زمینه انجام نداد.
تعداد مبتلایان و قربانیان ویروس کرونا در چین در حال افزایش بود، شهر ووهان قرنطینه شده بود و بسیاری از ایرلاین‌های خارجی پروازهای خود را به این کشور لغو کرده بودند، اما همچنان شاهد تداوم پرواز ایرلاین‌های ایرانی به شهرهای مختلف چین بودیم و نکته جالب ماجرا این بود که در هرکدام از این پروازها تعداد زیادی از اتباع چین وارد ایران می‌شدند و دستگاه‌های تب سنج تنها دستاویز فرودگاه‌های کشور برای تشخیص بیماری کرونا با دوره کمون 14 تا 21 روزه بود، این درحالی است که سایر کشورها، برای ورود اتباع چینی سختگیری‌های زیادی اعمال کرده بودند و آنها را به مدت 14 روز قرنطینه می‌کردند یا اجازه ورود آنها را نمی‌دادند.
در روزهایی که ویروس کرونا وارد کشور شده بود و حتی آمار رسمی درباره تعداد مبتلایان و فوتی‌های این بیماری منتشرشده بود اتباع چینی به راحتی به ایران سفر می‌کردند و تناقض گویی‌ها درباره ممنوعیت ورود چینی‌ها به ایران وضعیت را سخت‌تر می‌کرد، رییس پلیس مهاجرت در اظهاراتی اعلام کرد که همه اتباع خارجی صرفنظر از ملیتشان در هنگام ورود به کشور معاینه شده و اگر مشکوک به بیماری باشند به مبدا مسترد خواهند شد، از سوی دیگر، مدیرکل دفتر ارتباطات، اطلاع‌رسانی و امور بین‌الملل شهر فرودگاهی امام خمینی(ره) از ممنوعیت ورود اتباع چینی به ایران خبر داد.درواقع در هفته‌هایی که احتمال گسترش و شیوع بیشتر ویروس کرونا از طریق مسافران چینی به کشور وجود داشت، پیشگیری‌های لازم از سوی سازمان هواپیمایی کشوری و شرکت فرودگاه‌ها برای اعمال قوانین مناسب در این زمینه انجام نشد، البته برخی کارشناسان معتقدند که عملکرد دیر هنگام سازمان هواپیمایی و شرکت فرودگاه‌ها در زمینه پیشگیری برای ورود کرونا به ایران به نبود دستورالعمل‌های لازم از سوی مجموعه دولت بازمی‌گردد چون تصمیم‌گیری در این باره (لغو پروازها، چگونگی تشخیص بیماران مبتلا به کرونا و ...) و صدور ابلاغیه به عهده دولت و نهادهای بهداشتی و مجری آن سازمان هواپیمایی کشوری است.
اقدامات سازمان هواپیمایی
تابع تصمیمات دولت
درشرایطی که نوک پیکان تساهل در پیشگیری از ورود بیماری کرونا به سمت سازمان هواپیمایی کشوری است اما علیرضا منظری، معاون اسبق سازمان هواپیمایی کشوری درباره عملکرد صنعت هوایی کشور در رابطه با کرونا به «تعادل» می‌گوید: کارنامه این صنعت در این زمینه بستگی به تصمیمات و دیدگاه‌های دولت در برخورد با این قضیه اعمال می‌کند و سازمان هواپیمایی کشوری، ایرلاین‌ها و فرودگاه‌ها تابع دستوراتی هستند که به آنها ابلاغ می‌شود.منظری می‌افزاید: ایرلاین‌ها، سازمان هواپیمایی کشوری و فرودگاه‌ها در چارچوب ابلاغیه‌های دولتی عمل می‌کنند و به نظر نمی‌رسد که تاکنون تخطی از دستورالعمل‌ها داشته باشند.او ادامه می‌دهد: اقداماتی که در فرودگاه‌ها درباره ضدعفونی کردن هواپیماها، ترمینال‌های فرودگاهی و ... هم انجام شده درراستای قوانینی بود که در سایر مراکز عمومی انجام شد.به گفته این کارشناس هوایی، سازمان هواپیمایی کشوری تابع سیاست‌های اعمال شده از سوی دولت است و نمی‌تواند خارج از این سیاست‌ها فعالیت کند یا در اجرای آنها کم کاری یا دیرکرد داشته باشد.منظری اضافه می‌کند: پیشگیری از ورود ویروس کرونا به کشورو جلوگیری از گسترش این ویروس در دایره وظایف سازمان هواپیمایی نیست و مساله‌ای بهداشتی و پزشکی است که باید از مراجع بالاتر به سازمان اعلام شود، درواقع تصمیم اصلی باید توسط دولت انجام گیرد و اجرای آن به عهده سازمان هواپیمایی کشوری و شرکت فرودگاه‌ها است.او بیان می‌کند: سازمان هواپیمایی کشوری صلاحیت تشخیص میزان ریسک در زمینه ورود کرونا به کشور از طریق مبادی ورودی و فرودگاه‌ها ندارد و باید دولت و وزارت بهداشت در این زمینه پیشقدم می‌شدند.
