آرش رحمتی|
جام جهانی 2018 در بیست و چهارم خرداد ماه شروع شد. این دوره از مسابقات در 12 ورزشگاه و در 11 شهر روسیه برگزار شد که از همان بازی نخست با توجه به برد 5 بر صفر روسیه در برابر عربستان معلوم شد که جام جهانی جذابی را در پیش خواهیم داشت. به‌هر حال، این دوره از جام جهانی علاوه بر جذابیت‌ها با حواشی‌های بسیار زیادی هم همراه شد که این حواشی به هیجانی‌تر شدن این جام دامن زد.
تهدید داعش
نخستین حاشیه ایجاد شده در این جام توسط گروه تروریستی داعش ایجاد شد. این گروه با عکس‌هایی که مربوط به کشتن یا به اسارت بردن بازیکن‌های مهمی مثل مسی، رونالدو، آسنسیو و... منتشر کرد جام جهانی 2018 را از ماه‌ها قبل از شروع، به حاشیه برد. این موضوع آن‌قدر نقل محافل شده بود که دولت روسیه مجبور به چند برابر کردن نیروهای امنیتی مسابقات شد و حتی برای مسی و رونالدو بادیگارد‌های اختصاصی درنظر گرفتند. از همین رو، تا این لحظه که 62 بازی برگزار شده همه چیز تحت کنترل دولت روسیه بوده و خبری از داعش و ناامنی نیست.
همه چیز درباره VAR
دومین حاشیه این جام استفاده از کمک داور ویدیویی یا همان ویایآر بود. تکنولوژی که مخالفان و موافقان زیادی داشت. علت ایجاد تکنولوژی ویایآر این بود که در هر شرایطی حق به حق‌دار برسد و هیچ حقی از هیچ تیمی خورده نشود، همانند بازی آلمان-انگلستان جام جهانی 2010 که اگر گل سالم فرانک لمپارد دیده می‌شد، انگلستان آماده حرف‌ها برای گفتن داشت یا در جام جهانی 2014 که پنالتی ایران در مقابل آرژانتین به اشتباه گرفته نشد که اگر گرفته می‌شد چه بسا که ایران آرژانتین را شکست می‌داد.
تکنولوژی کمک داور ویدیویی یا ویایآر توسط تیمی از داوران حرفه‌یی یا کارشناسان داوری مدیریت می‌شود که به صورت زنده یک مسابقه فوتبال را از مرکز کنترل خود تماشا می‌کنند و این کارشناسان باید از طریق هدست ارتباط مداومی با داور مسابقه داشته باشند تا در صورت اشتباه داور به او خبر داده و برای اتخاذ تصمیم درست به داور کمک کنند. همچنین یک مانیتور هم در کنار زمین برای داور تعبیه شده که در صورت تردید به تصمیم خود، می‌تواند از آن استفاده کند. اما ویایآر در چه شرایطی استفاده می‌شود؟
گل: یکی از کاربرد‌های این تکنولوژی اینکه به داوران در عبور توپ از خط دروازه کمک می‌کند و گل بودن یا نبودن توپ‌های مشکوک را مشخص می‌کند.
پنالتی: از دیگر کاربرد‌های ویایآر می‌توان به تعیین پنالتی بودن یا نبودن صحنه‌های برخورد بازیکنان با یکدیگر در محوطه جریمه یا برخورد توپ با دست بازیکنان مدافع در محوطه جریمه اشاره کرد.
کارت قرمز و اخراج: یکی دیگر از کاربرد‌های فناوری وی‌ای آر این است که به داور در اخراج بازیکنی که واقعا مرتکب خطا شده، کمک می‌کند یا بازیکنانی که خطایی مرتکب نشده‌اند و با بزرگنمایی دست به فریب داور می‌زنند از طریق این فناوری رصد می‌شود.
