تغییر اقلیم یا تغییرات آب و هوایی، به هر تغییر مشخص در الگوهای مورد انتظار برای وضعیت میانگین آب و هوا گفته می‌شود که در طولانی مدت برای منطقه‌ای خاص یا تمامی کره زمین رخ دهد. در حال حاضر و به دلیل تغییرات آب و هوایی در دنیا و همچنین ایران شاهد بارش باران ناگهانی و سیل آسا، بارش سنگین برف، هوای بسیار سرد، بارش برف در نقاط گرم و خشک، کاهش باران در نقاط مرطوب و کوهستانی، افزایش متوسط دمای برخی شهرها در سال‌های اخیر هستیم.
در این میان ناهنجاری‌های اقلیمی مانند توفان‌ها، خشکسالی‌های بلندمدت و روند‌دار بودن تغییرات دما و بارش در کشور نشان‌دهنده عمق اثرات این تغییرات آب و هوایی است که تاثیرات مخربی بر زندگی مردم داشته، برهمین اساس روزنامه تعادل در گزارشی به دلایل این پدیده و بررسی ابعاد آن پرداخته است.
این گزارش نشان می‌دهد که تغییرات آب و هوایی در کشور، موجب بارش‌های نامنظم، خشکسالی و ... شده است، البته با توجه به اینکه گرم شدن زمین و تغییر آب و هوایی پدیده‌ای است جهانی نمی‌توان مقابله چندانی با آن کرد اما استفاده درست از منابع آبی و برنامه‌ریزی در این زمینه می‌تواند تاحدودی از اثرات مربوط به تغییرات آب و هوایی بکاهد.
دلایل تغییرات آب و هوایی
از جمله نمادهایی که نشان‌دهنده دخالت انسان در تغییرات اقلیمی است را می‌توان به مواردی چون «استفاده نامتعادل از منابع آب»، «آمایش غلط سرزمین ایران در سال‌های بعد از جنگ تحمیلی» و «مساله خشکسالی» که تمرکز نامتناسب در مراکز استان‌ها و در کلان‌شهرها را موجب شده است، اشاره کرد
به گفته کارشناسان یکی از دلایل تغییرات آب و هوایی در ایران، معلول افراط‌گرایی در توسعه‌طلبی است که از سال 1340 خورشیدی و حفر چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق آغاز شده است، افراطی که در عرض 15 سال، موجب حفر 50 هزار حلقه چاه شد و از سال 55 تا 60، تعداد حلقه چاه‌های حفر شده، دو برابر شد.
افراط در استفاده از آب و نگاه تک‌بعدی به توسعه در بخش‌های کشاورزی و صنعت سبب شده تا وضعیت آبی ایران در مخاطره جدی قرار گیرد و این در حالی است که دارایی‌های ایران در بخش منابع آبی محدود و این کشور در کمربند خشک قرار گرفته است.
حفر چاه‌های مجاز (به تعدادی که بر هم زننده تعادل اکولوژیک مناطق مختلف کشور بوده است) و حفر چاه‌های عمیق غیرمجاز که معمولاً تعدادشان فراتر از (گاه چند برابر) تعداد چاه‌های مجاز است، الگوی نامتناسب کشت در بسیاری از نواحی که با کمبود آب مواجه هستند، انتقال آب از حوزه‌هایی که منابع آب در آنها موجود بوده به کلان‌شهرها (در تعریفی که در ایران به کار می‌رود: شهرهای با جمعیت بیش از یک میلیون نفر) نمونه‌هایی از این توسعه ناپایدار و در جهت تغییرات اقلیمی در ایران هستند.
وضعیت کلی محیط زیست و منابع آبی
براساس آمارهای جهانی از میان ۴۱ بلای طبیعی، ۳۱ نوع آن در ایران رخ می‌دهد که خشکسالی یکی از آنهاست، بر اثر کاهش بارندگی‌ها و حفر چاه‌های غیرمجاز تعداد دشت‌های ممنوعه کشور از ۱۵ مورد در سال ۱۳۴۷ به ۳۱۹ دشت در سال ۱۳۹۳ رسیده است.
ارزیابی میانگین متوسط دمای روزانه در سال‌های بین ۱۳۳۰ تا ۱۳۹۰نشان می‌دهد که حدود ۲.۵تا ۳ درجه افزایش دما در این مدت برای بیشتر ایستگاه‌های هواشناسی ایران مشاهده می‌شود.
در حال حاضر سفره‌های زیرزمینی «دشت تهران» حدود ۳۰ میلیون مترمکعب، سفره‌های زیرزمینی «شهریار» حدود ۸۵ میلیون مترمکعب و سفره‌های زیرزمینی «ورامین» حدود ۳۵ میلیون مترمکعب هستند.
سه هزار و ۲۰۰ حلقه چاه در دشت «ورامین» وجود دارد، از این تعداد، ۱۷۶۰ حلقه مجاز و مابقی غیرمجاز هستند که سالانه ۳۰ میلیون مترمکعب آب از همین چاه‌ها برداشت می‌شود. سالانه با یک متر و ۳۰ سانتی‌متر افت سطح آب زیرزمینی و ۱۶ سانتی‌متر فرونشست زمین در سطح دشت‌های «ورامین» مواجه هستیم و در برخی مناطق این دشت، فرونشست‌ها ناهمگون است، در این میان گسل «پیشوا»، «قرچک» و «کهریزک» در بخش‌هایی از این ناحیه فرونشست واقع است. این الزاماً به معنی رخداد بلافاصله زلزله نیست، ولی نشان می‌دهد که زمینه رخداد زمین‌لرزه در گسل‌های فعالی که بدون رخداد فرونشست زمین هم توانایی رخداد زمین‌لرزه را دارند، ایجاد شده است.
آمارها نشان می‌دهد متوسط بارندگی در دنیا ۸۵۰ میلیمتر است اما این میزان در ایران در حدود ۲۳۵ میلیمتر است، این وضعیت خشکسالی تنها متوجه ایران نیست، بلکه کل جهان به دلیل تغییرات اقلیمی با آن مواجه هستند، به گونه‌ای که سازمان ملل متحد هشدار داده است که اگر جهان به میزان فعلی به مصرف آب ادامه دهد، تا سال ۲۰۲۵ بیش از ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون نفر با کمبود آب مواجه خواهند شد.
گزارش‌ها حاکی از آن است که در آینده‌ای نزدیک ۳۱ کشور جهان با کمبود آب مواجه خواهند شد و از ایران هم به عنوان یکی از بحرانی‌ترین کشورهای درگیر کمبود آب در آینده یاد شده است.
