به گفته کارشناسان هواشناسی، یکی از مسائل اثرگذار بر تغییر اقلیم کشورها، حوزه حمل و نقل است، این حوزه سهم ۱۴ درصدی در تغییر اقلیم دارد، البته منابع سوخت متعددی در این تغییر سهیم هستند که مهم‌ترین آن سوخت‌های مورد استفاده در حمل و نقل زمینی است، اما حمل و نقل هوایی هم، یکی از بخش‌هایی است که تاثیر زیادی در تولید گاز دی اکسید کربن و به تبع آن تغییر اقلیم دارد. در این میان و با توجه به اثرگذاری حمل و نقل هوایی در افزایش گازهای گلخانه‌ای و به تبع آن تغییر اقلیم، روزنامه تعادل، گزارشی از چگونگی اثرگذاری حمل و نقل هوایی در تغییر اقلیم و فرآیند آن تهیه کرده است. البته برای بررسی چگونگی اثرگذاری حمل و نقل هوایی بر تغییرات اقلیمی در ابتدا مروری بر مفهوم تغییر اقلیم خواهیم داشت.
اهمیت تغییر اقلیم
کنوانسیون چارچوب تغییر اقلیم سازمان ملل (UNFCCC)، تغییر اقلیم را آن دسته از تغییرات آب و هوایی که به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم با فعالیت‌های انسانی نسبت دارند و ساختار اتمسفر زمین را در سراسر جهان تغییر می‌دهند، تعریف می‌کند.
منظور از فعالیت‌های انسانی، آلودگی برخاسته از فعالیت‌های صنعتی و سایر منابعی است که گازهای گلخانه‌ای تولید می‌کنند. این گازها، مانند دی اکسید کربن، توانایی جذب طیف فروسرخ را داشته و نقش عمده‌ای در بالا رفتن دمای جو زمین دارند. در صورت تولید این گازها، آنها می‌توانند برای مدت ده‌ها یا صد‌ها سال در اتمسفر زمین محصور باقی بمانند.
بیش از ۹۷ درصد از دانشمندان تغییر اقلیم، با این عقیده موافق هستند که در طول یک قرن گذشته، علت تغییرات آب و هوا یا تغییر اقلیم جهان فعالیت‌های انسانی است.
افزایش دما، کاهش تنوع گونه‌ای، تنوع زیستی و ژنتیکی، بالا آمدن سطح آب دریاها در سطح کل دنیا، ذوب شدن یخچال‌های قطبی و افزایش تدریجی دمای کره زمین از جمله نتایج تغییر اقلیم است.
اثر حمل و نقل هوایی
تأثیرات زیست محیطی سفرهای هوایی زمانی رخ می‌دهد که موتورهای هواپیما شروع به خارج کردن گرما، صدا، ذرات دیگر و گاز می‌کنند که موجب تغییرات آب و هوایی و کاهش جهانی در میزان تابش مستقیم نور خورشید به صورت تدریجی می‌شود.
هواپیماها ذرات و گازهایی مانند دی‌اکسید کربن، بخار آب، هیدروکربن، مونواکسید کربن، اکسید نیتروژن، اکسید سولفور، سرب و کربن از خود خارج می‌کنند که در نهایت منجر به واکنش میان این ذرات با اتمسفر می‌شود.
با وجود کاهش انتشار گازها از ماشین‌ها و موتورهای مجهز به موتورهای توربوفن و توربوپاپ، رشد سریع سفرهای هوایی در سال‌های گذشته به افزایش نقش این صنعت در آلودگی هوا کمک کرده است. از سال 1992 تا 2005 تعداد کیلومترهایی که توسط مسافران طی شده به 5.2 درصد در هر سال رشد داشته است، به علاوه انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از سفرهای هوایی در ناحیه اروپا بین سال‌های 1990 تا 2006 به 87 درصد افزایش یافته است.
تحقیقات نشان می‌دهد که با وجود نوآوری‌ها در بهره وری هواپیما از جمله موتور هواپیما، هنوز شاهد رشد انتشار گاز مونواکسید کربن از سوی صنعت هوایی هستیم، این موضوع به دلیل آن است که انتشار گازهای ناشی از صنعت هوایی هنوز نتوانسته از قواعد و ضوابط بین‌المللی تبعیت کند.
پرواز انواع هواپیماها مستلزم استفاده از سوخت و اشتعال است و همین موضوع موجب می‌شود که دی اکسید کربن و دیگر گازهای گلخانه‌ای وارد فضای جو شده که به افزایش گرمایش زمین و اسیدی‌سازی اقیانوس‌ها می‌انجامد.
اگرچه مهم‌ترین گاز گلخانه‌ای که از سوی هواپیماها در پروازها خارج می‌شود دی‌اکسیدکربن است، دیگر گازها نیز شامل اکسید نیتریک، دی‌اکسید نیتروژن، بخار آب و سولفور اکسید می‌شود.
یکی از آثار مخرب موتور هواپیماها روی شاخص کیفیت هوا، انتشار ذرات بسیار‌ریزی است که هنگام عملیات‌های نزدیک به سطح زمین مانند برخاستن، نشستن، کم کردن فاصله و بالا رفتن رخ می‌دهد.
دردنیا نزدیک به 167 هزار هواپیما با موتور پیستونی وجود دارند که سه چهارم آنها هواپیماهای شخصی در امریکا هستند، این تعداد هواپیما به خاطر مصرف سوخت‌های سربی، میزان زیادی سرب را وارد هوا کرده‌اند بر اساس آمار طی سال‌های 1970 تا 2007 و بر اساس گزارش آژانس حفاظت از محیط زیست تنها هواپیماهای عمومی مسافربری 34 هزار تن سرب را وارد جو کرده‌اند.
البته حمل و نقل هوایی فقط در هوا آلودگی تولید نمی‌کند، بلکه آب را هم آلوده می‌کند، فرودگاه‌ها می‌توانند به واسطه استفاده بی‌نهایت از سوخت‌های جت، روغن‌های روان‌کننده و دیگر مواد شیمیایی به میزان قابل توجهی آب را آلوده کنند، برای نمونه استفاده از ضدیخ‌ها در هوای سرد می‌تواند به آلودگی وسیع آب منجر شود. چرا که بیشتر این مایعات که به‌طور مداوم در هواپیماها مورد استفاده قرار می‌گیرند، به زمین ریخته و از طریق جریان‌های کوچک آب به رودخانه‌ها یا دریاچه‌های مجاور سرازیر می‌شوند.