آفساید: اگر گلی در شرایط مشکوک به آفساید زده شود و کمک داور پرچم نزند این تکنولوژی فعال شده و به داور کمک می‌کند که گل آفساید بوده یا درست بوده است. استفاده از ویایآر چه مراحلی دارد؟
صحنه مشکوک: زمانی که خطا یا صحنه مشکوک اتفاق می‌افتد یا داور از طریق گیرنده‌هایی که دارد از ویایآر کمک می‌خواهد یا ویایآر بدون درخواست داور، وقوع یک صحنه مشکوک را اطلاع می‌دهد. در این لحظه، صحنه مورد اشاره توسط کارشناسان ویایآر بررسی می‌شود و نتیجه به داور اعلام خواهد شد.
اتخاذ تصمیم: داور تصمیم می‌گیرد که خود به مرور مجدد صحنه بپردازد و با استفاده از مانیتور کنار زمین شخصا صحنه را از نزدیک می‌بیند یا بدون انجام این کار، تصمیم کارشناسان ویایآر را می‌پذیرد. تصمیم نهایی برای استفاده از ویایآر حین بازی با داور مسابقه است و در صورت لزوم وی بازی را متوقف خواهد کرد و با انگشت سبابه یک مستطیل فرضی در فضا ایجاد می‌کند. در چنین شرایطی به بازیکنان اعلام می‌شود که صحنه باید مورد بررسی قرار گیرد. بازیکنان هرگز مجاز به در خواست ازداور برای بازبینی صحنه نیستند و اگر با انگشت دست به او برای بازبینی اشاره کنند، با کارت زرد مواجه می‌شوند.
حضور تکنولوژی مفید یا غیرمفید
در وهله اول هرکسی با شنیدن اینکه تکنولوژی آمده تا مانع از اشتباهات داوری شود، خوشحال می‌شود اما سوال بزرگ این است که آیا واقعا ویایآر توانسته به رسالت اصلی خود آن هم در آوردگاه مهم جام جهانی عمل کند یا خیر؟
نخستین بار در جام جهانی 2018 در بازی فرانسه و استرالیا از تکنولوژی ویایآر استفاده شد و یک پنالتی به سود فرانسه گرفته شد. این اتفاق که برای نخستین‌بار در این جام رخ داده بود برای خیلی از افراد جذاب محسوب می‌شد اما کم‌کم که جام جلو رفت دیده شد که با ویایآر باز هم اشتباهات داوری وجود دارد و به اعتقاد خیلی از کارشناسان، این تکنولوژی فقط برای این آمده که به تیم‌های بزرگ کمک کند. مصداق بارز این جمله بازی آلمان و سوئد در مرحله گروهی بود که وقتی سوئد یک بر صفر از آلمان پیش بود، مارکوس برگ مهاجم سوئد در موقعیت تک به تک قرار گرفت و رودیگر، برگ را از پشت هل داد و صحنه کاملا مشخص پنالتی برای سوئد و اخراج رودیگر به کلی نادیده گرفته شد. در همین حال، با نگاهی به جام جهانی 2018 مشاهده می‌شود که وی‌ای آر بیشتر به نفع تیم‌های قوی بوده تا ضعیف و به عقیده کارشناسان تاکنون از چنین فناوری به درستی استفاده نشده است. در همین راستا برخی بازیکنان هم نظراتی را ارئه دادند مثل نورالدین آمرابات (بازیکن مراکش) که در پایان بازی مراکش با اسپانیا جلو دوربین زنده گفت ویایآر واقعا چیز مزخرفی است. از سویی دیگر، ایران از ویایآر در جام جهانی 2018 و 2014 ضربه خورد. در 2014 به خاطر نبود این تکنولوژی و در 2018 به خاطر حضور این تکنولوژی. بسیاری از تحلیلگران بزرگ فوتبال بر این باورند که این تکنولوژی فوتبال را از هیجان انداخته است. اشتباهات داوری جزئی از فوتبال و زیبایی‌های آن درنظر گرفته می‌شود و توقف بازی برای چک کردن صحنه‌های مشکوک واقعا بازی‌ها را کند و همه افراد را از هیجان می‌اندازد. بر این اساس، بهتر بود فیفا برای کاهش اشتباهات داوری، کلاس‌های داوری را برای داوران جام جهانی زودتر شروع و به‌صورت جدی‌تری دنبال می‌کرد.
