درحالی که از سال ۱۳۸۰ تاکنون قرار بوده است، شبکه ملی پایش آتش‌فشان دماوند راه‌اندازی شود و زمینی هم برای ساخت این مرکز در نظر گرفته شده است، اما این زمین هنوز به تملک سازمان زمین شناسی کشور در نیامده و تجهیزاتی هم در آن قرار نگرفته، برهمین اساس مطالعات دقیقی هم درباره فعالیت آتش‌فشان دماوند انجام نشده است. نبود مطالعات دقیق درباره چگونگی فعالیت دماوند در شرایطی است که این آتش‌فشان، آتش‌فشانی فعال به شمار می‌رود و امکان فعالیت دوباره آن و احتمال وقوع فاجعه انسانی و زیست محیطی وجود دارد. در این میان، وقوع سیل در روستای گزنک مازندران، حرف و حدیث‌هایی را درباره فعالیت دوباره آتش‌فشان دماوند و احتمال وقوع فاجعه به همراه داشت، حرف و حدیث‌هایی که روزنامه تعادل را برآن داشت تا گزارشی از وضعیت آتش‌فشان دماوند، احتمالات مربوط به سیل رخ داده در روستای گزنک و ... تهیه کند.
آتش‌فشان دماوند
آتش‌فشان دماوند یک آتش‌فشان فعال است که در زمان خطرناک زمین‌شناسی یعنی در 10 هزار سال گذشته فعالیت داشته است.
براساس تعاریف جهانی، هر آتش‌فشانی که در 10 هزار سال گذشته فعالیت داشته است، قطعا در هر لحظه‌ای از آینده هم می‌تواند فعالیت داشته باشد و این موضوع نگرانی درباره وضعیت آتش‌فشان دماوند را دوچندان می‌کند.
نخستین فعالیت قله دماوند کمی بیش از ۲ میلیون سال پیش بوده و آخرین فعالیت آن کمتر از ۷۰۰۰ سال پیش بوده است.
بیش از ۳۰ روستا در دامنه دماوند وجود دارد ضمن اینکه این آتش‌فشان استان‌های مازندران، سمنان و تهران را تحت تاثیر قرار خواهند داد و استان‌های گلستان و البرز هم بی‌تاثیر نخواهند بود.
دماوند از آن دسته از آتش‌فشان‌هایی است که گازهای کشنده و بسیار خطرناکی متصاعد خواهد کرد یا ممکن است با یک انفجار بزرگ بخشی از قله را به آسمان پرتاپ کند که اگر این موضوعات پایش شود، قطعا قابل پیشگیری است.
براساس اظهار نظر کارشناسان حوزه زمین‌شناسی، آتش‌فشان دماوند جزو آتش‌فشان‌های بسیار مخرب جهان است، یعنی از آتش‌فشان سن هلن که در سال ۱۹۸۰ در مرز آمریکا و کانادا رخ داد هم بزرگتر است و می‌تواند ستون دودی خاکستری تا ارتفاع ۲۵ کیلومتر به آسمان پرتاب کند که نشانگر توان بالقوه این آتش‌فشان است.
آتش‌فشان‌ها جزو خطرناکترین پدیده‌هایی هستند که باید نسبت به آن آمادگی کامل داشت، اما همان طور که در خصوص سیلاب و زمین‌لرزه هیچ اقدام جدی در ایران نمی‌شود، درباره آتش‌فشان‌ها هم اتفاق جدی رخ نداده است.
برخلاف زمین‌لرزه که به هیچ وجه قابل پیش‌بینی نبوده، آتش‌فشان در صورت پایش دایم و مستمر قابل‌پیش‌بینی و قابل مدیریت است.
به گفته کارشناسان حوزه زمین‌شناسی، تجهیزات پایش قله دماوند تجهیزات عجیب و غریبی نیست و در کشور وجود دارد، . به عبارت دیگر، برای پایش قله با مشکل جدی تجهیزات مواجه نیستیم، بلکه عزم و اراده و بودجه لازم برای آن وجود ندارد.
احتمالات مربوط به سیل گزنک
سیلاب اخیر در گزنک مازندران می‌تواند دلایل متفاوتی از جمله گرمای هوا، بارش روزهای قبل یا گرم شدن قله در اثر فعالیت آتش‌فشانی داشته باشد.
کارشناسان پیش بینی می‌کنند که احتمال اینکه سیل گزنک، یک پدیده لحظه‌ای باشد، بسیار کم است و به احتمال زیاد با لغزشی در دامنه‌های پرشیب دماوند به مرور آب در یک نقطه جمع‌شده و بعد از شکست سد طبیعی سیلاب رها شده و به سرعت به پایین شیب آمده است.
سیلاب گزنک، یک سیلاب لحظه‌ای Flashflood بوده، یعنی یک سیلاب لحظه‌ای که با پیشانی بلندی از سیلاب آغاز شده اما احتمال اینکه این اتفاق یک پدیده لحظه‌ای باشد، بسیار کم است.
البته رویداد سیلاب‌های تابستانه به ویژه در مناطقی که دارای یخچال دایمی هستند و با گرمایش جهانی هم روبه‌رو هستیم این پدیده دور از انتظار نیست، به عنوان نمونه چند سال پیش در تنکابن هم سیلاب شدیدی به دلیل آب شدن سریع یخچال‌های علم کوه ایجاد شد که آسیب جدی به پایین دست رودخانه وارد ساخت اما زمانی که سیلاب تابستانه در قله‌ای آتش‌فشانی رخ می‌دهد که کارشناسان زمین‌شناسی تقریبا هیچ شناختی از آن ندارند و آن را پایش نمی‌کنند، نگرانی‌‌ها درباره فعالیت دوباره این آتش‌فشان افزایش می‌یابد.
یکی از احتمالاتی که در سیل اخیر گزنک در استان مازندران بسیار مورد توجه کارشناسان قرار گرفت، این است که احتمال دارد، بدنه قله دماوند گرم‌تر شده باشد و یخ برف‌های روی خود را ذوب کرده باشد که در این صورت باید به‌شدت نگران وضعیت دماوند بود.
نگاهی به سایر آتش‌فشان‌های کشور
ایران دارای 5 آتش‌فشان دماوند، سبلان، تفتان، بزمان و سهند است که از این تعداد سه آتش‌فشان بزمان، تفتان و دماوند جز آتش‌فشان‌های فعال محسوب می‌شوند .
آتش‌فشان سهند سه استان آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و زنجان را درگیر می‌کند.
آتش‌فشان سبلان، استان‌های آذربایجان شرقی، اردبیل و گیلان را درگیر می‌کند.
آتش‌فشان تفتان سیستان و بلوچستان و کشور پاکستان را درگیر می‌کند.
آتش‌فشان بزمان کرمان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان درگیر خواهد کرد.
