گروه راه و شهرسازی| زهره علامی|
27 شهریور ماه دومین حادثه برخورد تانکر حمل سوخت به اتوبوس در سال جاری و با فاصله حدود سه ماه تکرارشد. نوزدهم تیرماه بود که یک تانکر حمل قیر درسنندج از پشت به یک اتوبوس برخورد کرد و 13 تن از هموطنانمان در این حادثه جان خود را ازدست دادند و حالا با گذشت نزدیک به سه ماه، حادثه‌ای در ابعادی بزرگ‌تر در کاشان به وقوع پیوست و این بار 19 تن در آتش سوختند.
وقوع دوحادثه تقریبا مشابه در فاصله سه ماه در جاده‌های کشور در شرایطی است که پس از وقوع نخستین حادثه, وزیرراه و شهرسازی دستور داد که از این پس تانکرهای حمل سوخت در شب‌ها تردد نکنند و نگاهی به ساعت وقوع دومین حادثه برخورد تانکر حمل سوخت به اتوبوس که در شب رخ داد، نشان می‌دهد که تصویب قوانین و ارایه دستور در حوزه راهنمایی و رانندگی به تنهایی کافی نیست و عوامل دیگری هم در این زمینه موثر هستند.
کارشناسان حمل و نقل و ایمنی راه‌ها معتقدند که عوامل بسیاری در تکرار حادثه برخورد تانکر حمل سوخت با اتوبوس مسافربری موثر است از جمله بالابودن خطای انسانی، تردد تانکر حمل سوخت در شب، ضعف در مدیریت ایمنی راه‌ها و ... اما دو عامل عدم فرهنگسازی برای احترام به قوانین راهنمایی و رانندگی و نبود هماهنگی میان ارگان و سازمان‌های زیرمجموعه کمیسیون ایمنی راه‌ها به عنوان مهم‌ترین عوامل معرفی شدند.
البته پیش از این‌بارها به این موضوع اشاره شده بود که نهادهای آموزشی از جمله آموزش و پرورش، صدا و سیما و... اهمیتی به آگاهی دادن و آموزش عمومی نمی‌دهند و به صورت جدی به آموزش‌های مربوط به قوانین راهنمایی و رانندگی نپرداخته‌اند و تازمانی که اقدام موثری در این زمینه انجام نشود نمی‌توان شاهد توقف روند کاهشی تلفات جاده‌ای باشیم.
ضمن اینکه نبود هماهنگی لازم در ساختار کمیسیون ایمنی راه‌ها به عنوان متصدی تدوین سیاست‌های لازم در جهت ارتقای سطح ایمنی راه‌های کشور هم یکی دیگر از عواملی است که نقش بسزایی در تکرار حوادث جاده‌ای دارد، درواقع اگرچه کمیسیون ایمنی راه‌ها وظیفه ایجاد هماهنگی میان نهادهای ذیربط با ایمنی راه‌ها، جهت دهی فرهنگ و آموزش‌های عمومی جامعه در خصوص ایمنی راه‌ها، تدوین ضوابط و معیارهای فنی ایمنی راه‌ها و... را به عهده دارد اما بالابودن حجم تصادفات به خوبی نشان می‌دهد که این کمیسیون در انجام وظابف خود، موفق عمل نکرده است.
ضرورت اصلاح ساختار مدیریت راه‌ها
بهروز غروی، مدیرعامل سابق جمعیت طرفداران ایمنی راه‌ها با ابراز تأسف از تکرار برخورد تانکر حمل سوخت با اتوبوس طی سه ماه به تعادل می‌گوید: اگرچه در نگاه نخست، عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی، تردد تانکرهای سوخت در نیمه‌شب، خطای انسانی و ... از عوامل بروز این دوحادثه هستند اما مهم‌ترین عامل مدیریت ضعیف در بخش ایمنی راه‌های کشور است.
غروی می‌افزاید: سازمان و ارگان‌هایی که زیر مجموعه کمیسیون مدیریت ایمنی راه‌ها هستند وظایف خود را به درستی انجام نمی‌دهند و با یکدیگر هماهنگ نیستند و همین موضوع بالابودن تصادفات و تلفات جاده‌ای را به همراه دارد. او ادامه می‌دهد: اعضای کمیسیون عبارتند از نمایندگانی از وزارت راه و شهرسازی، وزارت بهداشت و آموزش پزشکی، ارتباطات و فناوری اطلاعات، صنعت، معدن و تجارت و آموزش و پرورش، سازمان ملی استاندارد، سازمان پزشکی قانونی، سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر، سازمان صدا و سیمای جمهموری اسلامی، سازمان برنامه و بودجه کشور، مرکز مدیریت حوادث و فوریت‌های پزشکی و ... هستند.
