مجید اعزازی
میزبانی ابررویدادها به طور سنتی برای ملت‌های درحال توسعه امتیاز به شماره می‌رفته است، اما از سال 2008 به بعد کشورهای درحال توسعه به طور موفقیت آمیزی امتیاز میزبانی رقابت‌های بین‌المللی را کسب کرده‌اند. رویدادهایی مانند جام جهانی انگیزه لازم برای ایجاد زیرساخت‌ها، ارتقای صنعت توریسم و ائتلاف‌های تجاری را فراهم می‌آورد. این مسابقات همچنین راهی برای سرعت بخشیدن به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و مناطقی خاص را ایجاد می‌کنند. مناطقی که احتمالا در شرایط عادی فراموش می‌شدند یا از طریق طی فرایندهای سیاسی توسعه نمی‌یافتند.
از سوی دیگر سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها با هدف میزبانی ابررویدادها به معنی کاهش در ارائه سایر خدمات عمومی است. از این رو، دولت‌ها برای پوشش چنین هزینه‌هایی یا استقراض می‌کنند یا سطوح بالاتری از مالیات‌گیری را اعمال می‌کنند. مساله‌یی که منجر به برگزاری چندین تظاهرات در برزیل پیش از برگزاری جام جهانی 2014 شد. اگر چه در سال 2007 زمانی که برزیل به عنوان میزبان جام جهانی انتخاب شد، برزیلی‌ها از این مساله حمایت کردند و مبالغ زیادی را برای ارتقا یا ساخت استادیوم اختصاص دادند، اما چند سال بعد نارضایتی خود را با تظاهرات علیه دولت نشان دادند.
مطالعات متعددی برای ارزیابی هزینه‌ها و مزایای میزبانی ابررویدادها وجود دارد، اما پژوهش پیش رو، به این مساله می‌پردازد که آیا می‌توان به کشورهای درحال توسعه توصیه کرد که میزبان جام جهانی بشوند یا نه؟ به این منظور، نتایج به دست آمده از دو کشور برزیل و آفریقای جنوبی با هم مقایسه شده‌اند و در نهایت به این سوال پاسخ داده می‌شود که آیا مزایای میزبانی جام جهانی از هزینه‌های آن پیشی می‌گیرد؟
شباهت‌های سیاسی و اقتصادی
هر دو کشور برزیل و آفریقای جنوبی دارای شباهت‌های متعددی هستند که به ما اجازه می‌دهد تاثیر جام جهانی روی آنها را با سوگیری کمتری مقایسه کنیم. هر دو کشور قدرت‌های برتر سیاسی و اقتصادی قاره‌های امریکای جنوبی و آفریقا هستند. آنها همچنین اقتصادهای بسیار مشابهی دارند که شامل یک بخش بزرگ کشاورزی و معدنی و همچنین یک بخش صنعتی توسعه یافته است. هر دو کشور دارای درآمدی بالاتر از متوسط جهانی هستند. تولید ناخالص داخلی برزیل در سال 2013 معادل 2.246تریلیون دلار امریکا و سرانه درآمد ملی آن 11.690دلار بود. در همان سال، تولید ناخالص داخلی آفریقای جنوبی 350.6میلیارد دلارامریکا و سرانه درآمد ملی آن 7.190دلار امریکا گزارش شد.
از نظر سیاسی، هر دو کشور به نسبت، دموکراسی‌های جوانی هستند که در آن احزاب سیاسی دارای گرایش چپ از سال 1994 در آفریقای جنوبی و از 2003 در برزیل بر اریکه قدرت تکیه زده‌اند. در همین حال مساله منفی مشابه این است که براساس شاخص‌های بانک جهانی هر دو کشور در کنترل فساد نا موفق بوده‌اند.
