هادی غلام‌نیا|
کارشناس مسائل بین‌الملل|
جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عراق، در حوزههای مختلف همکاری گستردهای دارند که میتوان این همکاری را به حوزههای نفت، گاز، تامین انرژی، ساخت نیروگاه‌ها، گردشگری، امنیتی و سیاسی تقسیم کرد. در حوزه نفتی دو کشور با دارا بودن ذخایر عظیم نفتی، جزو پنج کشور دارای بیشترین ذخایر دنیا محسوب میشوند. ایران و عراق 12 میدان مشترک نفتی دارند که میتوانند از طرق مختلف به استحصال آن بپردازند. دو کشور اگر بتوانند در چارچوب قراردادهای نوین نفتی طرح‌های یکپارچه‌سازی برداشت از میادین و فروش بر اساس توافق دوطرفه را اجرایی سازند، میتوانند سطح تولیدات خود را تا حد ملموسی افزایش دهند. همچنین دوکشور میتوانند با ایجاد پالایشگاه‌های مختلف و تولید محصولات پتروشیمی، نوعی زنجیره ارزش تولید کنند که به اشتغالزایی در این کشورها نیز کمک خواهد کرد. در حوزه گازی هم ایران دومین ذخایر گازی دنیا را دارد که در حال حاضر، روزانه نزدیک به 30 میلیون متر مکعب گاز به عراق صادر می‌کند. با توجه به نیاز روزانه عراق و همچنین تامین انرژی مورد نیاز جهت تغذیه انرژی نیروگاه‌های برق، دو کشور میتوانند سطح همکاری خود در حوزه تبادل گاز را گسترش دهند. برخی از اعتراضات مردمی سال قبل در عراق، بیشتر ناشی از کمبود و قطع دایم گاز و برق شهرهای عراق بود که در سراسر این کشور شیوع پیدا کرد. در زمینه برقرسانی هم باید اشاره کرد که ایران قرارداد صادرات 1200 مگاوات برق به عراق در طول یک سال را دارد که به دلیل نیاز رو به رشد عراق به این انرژی، این قرارداد میتواند افزایش یابد. هماکنون شرکتهای خصوصی ایران هم به عراق برق صادر می‌کنند و هم در طرح‌های نیروگاهی این کشور مشغول ساخت نیروگاه جهت تامین برق شهرهایی مختلف این کشور هستند. در حوزه امنیتی نیز، پس از داعش، جمهوری اسلامی تلاش می‌کند تا از طریق آموزش نیروهای نظامی عراق، کمک به بازسازی ارتش و ایفای نقش مستشاری، به تامین امنیت این کشور کمک کند. دو کشور به این نکته توجه دارند که هر مدلی از ناامنی در سرزمینهای طرف مقابل، میتواند موجب تسری آن به کشور خودشان شود. تجربه حضور داعش در عراق باعث شده تا هر دو کشور همکاری‌های گستردهتری را در مبازره با افراط‌گرایی در سرزمینشان داشته باشند. درحوزه گردشگردی هم باید اشاره کرد که دو کشور ظرفیت بسیار گستردهای برای جذب گردشگر از طرف مقابل دارند. براساس آمار موجود، سالانه دو میلیون عراقی به ایران سفر می‌کنند و در مقابل، هر سال بیش از 3 میلیون ایرانی به خاک عراق سفر دارند. این رفتوآمدهای گسترده موجب می‌شود تا ارتباط فرهنگی و تعامل دو ملت به سطح بالاتری برسد تا در آینده شاهد نوعی همگرایی وسیع بین دو ملت باشیم.
در نهایت در بخش سیاسی باید اشاره کرد که قرابت تاریخی و فرهنگی دو کشور، وجود اکثریت شیعه در هر ایران و عراق، در کنار تجربه مشترک جنگ با گروه‌های افراطی در خاک عراق، ظرفیت بسیار مناسبی را جهت افزایش سطح همگرایی میان دو کشور به‌وجودآورده است. این مساله تا جایی پیش رفته است که حتی با وجود تهدیدات آشکار ایالات‌متحده، عادل عبدالمهدی دستورهمکاری بانک‌های عراقی با طرف ایرانی را صادر کرده است. در نمونهای دیگر هم، پس از دعوت امریکا از کشورهای مخالف ایران در نشست ورشو، عراق جزو معدود کشورهایی بود که هیچ نمایندهای به این کنفرانس نفرستاد. باید اشاره کرد که با توجه به سطح همکاریها، اشتراکات گسترده تاریخی و فرهنگی، وجود تهدیدات مشترک همچون تروریسم و قدرت مداخلهگر خارجی و همچنین قدرت گسترده دو کشور در تاثیرگذاری بر بازار نفت، میتوان شاهد تسری همکاری‌های دو کشور به سایر سطوح بود. در حال حاضر نوعی اتحاد طبیعی میان دو کشور وجود دارد که ناشی از تهدیداتی است که در بالا بدان اشاره شد و هنر رهبران سیاسی دو کشور در این خواهد بود که با گسترش سطح دیپلماسی عمومی، نوعی همگرایی مردمی را بین دو ملت ایجاد کنند تا سطح تعاملات موجود، به بالاترین حدممکن در تاریخ روابط دو کشور برسد.