به گفته این کارشناس ایمنی راه‌ها، برای اظهار نظر درباره دو حادثه برخورد تانکر حمل سوخت با اتوبوس باید جزییات این دوحادثه به دقت مورد بررسی قرار گیرد اگرچه به‌طور کلی می‌توان گفت که علت اصلی این دوحادثه، ضعف در ساختار مدیریت ایمنی راه‌هاست.
غروی اظهار می‌کند: برای کاهش این گونه حوادث و به‌طور کلی سوانح جاده‌ای در گام نخست باید ساختار مدیریت اصلاح شود و سایر اقدامات در این زمینه اثرات موقتی خواهد داشت و تا زمانی که شاهد ایجاد تغییراتی در مدیریت ایمنی راه‌ها نباشیم، حوادث جاده‌ای کاهش نمی‌یابد.
او با اشاره به دستور وزیرراه وشهرسازی مبنی بر عدم تردد تانکرهای حمل سوخت در شب می‌گوید: صدور چنین دستورهایی به معنای پاک کردن صورت مساله است و نمی‌تواند تاثیر چندانی در کاهش تصادفات داشته باشد و باید ایمنی لازم برای تردد انواع خودروها را فراهم کنیم و نباید مانعی برای تردد خودروها ایجاد کنیم. مدیرعامل سابق جمعیت طرفداران ایمنی راه‌ها، تصریح می‌کند: مسوولان ذیربط در زمینه وقوع تصادفات جاده‌ای باید تلاش کنند تا اصلاح ساختار کمیسیون ایمنی راه‌ها هر چه زودتر در دستور کار قرار گیرد و پس از آن باید تمامی ارگان‌ها و سازمان‌های ذیربط با یکدیگر هماهنگ شوند.
خطای انسانی، عاملی مهم
حمید نجف، کارشناس حمل ونقل درباره علل تکرار حادثه برخورد تانکر با اتوبوس به تعادل می‌گوید: حجم حوادث و تلفات جاده‌ای جدا از این دوحادثه، در ایران بالاست و کارشناسان علل مختلفی از جمله بالابودن خطای انسانی، نامناسب بودن خودروها، عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی و ... در این موضوع دخیل می‌دانند اگرچه به نظر می‌رسد که بخش بزرگی از حوادث به دلیل عدم فرهنگسازی برای رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی است.
نجف اظهار می‌کند: نگاهی به وضعیت رانندگی درجاده‌های کشور به خوبی نشان می‌دهد که قوانین راهنمایی و رانندگی در کشور از سوی رانندگان به درستی اجرا نمی‌شود فارغ از اینکه ممکن است جاده‌ها و راه‌های کشور هم وضعیت مناسبی نداشته باشند یا قطعات یدکی خودروها کیفیت لازم را نداشته باشند.
او ادامه می‌دهد: بهره‌گیری از سیستم هوشمند در جاده‌ها، نصب دوربین‌های ثبت سرعت و ... زمانی می‌تواند درکاهش حوادث جاده‌ای موثر باشد که رانندگان قوانین را رعایت کنند.
به گفته این کارشناس حمل ونقل، با وقوع حوادثی از جمله حادثه برخورد تانکر حمل قیر با اتوبوس در سنندج یا حادثه اخیر برخورد تانکر حمل سوخت با اتوبوس دربادرود کاشان، شاهد این هستیم که سازمان‌های مسوول یکدیگر را به عنوان مقصر اصلی معرفی می‌کنند و از زیر بار مسوولیت شانه خالی می‌کنند.
نجف اظهار می‌کند: اگرچه نمی‌توان از سهم سازمان‌ها و ارگان‌های زیرمجموعه کمیسیون ایمنی راه‌ها در بالابودن حجم تصادفات و تلفات جاده‌ای چشم پوشی کرد اما به نظر می‌رسد که نبود فرهنگسازی لازم در این زمینه و عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی به عنوان مهم‌ترین عامل تصادفات در کشور است.
او می‌افزاید: براساس تحقیقات انجام شده درزمینه علل موثر در تصادفات جاده‌ای، نامناسب بودن جاده، کیفیت پایین خودرو و ... سهم قابل ملاحظه‌ای در این زمینه ندارند و خطای انسانی سهمی بالای 70درصد را به خود اختصاص می‌دهد.
این کارشناس حمل ونقل تصریح می‌کند: متاسفانه در ایران سهم خطای انسانی جدی گرفته نمی‌شود و فرهنگسازی برای رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی از سوی سازمان‌های ذیربط انجام نمی‌شود.
نجف با اشاره به دستور وزیرراه وشهرسازی درباره عدم تردد تانکرهای حمل سوخت درشب می‌گوید: به نظر نمی‌رسد که تردد یا عدم تردد تانکرها بتواند سهم بزرگی در افزایش یا کاهش سوانح جاده‌ای ایفا کند و اگردر زمینه رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی و کاهش خطای انسانی گام‌های بزرگی برداشته شود شاهد خواهیم بود که تردد تانکرها در صبح و شب مشکلی را به همراه نخواهد داشت.