درس‌های آفریقای جنوبی برای سایرین
آفریقای جنوبی نخستین کشور آفریقایی است که میزبان جام جهانی فوتبال شد. براساس اعلام وزارت ورزش آفریقای جنوبی، دولت این کشور برای میزبانی جام جهانی در مجموع 3.12 میلیارد دلار برای حمل و نقل عمومی، ارتباطات از راه دور وجاده‌ها هزینه کرده بود. اگرچه این میزان از سرمایه‌گذاری زیاد بود، اما درس‌های سازمانی بزرگی را به کشورهای در حال توسعه داد. درس‌هایی همچون شیوه بودجه بندی، مدیریت ابرپروژه‌ها و ارتقای ارتباطات میان سپهرهای گوناگون یک دولت در حال توسعه.
بر اساس اعلام رسمی مقام‌های آفریقای جنوبی، میزبانی جام جهانی 2010 آثار اقتصادی مثبتی روی این کشور داشته است. این میزبانی 509 میلیون دلار امریکا به تولید ناخالص داخلی سال 2010 اضافه کرد. افزون بر این 769میلیون دلار امریکا در بخش اسکان و هتل داری ایجاد شد که از این رقم 228میلیون دلار امریکا به خانوارهای با درآمد پایین اختصاص یافت. این رویداد ورزشی همچنین اثر مستقیمی روی نیروی کار داشت به گونه‌یی که 130هزار فرصت شغلی به واسطه ساختمان‌سازی و ارتقای هتل‌ها و مسافرخانه‌ها ایجاد شد.
آفریقای جنوبی 364میلیون دلار امریکا در مرزهای ورودی به این کشور، 1.35میلیارد دلار در ایستگاه‌های قطار، فرودگاه‌ها و جاده‌ها و 156میلیون دلار در فناوری پخش برنامه‌های تلویزیونی سرمایه‌گذاری کرد. این کشور همچنین 135میلیون دلار امریکا به مسائل امنیتی اختصاص داد و به همین دلیل 40هزار نیروی پلیس جدید استخدام کرد که بعد از برگزاری این رقابت‌ها به نیروی پلیس این کشور اضافه شدند. جمعیت این کشور از تمام این سرمایه‌گذاری‌ها پس از برگزاری بازی‌ها بهره مند شدند.
پیش بینی می‌شد که تقریبا 450هزار توریست درجریان جام جهانی 2010 از آفریقای جنوبی بازدید کنند، اما تنها دو سوم این تعداد به آفریقای جنوبی آمدند. در عین حال، برای کشوری که 46سال تحت رژیم آپارتاید بوده است، رویدادی که غرور و اتحاد ملی را تقویت می‌کند، از ظرفیت زیادی برخوردار است به گونه‌یی که 91درصد از اهالی این کشور بر این باور هستند که جام جهانی حتی جمعیت این کشور را متحد کرده است.
برزیل؛ از رضایت اقتصادی تا تظاهرات
وقتی میزبانی برزیل در سال 2007 تایید شد، اقتصاد این کشور در وضعیتی رضایتبخش قرار داشت. رشد تولید ناخالص داخلی برزیل 6.1 درصد بود و میانگین تورم تقریبا 3.6درصد گزارش شد. یک سال بعد، اقتصاد برزیل تحت تاثیر بحران مالی سال 2008 قرار گرفت، هزینه‌های دولت افزایش یافت و تورم فزونی گرفت. از همین رو تا سال 2014 برزیلی‌ها از هزینه‌های جام جهانی عصبانی بودند و در برخی موارد علیه این مساله تظاهرات کردند.
براساس گزارش فیفا، دولت برزیل تا 1ژوئن 2014 رقمی معادل 15میلیارد دلار امریکا برای جام جهانی هزینه کرد. بعد از آن نیز در دسامبر 2014 دادگاه فدرال برزیل اعلام کرد که این کشور 9.63میلیارد دلار روی هزینه‌های مرتبط با این ابررویداد صرف کرده است. 2.64میلیارد دلار امریکا در حمل و نقل شهری و 3.02میلیارد دلار در استادیوم‌سازی هزینه شد. 2.34میلیارد دلار امریکا برای هزینه‌های ارتقای فرودگاه‌های برزیل می‌توان به این رقم اضافه کرد.