لغو پروازها به چین
تابع تصمیم وزارت بهداشت
معاون اسبق سازمان هواپیمایی کشوری با اشاره به تجربه سایر کشورها در زمینه لغو یا تعویق پروازها به چین یا بالعکس می‌گوید: نگاهی به عملکرد سایر کشورها در تصمیم برای لغو یا تداوم پروزاها به چین نشان می‌دهد که شرکت‌های هواپیمایی در این زمینه نقشی نداشتند، بلکه براساس تصمیمات وزارت بهداشت یا ارگان تصمیم‌گیرنده آن کشورها در حوزه بهداشتی بوده است.
منظری ادامه می‌دهد: انتقاد اصلی باید به سیاست‌های کلی بهداشتی در زمینه پیشگیری از ورود ویروس کرونا به کشور باشد و سازمان هواپیمایی کشوری و صنعت هوایی کشور تنها مجریان این سیاست‌ها هستند.او اضافه می‌کند: البته نمی‌توان با قطعیت گفت که سازمان هواپیمایی کشوری دستورالعمل‌های ابلاغ شده را بی‌کم و کاست انجام داده است اما نباید فراموش کرد تا ابلاغیه‌ای نباشد این سازمان نمی‌تواند در زمینه پیشگیری از ورود و انتشار ویروس کرونا اقدامی کند.
چرایی تداوم پروازها به چین
برخی انتقادها به شرکت هواپیمایی ماهان وارد بود که چرا با وجود ابلاغیه معاون اول رییس‌جمهوری، پروازهای باری این ایرلاین به چین ادامه داشت اما واقعیت این است که تا مجوزی از سوی سازمان هواپیمایی کشوری به عنوان متصدی دولتی صنعت هوایی صادر نشود، هیچ پروازی انجام نمی‌شود و پروازهای انجام شده در چارچوب دستورالعمل‌های ابلاغ شده است.به گفته این کارشناس حوزه هوایی، به نظر نمی‌رسد که تخلفی در زمینه پرواز به چین یا بالعکس از سوی ایرلاین‌های ایرانی انجام شده باشد و پس از صدور ابلاغیه، ایرلاین‌ها پروازی به چین نداشتند چون مجوزی از سوی سازمان هواپیمایی کشوری به عنوان متصدی دولتی در این بخش صادر نشده است.منظری اظهار می‌کند: پروازهایی که پس از ابلاغیه معاون اول رییس‌جمهوری انجام شد اغلب باری یا پروازهایی با شرایط خاص بوده که تمامی دستورالعمل‌های بهداشتی هم در آنها رعایت شده است.او بیان می‌کند: درواقع دولت ممکن است با در نظر گرفتن تمامی جوانب و براساس مصلحت مجوز پرواز به چین یا بالعکس را صادر کند.
هواپیمای مسافری و جابه‌جایی بار به چین
به گفته منظری یکی از انتقادهایی که فعالان حوزه هوایی در زمینه انجام پروازهای کارگو توسط ماهان وارد می‌کردند این بود که چرا دولت به این شرکت مجوز پرواز داده اما به سایر شرکت‌ها این مجوز را نداده است.