او اضافه می‌کند: متاسفانه در ایران از تکرار حوادث رانندگی درس نمی‌گیریم و این موضوع را می‌توان در ساختار فرهنگی کشور جست‌وجو کرد، دراین شرایط تغییر مدیران تاثیری در کاهش حجم تلفات جاده‌ای نخواهد داشت.
این کارشناس حمل و نقل ادامه می‌دهد: بالابودن حجم تلفات جاده‌ای در کشور، چالشی ملی محسوب می‌شود که برای حل آن باید مسوولان و مردم در دست هم دهند و راهکارهای دیگر در افت حوادث جاده‌ای موثر نخواهد بود تا زمانی که عزمی ملی برای کاهش تصادفات شکل نگیرد، حوادث بارها تکرار می‌شود.
نجف با اشاره به تجربیات سایر کشورها درکاهش تلفات جاده‌ای می‌گوید: در کشورهای پیشرفته و پیش‌رو، حجم تلفات جاده‌ای درسال به 1500 تا 1600 نفر می‌رسد و نگاهی به تجربیات این کشورها نشان می‌دهد که فرهنگسازی برای رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی مهم‌ترین عامل در کاهش تصادفات و تلفات جاده‌ای بوده است.
او اظهار می‌کند: البته این کشورها علاوه بر فرهنگسازی برای رعایت هر چه بهتر قوانین راهنمایی و رانندگی، افزایش ایمنی خودروها و جاده‌ها، بهره‌گیری از سیستم‌های هوشمند برای کنترل راه‌ها و ... را هم در دستور کار قرارداده‌اند.
به گفته این کارشناس حمل و نقل، برای کاهش تلفات جاده‌ای باید تمام سازمان و ارگان‌های فرهنگساز از جمله آموزش و پرورش، آموزش عالی، صداو سیما و ... اقدام به گنجاندن درس‌ها و واحدهایی برای رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی و همچنین تهیه برنامه‌هایی در تلویزیون و رادیو در این زمینه است.
نجف اظهار می‌کند: ناگفته نماند که اغلب جاده‌های کشور از استانداردهای جهانی برخوردار هستند، خودروهای کشور حداقل استانداردهای کشورهای اروپایی را دارند و اغلب قطعات آنها وارداتی است و ... یعنی جاده‌ها، خودروهای کشور نمی‌توانند علل اصلی تکرار حوادث جاده‌ای باشند.
او بیان می‌کند: پیشنهاد می‌شود که کاهش حوادث رانندگی از مردم شروع می‌شود و با فرهنگسازی درزمینه رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی می‌توان شاهد افت تلفات جاده‌ای باشیم.
تقارن 4 خطا علت 2 حادثه
در تازه‌ترین نشست کمیسیون ایمنی راه‌ها، عوامل شکل‌گیری و ابعاد دو حادثه اخیر برخورد تانکر حمل سوخت با اتوبوس مورد بررسی قرار گرفت. طبق اعلام کمیسیون ایمنی راه‌ها چهار خطا به عنوان عوامل بروز حادثه برخورد اتوبوس و تانکر سوخت در شهر سنندج مشخص شد و علت حادثه کاشان-نطنز بی احتیاطی از جانب راننده ناوگان حمل سوخت به علت تغییر مسیر ناگهانی و نقض ماده ۱۱۹ آیین نامه راهنمایی و رانندگی بیان گردید.
به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، بر مبنای نظریه فرمانده پلیس راهور علت تامه حادثه شهر سنندج ناشی از ترکیب و تقارن 4 خطا شامل بی‌احتیاطی راننده کشنده به علت عدم توانایی در کنترل وسیله نقلیه، بی مبالاتی شرکت حمل‌ونقل در عدم نظارت بر رانندگان حامل مواد سوختی، بی احتیاطی راننده اتوبوس به علت عدم رعایت نکات ایمنی و اقدامات مسوولین شهرداری سنندج به علت ایجاد و بهره‌برداری غیر فنی از معابر و علت حادثه کاشان-نطنز بی احتیاطی از جانب راننده ناوگان حمل سوخت به علت تغییر مسیر ناگهانی و نقض ماده ۱۱۹ آیین نامه راهنمایی و رانندگی بیان شد.
این نظریه بر اساس نظرات کارشناسان رسمی ممکن است تغییر یافته و در صورت تغییر علت تامه سانحه موضوع اعلام خواهد شد، علت تشدید کننده پیامد‌های حوادث نیز آتش سوزی ناشی از برخورد شدید اتوبوس و تریلی ناوگان سوخت بوده است.