برآورد صنعت گردشگری و توریسم به تنهایی حدود 3میلیارد دلار امریکا معادل ارائه خدمت به 3.7میلیون نفر توریست داخلی و خارجی طی این رویداد ورزشی بود. یک بررسی دیگر نشان داد که جام جهانی 2014 حدود یک میلیون فرصت شغلی ایجاد شد که 710هزار فرصت دایمی و 200هزار فرصت شغلی موقت بودند و از این تعداد 50 هزار کارگر به طور مستقیم به بخش گردشگری اضافه شدند. طی سال‌های 2003 تا 2013 برزیل در رتبه‌بندی انجمن بین‌المللی کنگره و کنوانسیون(ICCA) از رتبه نوزدهم به رتبه نهم جهان از نظر میزبانی کنفرانس‌ها و رویدادها دست یافت و تعداد رویدادهای برگزار شده در برزیل از 62 مورد به 315 مورد رسید.
افزون بر این، دولت برزیل بر این باور است که میزبانی جام جهانی منجر به رونق کسب وکارهای کوچک شد به گونه‌یی که آنها طی برگزاری این رویداد ورزشی توانستند 223میلیون دلار امریکا درآمد کسب کنند.
براساس اعلام فیفا در سال 2014 کشور میزبان باید 8، 10 یا 12 استادیوم داشته باشد. برزیلی‌ها عدد 12 را انتخاب کردند. اگر چه برزیل به عنوان یکی از قطب‌های فوتبال شناخته می‌شود، اما اجبار به سرمایه‌گذاری برای احداث یا بهسازی 12ورزشگاه در شهرهای مختلف بسیار هزینه بر بود. شاید استدلال شود که از استادیوم برای برگزاری کنسرت و سایر رویدادهای فرهنگی هم استفاده می‌شود، اما این ایده الزاما به معنی پوشش هزینه‌های نگهداری استادیوم‌ها از طریق برگزاری رویدادهای فرهنگی نیست.
اغلب پروژه‌های زیرساختی در بخش حمل و نقل با تاخیر به جام جهانی رسیدند. از 34طرح ارائه شده، 20مورد حتی 50 درصد از اعتبارات لازم را نداشتند. سرمایه‌گذاری در صنعت توریسم یکی دیگر از دستاوردهای اقتصادی جام جهانی برای برزیل بوده به گونه‌یی که دولت این کشور اعلام کرده است که 7.3میلیون دلار امریکا در یک طرح گردشگری دولتی ویژه سرمایه‌گذاری شد. طرحی که در آن 160هزار برزیلی از گردشگران داخلی و خارجی پذیرایی کردند.
در عین حال، سرمایه‌گذاری در برنامه‌های آموزشی و زیرساخت‌ها منجر به جلب رضایتمندی برزیلی‌ها نشد به گونه‌یی که شورش‌ها و اعتصاب‌هایی پیش از برگزاری جام جهانی و در حین برگزاری آن در شهرهای مختلف برزیل روی داد و البته بسیاری از آنها با خشونت و درگیری با پلیس پایان یافت. تظاهر‌کنندگان علیه فساد و افزایش هزینه‌های دولت به واسطه میزبانی جام جهانی شعار می‌دادند. انتقاد عمده آنها به تضاد بین هزینه‌های برگزاری این ابررویداد فوتبالی در قیاس با هزینه‌های آموزشی و سلامت برمی‌گشت. برزیل در سال 2013 رقمی معادل 34میلیارد دلار امریکا برای آموزش و 36میلیارد دلار برای سلامت هزینه کرد که در مجموع 8.6 درصد از کل هزینه‌های دولت بود. اگر چه هزینه‌های آموزش و سلامت از هزینه‌های میزبانی جام جهانی بیشتر بود اما برزیلی‌ها تشخیص داده بودند که هزینه فرصت میزبانی جام بیستم زیاد است.
منبع : سایت دانشگاه میشیگان