این کارشناس حوزه هوایی ادامه می‌دهد: این انتقاد ربطی به ایرلاین ماهان ندارد و بسته به تصمیم‌گیری‌های دولتی دارد.او اظهار می‌کند: بررسی دقیق‌تر در زمینه انجام پروازهای کارگو توسط ماهان نشان می‌دهد که تنها این شرکت، هواپیمای مناسب برای انجام این پروازها را داشته است.منظری بیان می‌کند: تنها ماهان، هواپیمایی دارد که بدون سوختگیری در نیمه راه بتواند 12 ساعت پرواز کند، بنابراین این شرکت انتخاب شده است.معاون اسبق سازمان هواپیمایی کشوری با اشاره به ناآگاهی برخی منتقدان از وضعیت ناوگان هوایی کشور می‌گوید: تنها ایرلاین ماهان هواپیمای ایرباس 340 دارد که می‌توانست بدون سوختگیری و با 12 ساعت پرواز کمک‌های بشردوستانه ایران را به چین منتقل کند.او درباره ابهام‌هایی که درباره نبود ناوگان باری در ماهان، اظهار می‌کند: این شرکت هواپیمای کارگو دارد اما برای انتقال کمک‌های بشردوستانه نیازی به استفاده از هواپیمای مخصوص کارگو نبوده است و هواپیمای مسافری این‌بار را منتقل کرده است.منظری می‌افزاید: قسمت باری هواپیمای ایرباس 340 بزرگ است و بخشی از بار در این قسمت هواپیما و بخشی دیگر در خود هواپیما بوده است.
موفقیت ایرلاین
در گرو نظام مدیریتی مناسب
این کارشناس حوزه هوایی با اشاره به انجام چند پرواز به چین پس از ابلاغیه اسحاق جهانگیری می‌گوید: شرکت هواپیمایی ماهان برای انجام پرواز نیاز به دریافت مجوز از سوی سازمان هواپیمایی کشور و دولت دارد و بدون اخذ مجوز امکان پرواز نداشته و ندارد.منظری می‌گوید: هر هواپیمایی که از زمین بلند شده است و هر پروازی که انجام شده با مجوز دولت بوده و دولت هم براساس چارچوب‌های خود اقدام به صدور مجوز پرواز می‌کند.او اظهار می‌کند: به عنوان نمونه دولت امارات سه تا چهار روز مجوز پرواز به ایرلاین‌های ایرانی برای بازگشت ایرانیان در این کشور را صادر نکرد اما پس از چهار روز تصمیم گرفت که به شرکت‌های هواپیمایی ایرانی اجازه انتقال ایرانی‌ها از امارات به ایران را بدهد.این فعال حوزه هوایی، بیان می‌کند: پس از صدور مجوز از سوی دولت امارات برای بازگرداندن ایرانی‌های مانده در این کشور، نظام مدیریتی ایرلاین‌ها است که موجب می‌شود یک شرکت هواپیمایی از این فرصت استفاده کرده و اقدام به جابه‌جایی مسافران کند و شرکتی دیگر به دلیل نبود مدیریت مناسب این فرصت را از دست بدهد.منظری می‌گوید: پس از صدور مجوز توسط دولت امارات، شرکت هواپیمایی ماهان اقدام به فرستادن دو هواپیما برای بازگرداندن ایرانی‌های مانده در امارات کرد و حدود 500 مسافر را جابه‌جا کرد در حالی که ایران ایر فقط یک هواپیما فرستاد و نزدیک 150 مسافر را از امارات به ایران منتقل کرد.او ادامه می‌دهد: عملکرد سریع ایرلاین‌ها در بهره‌گیری از فرصت‌ها به نظام مدیریتی شرکت هواپیمایی وابسته است.
عملکرد ایران در توقف پروازها به چین
درحالی که بسیاری از فعالان حوزه هوایی معتقدند که لغو پروازهای ایرانی به چین پس از اعلام شیوع ویروس کرونا در این کشور، دیر انجام شده است اما منظری معتقد است که عملکرد سازمان هواپیمایی کشوری و دولت به این موضوع، سریع بوده است.
این کارشناس حوزه هوایی ادامه می‌دهد: برخی از کشورها پس از ایران اقدام به لغو پروازها به چین کردند و حتی تعدادی از کشورها همچنان به چین پرواز دارند.
او اظهار می‌کند: تصمیم‌گیری در زمینه لغو یا تداوم پروازها به کشور چین (با شرایطی که این کشور در زمینه ویروس کرونا دارد) بستگی به سیاست‌های آن کشور دارد به عنوان نمونه کشور کره جنوبی با وجود بالابودن آمار مبتلایان به ویروس کرونا همچنان پروازهای خود به چین را ادامه داده است.
