دی‌ماه سال جاری، گزارشی از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی درباره چالش‌های صنعت هوایی کشور منتشر شد، براساس این گزارش، ۹چالش اصلی این صنعت عبارتند از: ایمنی، بالابودن میانگین عمر ناوگان، تقاضا، کارایی و بهره‌وری، خصوصی‌سازی، قیمت‌گذاری، کیفیت خدمات، مدیریت و برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری. در این میان، کارشناسان صنعت هوایی معتقدند که پایه‌ای‌ترین اشکالی که در صنعت هوانوردی وجود دارد، مسائل مدیریتی این صنعت است و سایر عوامل مانند ضعف مدیریتی اثرگذار نیستند. به گفته آنها، تحریم‌ها حداکثر ۲۰ درصد در عدم توسعه‌یافتگی صنعت هوانوردی نقش داشته و۸۰ درصد مشکلاتی که در این صنعت می‌بینیم، به ضعف مدیریت برمی‌گردد. در این شرایط و با توجه به اهمیت صنعت هوانوردی در کشور و تاثیر آن در بهبود صنعت گردشگری و رشد اقتصادی، روزنامه تعادل به بررسی مشکلات اصلی این صنعت و راهکارهای حل آنها می‌پردازد.
بررسی وضعیت صنعت هوانوردی
در حال حاضر ۳۱۱ فروند هواپیما در صنعت هوانوردی کشور وجود دارد که تنها ۱۲۴ فروند آن عملیاتی و فعال هستند.
از میان شرکت‌های هواپیمایی، تنها ۱۵ ایرلاین فعال داریم.
عمر ناوگان هوایی کشور ۲۴ سال است.
بر اساس سند چشم‌انداز ۱۴۰۴، تعداد ناوگان هوانوردی باید به ۶۰۰ فروند برسد که با وجود آنکه تنها ۶ سال تا رسیدن به این زمان باقی است، در بخش صنعت هوانوردی یک سوم مسیر طی شده است.
این صنعت ظرفیت بالایی دارد و این ظرفیت سبب شده بود که تا دو سال پیش در این حوزه بیکار نداشته باشیم اما در دو سال اخیر با افزایش قیمت دلار و کاهش ارزش پول ملی، بخش قابل توجهی از متخصصان این صنعت و خلبانان ایرانی، به کشورهای همسایه و عربی مهاجرت کرده‌اند چرا که اگر در ایران میانگین پرداختی ماهانه هر خلبان ۱۰میلیون تومان باشد، این شاخص در ترکیه یا برخی کشورهای عربی، تا ۱۰ هزار دلار برآورد می‌شود.
چالش‌ها
ایرلاین‌ها با کمبود شدید هواپیما مواجه هستند و این مساله فعالیت ایرلاین‌ها را با خطر مواجه کرده به‌طوری که در شرایط کنونی برخی فرودگاه‌ها فعال بوده اما هیچ هواپیمایی در آن تردد نمی‌کند.
هواپیماهای فرسوده در ناوگان ایرلاین‌های کشور، لطمه‌های سنگینی از جمله عدم ایمنی، تاخیرهای طولانی‌مدت، عدم امکان ورود به بازارهای رقابتی در منطقه و جهان و... را به صنعت هوانوردی کشور تحمیل کرده است، البته نکته‌ای که اغلب کارشناسان به آن معتقد هستند این است که خرید هواپیما به تنهایی نجات‌بخش صنعت هوایی کشور نخواهد بود، ضمن آنکه هنوز زیرساخت‌های کشور آمادگی ورود ناوگان تازه را ندارند و تعریف مشخصی هم از زیرساخت‌‌ها در کشور وجود ندارد.
اگر در راستای نوسازی ناوگان هوایی کشور اقدام صورت بگیرد اما در مقررات، اصلاح ساختاری و تطبیق امکانات فرودگاهی یا ناوبری هوایی نوسازی صورت نپذیرد نمی‌توان امید به پیشرفت این صنعت داشت.
یکی از مهم‌ترین دلایل عقب افتادگی صنعت هوایی کشور عدم توسعه سیستم‌های بازرگانی در فعالیت‌های حوزه حمل‌ونقل است، عدم وجود سیستم هوانوردی بازرگانی حرفه‌ای در صنعت هوایی و وجود مافیای چارتری و بازار سیاه یکی از مشکلات بزرگ بازرگانی در حوزه حمل‌ونقل هوایی است.
از دیگر مشکلات صنعت هوانوردی، ضعف سیستم آموزشی تخصصی است و در حال حاضر سیستم آموزشی صنعت هوایی پاسخگوی نیاز کشور نیست، در این میان مشکلات دانشکده صنعت هواپیمایی کشوری هم پیچیده است که تبعات آن در آینده نه‌چندان دور مشخص می‌شود.
سرمایه‌گذاری لازم در بخش مطالعات و تحقیقات، انتقال تجربه و دانش فنی صورت نگرفته است.
جزیره‌ای عمل کردن ایرلاین‌ها هم ازدیگر انتقاداتی است که به صنعت هوانوردی وارد است، حدود 20 ایرلاین در کشور وجود دارد که هرکدام به صورت جزیره‌ای عمل می‌کنند و مبنای فعالیت هر کدام از تهران است که این نشان از عدم توزیع مناسب دارد.
یکی از دغدغه‌های صنعت هوایی کشور در شرایط کنونی تامین قطعات است، با توجه به تحریم‌ها، تجهیزات هواپیما از راه‌های غیر رسمی تامین می‌شود، از این رو ایجاد کانال‌های مالی از جمله کانال مالی ویژه حمل‌ونقل هوایی می‌تواند به بهبود تبادل اقتصادی برای خرید و تامین تجهیزات و قطعات هواپیما به صورت رسمی بینجامد.
راهکارها
تحریم‌ها ضربه زیادی به بخش هواپیمایی کشور وارد کرده و آنها با مشکلات بسیاری رو به رو هستند که ایجاد کانال مالی میان ایران و کشورهای اروپایی از جمله انگلیس، فرانسه و آلمان می‌تواند موجب توسعه اقتصادی کشور شود.
باید به توسعه صنعت هوایی بپردازیم که مهم‌ترین آن، توسعه ناوگان است، براساس قوانین اعلامی وزارت خزانه‌داری امریکا، هواپیماهای با عمر کمتر از ۱۵ سال، شامل تحریم می‌شوند و برای خرید هواپیماهای ۱۵ سال و بیشتر، محدودیت داریم؛ نه تحریم.
روش‌های مختلفی برای توسعه ناوگان هوایی وجود دارد، به عنوان مثال بسیاری از شرکت‌های خارجی، حاضر به فروش هواپیماهای دست‌دوم خود به شرکت‌های هواپیمایی ایرانی به روش اجاره به شرط تملیک هستند و تا زمان بازپرداخت اقساط آن، ایرلاین ایرانی می‌تواند با لوگوی شرکت فروشنده هواپیما، اقدام به برقراری پروازها کند.
