کلاهبرداران گرداننده تارنماهای شرطبندی با کمک مثلث «شهرت»، «فضای مجازی» و «روحیه پیروزی» توانسته‌اند افراد بسیاری را به دام انداخته و اموال آنان را غارت کنند و بدین‌ترتیب صرف مقابله قضایی و انتظامی با این آسیب اجتماعی کافی نیست و باید از طریق آموزش و تغییر نگرش نیز با گسترش این پدیده مبارزه کرد.
«شرطبندی آنلاین» یا «اینترنتی» پدیده‌ای است که براساس قوانین کشور ممنوع به شمار می‌آید، اما با این حال همچنان افرادی هستند که به دام تارنماهای شرطبندی آنلاین افتاده و اموال خود را از دست می‌دهند. بررسی‌های پژوهشگر ایرنا نشان می‌دهد که تارنماهای شرطبندی برای گرفتار کردن افراد در تور خود، از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند تا خیال کاربران را از امنیت خود راحت کرده و با وعده‌های دروغین آنها را فریب دهند.
اینجا همه‌چیز برای فروش است!
ایرنا در این خصوص گزارش داد، تصاویر رنگارنگ، تبلیغ‌های چشمک‌زن و تصاویر زنان و مردانی که غرق در لباس‌های پرزرق و برق در حال شمردن دلار هستند، سیمای ورزشکارانی مصمم و موفق و روایت‌های فراوان از افرادی که توانسته‌اند یک شبه و از طریق شرطبندی به ثروت‌های افسانه‌ای برسند! همه اینها بخشی جدایی ناپذیر از دام‌های تارنماهای شرطبندی آنلاین هستند و بر اصول افسانه‌های شاه و پریان از امکان زدن میان‌بر در رسیدن به ثروت سخن می‌گویند.
در تارنماهای شرطبندی آنلاین هر دروغی برای تبلیغ به نظر مجاز می‌رسد. اغلب این تارنماها اصرار دارند که فعالیت آنها به هیچ‌وجه غیرقانونی نیست، در حالی که این سخن واقعیت ندارد و طبق قانون، هرنوع شرطبندی اینترنتی و شرکت در آن به هر نحوی «غیرقانونی» محسوب می‌شود. برای همین منظور تارنماها تلاش می‌کنند تا با دور زدن قانون و از طریق روش‌های مختلف، به کلاهبرداری بپردازند. از جمله این روش‌ها تغییر عنوان قمار یا شرطبندی به اصطلاح «پیش‌بینی» یا ادعای سنجش صحت اقدامات سایت مذکور توسط کارشناسانی غیرواقعی است.
در این تارنماها هر چیز قابل شرط بندی است. فرق ندارد شرط بندی بر روی یک بازی غیرقانونی باشد یا ورزشی مثل فوتبال، بسکتبال، شطرنج یا راگبی. حتی بر سر اولین پنالتی بازی یا اولین کارت زرد هم شرطبندی می‌شود و این تازه اول کار است. این تارنماها حتی بر سر رنگ لباس یک هنرپیشه در یک جشنواره خاص هم شرطبندی به راه می‌اندازند و افراد را تشویق می‌کنند تا با حضور در تارنمای مذکور، اقدام به شرطبندی کنند. شرط‌بندی‌هایی که نه منطق و قاعده‌ای دارند و نه می‌توان در آنها برنده بود. با این حال تارنماهای شرطبندی روش پیروزی در شرطبندی را هم به فروش می‌رسانند! و تلاش می‌کنند با ادعاهایی نظیر شفافیت و امکان پیگیری مشکلات کاربران به صورت آنلاین، از تردیدهای کاربران نسبت به خود بکاهند و به آنان اطمینان بدهند که خطری پول‌های آنها را تهدید نخواهد کرد.