ویروس کرونا جدی گرفته نشد
اگرچه معاون اسبق سازمان هواپیمایی کشوری معتقد است که عملکرد این سازمان در زمینه پیشگیری و مقابله با ورود ویروس کرونا به کشور قابل قبول است و اقدامات انجام شده در این زمینه تابع سیاست‌های کلی دولت در این زمینه است، حمید نجف، کارشناس حوزه هوایی انتقادهایی را هم به سازمان هواپیمایی کشوری و هم به مدیریت‌های موازی در کشور در برخورد با ویروس کرونا و همچنین سایر مشکلات وارد می‌داند و به «تعادل» می‌گوید: از همان روزهای نخست و پس از انتشار اخبار شیوع ویروس کرونا در چین، فعالان حوزه هوایی نگران ورود این ویروس از طریق هوایی بودند و انتقادهایی را هم درباره عملکرد دیر هنگام در این زمینه داشتند.نجف اظهار می‌کند: یکی از دلایلی که موجب تصمیم دیرهنگام برای لغو پروازها به چین و بالعکس شد این بود که بسیاری از ایرلاین‌های خارجی پروازهای خود را به چین لغو کرده بودند و همین موضوع مشکلاتی را برای این کشور ایجاد کرده بود و ایرانی‌ها به دنبال کمک به چینی‌ها در وضعیت بحرانی بودند.او ادامه می‌دهد: متاسفانه مجموعه دولت هم بحث ورود ویروس کرونا به کشور را جدی نگرفت و تصور نمی‌شد که این ویروس مشکلاتی اینچنینی را در ابعاد وسیع ایجاد کند.
ضرورت پیشگیری درکشورهایی
با مدیریت موازی
این کارشناس حوزه هوایی با انتقاد از عملکرد دیرهنگام دولت در مقابله با ویروس کرونا، اضافه می‌کند: در کشورهای مانند ایران که در زمان بحران دچار موازی‌کاری و سومدیریت هستیم باید در زمینه پیشگیری فعال تر باشیم چون با ایجاد بحران، به دلیل نبود مدیریت مناسب با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌شویم.نجف اظهار می‌کند: درواقع زمانی که این ویروس از طریق اتباع چینی و مسافران ایرانی وارد کشور می‌شد این امید بود که بتوان از شیوع و گسترش آن جلوگیری کرد اما پس از ورود به دلیل مشکلات بسیار در بحث مدیریت، کنترل اوضاع سخت می‌شود.او ادامه می‌دهد: البته در ایران جدا از انتقادهایی که به سهل‌انگاری‌ها در زمینه ورود ویروس کرونا به کشور وارد است، متاسفانه مردم هم هشدارهای وزارت بهداشت را درباره راهکارهای پیشگیری از ویروس کرونا جدی نمی‌گیرند و ما شاهد همکاری دست جمعی دولت و مردم برای مقابله با این ویروس نیستیم.به گفته این کارشناس حوزه هوایی، در ژاپن و چین شاهد همکاری متقابل دولت و مردم برای مقابله با ویروس کرونا بودیم اما درایران با وجود هشدارهای وزارت بهداشت برای ماندن مردم درخانه، شاهد افزایش سفرها به مناطق شمالی کشور بودیم.
ادامه پروازها و سود ایرلاین‌ها
نجف ادامه می‌دهد: با توجه به سومدیریت در زمان بحران، پیشینه‌ای که از عدم وجود همکاری متقابل مردم و دولت وجود داشت و ... بسیاری از کارشناسان حوزه هوایی نگرانی‌های بسیاری درباره ورود ویروس کرونا به ایران و شیوع آن داشتند و این موضوع را به مسوولان دولتی و به ویژه حوزه هوایی منتقل کردند.
او اظهار می‌کند: با وجود لغو بسیاری از پروازها به چین از سوی کشورهای دیگر، ایرلاین‌های ایرانی به دلیل منافع اقتصادی همچنان پروازهای خود را به چین ادامه می‌دادند البته سازمان هواپیمایی کشوری هم که صادرکننده مجوزهای پرواز است در این زمینه هشداری به مجموعه دولت نداد تا پیش از بحرانی شدن این موضوع شاهد لغو پروازها باشیم.
به گفته این کارشناس حوزه هوایی، از سوی دیگر متاسفانه ایرلاین‌ها هم دستورالعمل‌های صادره از سوی سازمان هواپیمایی کشوری را تمام و کمال اجرا نمی‌کنند.نجف می‌گوید: در حال حاضر هم که انتقادهایی به مسوولان صنعت هوایی کشور درباره سهل‌انگاری برای ورود کرونا به کشور وارد می‌شود، آنها مسوولیتی در این زمینه نمی‌پذیرند و معتقدند که سازمان هواپیمایی کشوری و شرکت فرودگاه‌ها، تمام اقدامات لازم را برای مقابله با این ویروس انجام داده است و آنها سهمی در وضعیت کنونی کشور در زمینه کرونا و آمار بالای مبتلایان ندارند.