ناکامی تیم‌های بزرگ
از دیگر حواشی این جام می‌توان به ناکامی بازیکنان و تیم‌های بزرگ اشاره کرد. همانند تیم آلمان که با رکورد 100 درصد برد بازی‌های انتخابی و به عنوان قهرمان دور قبل پا به این جام گذاشت که با گرفتن نتایج عجیب غریب و دور از انتظار مثل باخت به تیم مکزیک، برد لحظات آخر سوئد و باخت به کره‌جنوبی از پیش حذف شده، از مرحله گروهی کنار رفت که البته بخش عمده‌یی از این ناکامی‌ها استفاده دور از منطق یوآخیم لو از مانوئل نویر و نیمکت‌نشین کردن تراشتگن بود. نویر یک فصل مصدوم بود و بازی نکرده بود و در عوض تراشتکن واقعا در بارسلونا موفق بود و همین لجبازی موجب حذف آلمان در مرحله گروهی شد.
از دیگر ناکامی‌های بزرگ این جام می‌توان به آرژانتین با مربیگری خورخه سن پائولی اشاره کرد که با تصمیم‌های غلط خود، نداشتن برنامه مناسب برای بازی با تیم‌های دیگر، عدم دعوت از بازیکنان آماده‌یی مثل ایکاردی و توقع بیش از حد داشتن از مسی که موجب شد آرژانتین در مرحله اول حذفی، حذف شود. ناکام بزرگ دیگر جام جهانی 2018 تیم اسپانیا است که مدعی قهرمانی بود اما با ندانم کاری‌ها و عدم برخورد حرفه‌یی لوپتگی به مشکل برخورد. در مدتی که اسپانیا واقعا تیم قوی و ترسناکی بود لوپتگی به‌دلیل بستن قرارداد با رئال مادریدآن هم سه روز مانده به بازی اول اسپانیا، از تیم اخراج شد و فرناندو هیرو جایگزین او شد و او هم نتوانست با تیمی که دو روز مانده به مسابقات تحویلش داده‌اند نتیجه بگیرد و حذف شد. ناکام بعدی تیم پرتغال بود که مقام قهرمانی یورو 2016 را به یدک می‌کشید اما به دلیل بازیکن محور بودن تیم و توقع معجزه از رونالدو 32 ساله از جام جهانی حذف شد. این جام علاوه بر تیم‌های ناکام بازیکنان ناکام هم کم نداشت این جام مثل رونالدو، مسی، نیمار، دخیا، اوزیل و... . که هیچ کدام در حد اسم خود و بازی‌های باشگاهی خود ظاهر نشدند. درنهایت لقب یکدست‌ترین و منسجم‌ترین تیم را می‌توان به کرواسی داد. تیمی که با برد 2-صفر نیجریه و 3-صفر آرژانتین امید را در دل هواداران زنده نگه داشت و حال با رسیدن به فینال تمام هواداران را هیجان زده کرده است. بر این اساس می‌توان بر این نکته تاکید کرد که مردم این کشور تمام برد‌ها و درخشش‌ها را مدیون حضور مربی با دانشی مثل زلاتکو دالیچ در کنار تیم کرواسی هستند.
انتخاب داور
افزون بر این، از دیگر حواشی این جام می‌توان به انتخاب داور‌های دو بازی آخر اشاره کرد. تیم داوری ایران متشکل از فغانی، سخندان و منصوری کاندیدای داوری در یکی از بازی‌های فینال و رده‌بندی بودند و تنها رقیب آنها تیم داوری آرژانتین متشکل از پیتانا، مایدانا و بلاتی برای قضاوت دیدار فینال بین کرواسی و فرانسه بودندکه پنج‌شنبه شب بعد از حدس‌ها و گمانه‌زنی‌های فراوان تیم داوری آرژانتین برای قضاوت فینال و تیم داوری ایران برای قضاوت دیدار رده‌بندی انتخاب شدند تا با قضاوت این دو بازی نهایی پرونده جام و حواشی جام جهانی 2018 بسته شود.