مثلث شهرت، فضای مجازی و اخلاق پیروزی
با توجه به غیرقانونی بودن فعالیت تارنماهای شرطبندی، این تارنماها باید به شیوه‌ای اطمینان مخاطبان خود را به دست آورند و آنها را به شرطبندی تشویق کنند. از همین رو در کنار هم قرار گرفتن مثلث «شهرت»، «فضای مجازی» و «اخلاق پیروزی» در کنار هم می‌تواند راه را برای آنها بگشاید. اولین ضلع این مثلث، شهرت است. اغلب تارنماهای شرطبندی یا وابسته به افراد مشهور (سلبریتی‌ها) هستند یا ادعای آن را دارند. سلبریتی‌هایی که تارنماهای شرط بندی از آنها بهره می‌گیرند شامل دو دسته می‌شوند. دسته اول افرادی هستند که در دنیای واقعی به شهرت رسیده‌اند. به‌طور مثال تارنماهای شرطبندی مدعی می‌شوند که به یکی از ورزشکاران، هنرپیشگان یا فعالان اجتماعی وابسته هستند یا مدیریت تارنما توسط فرد مشهوری انجام می‌شود؛ جز در چند مورد استثنایی، چنین اظهاراتی دروغ است. تمامی ورزشکاران، هنرپیشگان و فعالان اجتماعی به خوبی می‌دانند که چنین فعالیتی غیرقانونی است و از همین رو حاضر به همکاری با این تارنماها نیستند. تارنماهای شرطبندی نیز برای ادعاهای خود سندی را ارایه نمی‌کنند، اما استفاده گسترده از تصاویر افراد مشهور در این تارنماها برای تبلیغات، رواج دارد.
گروه دیگر سلبریتی‌ها را هم می‌توان سلبریتی‌های مجازی نامید. دختران یا پسران جوانی که نه کارنامه مشخصی دارند و نه معلوم است که هویت واقعی آنها چیست. سلبریتی‌های مجازی شامل افرادی می‌شوند که در شبکه‌های اجتماعی همچون «اینستاگرام» تصاویر خود را منتشر کرده و دنبال‌کنندگان قابل توجهی دارند. افراد برای آنکه تبدیل به یک سلبریتی مجازی بشوند و دنبال‌کننده جذب کنند، ممکن است دست به هر گونه اقدام محیرالعقولی بزنند و هر کاری را صورت دهند. از خواندن آهنگ تا دعوا در خیابان و فحاشی، از شوخی‌کردن با افراد تا به راه انداختن داستان‌های عاشقانه یا پلیسی درباره خود و از انجام ورزش‌های سنگین و دشوار تا حضور در اماکن خطرناک و پریدن از ساختمان‌های دلهره‌آور و از انجام رفتارهای خارج از عرف و غیراخلاقی در برابر دوربین تا به اشتراک گذاشتن تصاویر خود در مکان‌های زیبا یا خاص. برای سلبریتی‌های مجازی مهم نیست که چگونه مشهور شوند. شهرت به هر روشی برای آنان مجاز است و هدف آنها تنها افزایش تعداد دنبال‌کنندگان است. بدین‌ترتیب این افراد پس از مدتی که توانستند تعداد قابل توجهی مخاطب (واقعی یا غیرواقعی) جذب کنند، دست به تبلیغ تارنماهای شرطبندی زده و در فضای مجازی تصاویری از ثروت و رفاه خود به اشتراک می‌گذارند. البته که در اغلب موارد مشخص نیست این ثروت و رفاه چقدر واقعی و حقیقی است.
شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی ضلع دوم پدیده شرط بندی آنلاین را تشکیل می‌دهند. به‌طور معمول یک تارنمای شرط بندی برای جذب مخاطبان خود، با تشکیل شبکه‌ای از کاربران پرطرفدار در فضای مجازی، تبلیغات دروغین و گزارش‌های نقد و بررسی، تلاش می‌کند تا نشان دهند معتبر است و کاربران می‌توانند بدون ترس، یکشبه ثروتمند شوند. ویژگی اصلی فضای مجازی آن است که تشخیص واقعیت و دروغ در آن بسیار دشوار است و یک جوان ممکن است به سادگی فریب چنین تبلیغاتی را بخورد. «جیمز بنک» پژوهش حوزه شرط بندی آنلاین، از این روش با عنوان «خطرپذیری امن» یاد می‌کند و یادآوری می‌کند که تحقیقات نشان می‌دهند اغلب تارنماهای شرطبندی تلاش دارند تا شرطبندی را اقدامی «مطئمن» و «خالی از خطر» تبلیغ کرده و کاربران را از خطرات عینی آن آسوده خاطر سازند تا آنها ترغیب به شرطبندی شوند. وی در ادامه تاکید می‌کند که اغلب تارنماهای شرطبندی آنلاین، به کاربران خود «توهم کنترل» بر شرطبندی را تزریق می‌کنند تا جایی که فرد تصور می‌کند قادر است تمامی خطرات و اتفاقات ممکن را کنترل کرده و به سرعت ثروتمند شود. در عین حال ایجاد توهم کنترل باعث می‌شود تا کاربران در صورت شکست، گناه را به گردن «بخت و اقبال» خود بیندازند و به این توهم برسند که این شکست و از دست دادن پول تنها یک اتفاق است و دفعه بعد تکرار نخواهد شد. در نتیجه ترغیب می‌شوند که بار دیگر نیز دست به شرطبندی آنلاین بزنند. وی در تحقیقات خود پرده از ارتباط میان برخی باشگاه‌های ورزشی و شبکه‌های پیچیده شرطبندی اینترنتی در اروپا بر می‌دارد و نشان می‌دهد چگونه این تارنماها از طریق تیم‌ها ورزشی به تبلیغ اقدامات خود مشغول هستند.
اما اخلاق پیروزی ضلع سومی است که باعث می‌شود تا دو ضلع دیگر تکمیل شوند. همانطور که «جان مک میلان» و «دلتیا میلر» پژوهشگران حوزه آسیب اجتماعی توضیح می‌دهند اخلاق پیروزی بر این مبنا استوار شده است که افراد اگر بخواهند، قادرند که یک شبه ثروتمند شوند و اگر فردی ثروتمند نیست، ناشی از کاهلی و ناتوانی خود او است. بر طبق این اخلاق و رویکرد که در حال گسترش در جهان امروز است، افراد باید برای رسیدن به ثروت‌های افسانه‌ای، هر خطری را به جان بخرند و هر ارتکاب هر عملی برای رسیدن به ثروت یک شبه مجاز است. انتشار روزافزون این نوع نگاه به جهان در میان جوانان باعث می‌شود تا آنان با تصور اینکه چنین عملی ممکن است، دست به هر خطری بزنند و هر روش غیرقانونی و غیراخلاقی را برای رسیدن به ثروت به‌کار ببرند. برگزاری مسابقات تلویزیونی یا جشنواره‌های استعدادیابی، رشد قارچ‌گونه بازاریابی‌های هرمی، تلاش برای رسیدن به شهرت در فضای مجازی و مانند آن، همه و همه در چارچوب گسترش همین روحیه می‌گنجد و فرصت را برای سودجویی کلاهبرداران مهیا می‌کند تا از آب گل‌آلود، ماهی خود را صید کنند.
تارنماهای شرطبندی چگونه پول شما را می‌دزدند؟
طبق بررسی‌های صورت گرفته توسط پژوهشگر ایرنا، چند روش کلی برای کلاهبرداری توسط تارنماهای شرطبندی وجود دارد. روش اول آن است که تارنما به صورت کلی کلاهبردار و غیرواقعی است. در این روش هیچگونه شرطبندی یا مسابقه‌ای در تارنما برگزار نمی‌شود. تارنما ابتدا از کاربر درخواست می‌کند که برای شرکت در شرطبندی، ثبت نام کرده و سپس در هنگام ثبت نام از کاربر خواسته می‌شود یا اطلاعات حساب بانکی خود را افشا کند یا یک‌بار به یک درگاه جعلی پرداخت وارد شده و مبلغی جزیی را در تارنما ثبت نماید. سپس مدیران تارنمای مذکور با پی بردن به اطلاعات حساب کاربر، مبالغی را از حساب وی برداشت می‌کنند. در این وضعیت فرد مالباخته که امکانی برای بازگشت پول خود از طریق تارنما را ندارد، ناچار است به سراغ پلیس فتا رفته و از این طریق این مرجع قانونی، مبالغ خود را بازگرداند.