سرویس ورود کرونا به کشور
اگرچه مسوولان حوزه هوایی معتقدند که بهترین عملکرد را برای مقابله با ورود ویروس کرونا به کشور داشته‌اند اما نجف معتقد است که هواپیما سیستم وی‌ای‌پی و سی‌ای‌پی ورود این ویروس به کشور بوده و سهم کمی هم در این زمینه نداشته است.
او ادامه می‌دهد: انتقال ویروس کرونا از کشور یا قاره‌ای به کشور و قاره‌ای دیگر از طریق هواپیما انجام می‌شود، انتقال از شهر به شهری دیگر توسط قطار، اتوبوس و خودرو انجام می‌شود اگرچه این امکان هم وجود دارد که این ویروس از شهری به شهر دیگر منتقل شود.
نجف اظهار می‌کند: اگر مبادی ورودی به ویژه فرودگاه‌ها به خوبی کنترل و نظارت می‌شد، شاهد ورود ویروس کرونا و گسترش آن در کشور نبودیم.این کارشناس حوزه هوایی، با تاکید بر عملکرد نا مناسب در زمینه ورود ویروس کرونا به کشور می‌گوید: اگر تشخیص بیماران و ناقلان ویروس کرونا در فرودگاه‌ها به درستی انجام می‌شد و سپس افراد مشکوک یا مسافران چینی قرنطینه می‌شدند شاهد این رقم بالا از مبتلایان به ویروس کرونا در کشور نبودیم.او بیان می‌کند: نبود زیرساخت‌های لازم مانند ژاپن و کشورهای غربی و سومدیریت در کشور لزوم پیشگیری از ورود ویروس کرونا و افزایش سختگیری‌ها برای ورود مسافران از چین را
سخت‌تر می‌کرد اما با وجود این شاهد عملکرد دیرهنگام در این زمینه بودیم.
به گفته نجف، در حال حاضر تعداد مبتلایان به ویروس کرونا در کشور در حال افزایش است و رتبه ایران از جایگاه هشتم به دوم رسیده است به عبارت دیگر با توجه به اینکه پیش بینی می‌شد در صورت ورود ویروس به کشور احتمال مهار و کنترل به موقع آن کم باشد، باید پیش از ورود و در فرودگاه‌ها دستورالعمل‌های دقیق‌تری برای پیشگیری ازورود این ویروس به کشور ابلاغ و اجرایی می‌شد.این کارشناس حوزه هوایی ادامه می‌دهد: افزایش سختگیری‌ها در زمینه لغو پروازها به چین هم نتیجه انتقادات و هشدارهایی بود که فعالان و کارشناسان حوزه هوایی به مسوولان سازمان هواپیمایی دادند.
عملکرد نامناسب پس از ورود کرونا
نجف با انتقاد از عملکرد برخی ایرلاین‌ها پس از ورود ویروس کرونا به کشور، می‌گوید: در جدیدترین سهل‌انگاری که ایرلاین‌ها در زمینه پیشگیری یا جلوگیری از شیوع ویروس کرونا انجام دادند کیش ایر اقدام به انتقال ایرانی‌های مانده در امارات کرد و آنها را از دبی به کیش منتقل کرد.
او اضافه می‌کند: این درحالی است که با توجه به احتمال وجود بیمار یا ناقل ویروس کرونا در بین مسافران این ایرلاین باید این مسافران را به کیش منتقل می‌کرد، درحال حاضر کیش یکی از شهرهایی است که هنوز موردی از بیماری کرونا در آن گزارش نشده است اما سهل‌انگاری در این زمینه می‌تواند موجب شیوع این ویروس در شهر کیش هم شود.این کارشناس حوزه هوایی بیان می‌کند: با توجه به اینکه در روزهای پایانی سال هستیم و به دلیل شیوع ویروس کرونا در کشور، احتمال سفر به کشورهای دیگر در تعطیلات نوروز کاهش چشمگیری داشته است کیش یکی از مقاصد مناسب در این زمینه محسوب می‌شد که متاسفانه به دلیل بی‌توجهی به فرصت پیش رو، احتمال آلوده شدن این شهر هم وجود دارد.