روش دوم کلاهبرداری این تارنماها، برگزاری صوری چند مسابقه برای کاربران است. سپس تارنمای مذکور پس از آنکه چندبار جوایز کوچکی را به کاربر می‌دهد، از وی می‌خواهد تا مبالغ هنگفت‌تری را شرط بندی نماید و پس از به دام انداختن وی، به او اعلام می‌کند که شرط را باخته است. این روش یک روش قدیمی در کلاهبرداری است و فرد مالباخته با تصور اینکه در واقعیت شکست خورده است، حتی ممکن است متوجه نشود که از وی کلاهبرداری شده است.
روش سوم نیز آن است که کاربر پس از پیروزی‌ها اولیه، مبالغ بزرگی را به حساب کاربری خود وارد کرده و سپس اقدام به شرطبندی می‌کند. تارنما تا زمانی که فرد قصد برداشت قابل توجه از حساب خود را نداشته باشد، اجازه می‌دهد تا وی به کار خود ادامه دهد، کاربر نیز با تصور اینکه پول‌های مذکور در جایی امن قرار دارد به شرط‌بندی‌های خود ادامه می‌دهد، اما زمانی که قصد آن را دارد تا جوایز خود را از حساب کاربری خود خارج نماید، تارنمای مذکور مانع این اقدام می‌شود و با بهانه‌ها و محدودیت‌های فراوان چنین اجازه‌ای را به فرد نمی‌دهد.
در نهایت فرد مالباخته تنها راهی که دارد شکایت از تارنمای مذکور به مراجع قضایی است. از همین رو است که پس از برخوردهای قاطع دستگاه قضایی با چنین تارنماهایی، صاحبان آنها امروزه اغلب در کشورهای همسایه و خارج از ایران زندگی می‌کنند و برای پوشاندن رد پای خود، از واحدهای پولی مجازی همچون «بیت کوین» بهره می‌برند تا بتوانند آسان‌تر از گذشته کلاهبرداری‌های مورد نظر خود را انجام دهند.
اقدامات فرهنگی، پیش‌نیاز مبارزه با شرطبندی آنلاین
گسترش فضای مجازی در طی سال‌های اخیر، باعث شده است تا میزان شرط بندی‌های آنلاین نیز افزایش یابد. در نتیجه مسوولان انتظامی و قضایی در دو سال گذشته قدم‌هایی بلند برای مقابله با این پدیده مذموم برداشته‌اند. با این حال صرف برخورد انتظامی و قضایی با کلاهبرداران و گردانندگان تارنماهای شرطبندی، نمی‌تواند مانع از گسترش روزافزون حضور افراد در این تارنماها شود. آنچه که اهمیت دارد این است که برای مقابله با شرطبندی آنلاین باید با اخلاق پیروزی در معنای امروز آن هم مقابله کرد.
گسترش این تصور که امکان ثروتمند شدن یک شبه وجود دارد و جوانان باید به هر طریق ممکن ثروتمند شوند، عاملی است که نه تنها بستر فکری برای حضور افراد در شرطبندی آنلاین را مهیا می‌کند که زمینه ساز آسیب‌های اجتماعی دیگری همچون گسترش شرکت‌های هرمی یا تخلفات اقتصادی نیز می‌شود. اخلاق پیروزی، دست جدیدی از آستین رویکردهای سرمایه‌دارانه‌ای است که باعث می‌شود تا جوانان تنها به موفقیت، آن هم موفقیت مادی بیاندیشند و هر آرمان و ارزش دیگری برای آنها بی‌ارزش شود.
به‌رغم تلاش‌های فراوان دستگاه‌ها برای کاهش آمار شرط بندی‌ها اینترنتی و تعطیلی کسب و کار کلاهبرداران فضای مجازی، به نظر می‌رسد این اقدامات هنوز کافی نیستند و مقابله با شرطبندی اینترنتی باید از سطح قضایی و انتظامی خارج شده و به سطح آموزش و تغییر نگرش برسد. در غیر این صورت مسوولان قادر نخواهند بود مانع از رشد قارچ‌گونه تارنماهای شرطبندی شوند، تارنماهایی که نه تنها اموال جوانان را که امید و اخلاق آنان را نیز به غارت می‌برند.
