پایتخت ایران چشم انتظار هفدهمین شهردار است تا چالش‌های ریز و درشتی که بر شهر سایه افکنده، کنار زده و نظام مدیریت یکپارچه را برای دستیابی به توسعه پایدار پیاده سازد.
از چالش‌های شهری تهران بزرگ بارها سخن گفته شده است. ترافیک، آلودگی هوا، فرسودگی ناوگان حمل و نقل شهری، ناپایداری درآمدها، تراکم‌فروشی، حاشیه‌نشینی، اختلاف طبقاتی، مهاجرت بی‌رویه و مشکلات زیست محیطی حدود یک دهه‌یی است که میهمان پایتخت شده و خیال رفتن ندارند. اکنون که بازار انتخاب شهردار بعدی داغ است، بار دیگر نگاه‌ها به سوی مشکلات جلب شده و سخن از انتخاب یک شهردار با توانمندی‌هایی برای نجات تهران است.
تهران پس از استعفای «محمدعلی نجفی» از 21 فروردین ماه تاکنون به سرپرستی «سمیع‌الله حسینی مکارم» اداره می‌شود. اعضای شورای شهر در تکاپوی انتخاب شهردار بعدی هستند. به راستی شهردار بعدی تهران برای انجام ماموریتی چنین دشوار از چه ویژگی‌هایی باید برخوردار باشد؟
«کمال اطهاری» کارشناس شهری و پژوهشگر اقتصادی، «گیتی اعتماد» کارشناس معماری و شهرسازی و «حسن خلیل آبادی» عضو پنجمین شورای شهر تهران، ویژگی‌های شهردار آینده را تبیین کردند.
لزوم تجربه در مطالعات توسعه‌ای
اطهاری در تحلیل ویژگی‌های شهردار آینده به ایرنا گفت: بطور معمول باور نادرستی درباره انتخاب شهردار و اعضای شورای شهر وجود دارد و آن داشتن تجربه به ویژه در بخش شهرسازی است در حالی که مدیریت کلان‌شهری مانند تهران پیش و بیش از هر چیز نیازمند دانش و آگاهی از برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری در چارچوب مطالعات توسعه یا توسعه پژوهشی است.
شهردار آینده تهران باید در این عرصه توانمند باشد، زیرا همه مشکلاتی که بطور کلی یک کشور با آن روبه رو است در مدل کوچکی در کلان‌شهرها نیز جریان دارد. به عبارت دیگر مشکلات کلان اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و عمرانی کشور به شکل خرد نیز در شهرها دیده می‌شود، البته این نظر آن معنا نیست که شهرسازان جزو مدیران و بازیگران صحنه شهرداری نباشند اما اینکه مدیریت را در همین دایره به معماران و شهرسازان محدود سازیم، امر نادرستی است.
این پژوهشگر اقتصادی افزود: در دوره نوین، کلان‌شهرها به منزله مسند اصلی دانش اقتصاد به شمار می‌روند.
در حالی که در شهرها و مناطق ایران اگرچه شهرک‌های صنعتی ایجاد می‌شود، اما اقتصاد به صورت دانش تولید نمی‌شود. در این بخش‌ها اقتصاد تنها توسعه جزیره‌یی خواهد داشت، بنابراین شهردار آینده تهران باید شهر را به توسعه نوآوری در مدیریت شهری برساند.
اطهاری معتقد است، تراکم فروشی تهران را به شهری کژکارکرد و بیمار تبدیل ساخته است. در حال حاضر تهران و بطور کلی ایران دارای اقتصاد درون نگر است و از نبود فضای رقابتی رنج می‌برد. ارزبری تهران 15میلیارد دلار در سال برآورد می‌شود، اما 1.5میلیارد دلار هم صادرات ندارد، صنایعی که پیش‌تر در شهر فعال بوده‌اند اکنون یا وجود ندارند یا کیفیت گذشته را در تولید کالا و خدمات از دست داده‌اند.
همین مساله باعث مهجوریت کالای داخلی شده است. بنابراین می‌توان گفت نوآوری در شهرهای کشور صورت نمی‌گیرد. وظیفه شهرداری‌ها تشکیل محیط‌هایی برای نوآوری است و دولت‌ها نیز باید برای رسیدن به این هدف کمک کنند.
وی با انتقاد از قدیمی بودن برخی آیین نامه‌ها، افزود: دولت هنوز بر اساس سرفصل‌های اعتباری گذشته عمل می‌کند، برای نمونه تنها حاضر است به توسعه خطوط مترو کمک کند در حالی که ساخت شهری هوشمند و رقابت پذیر برای برگزاری رخدادهای جهانی و بین‌المللی، یکی از اهداف اصلی کلان‌شهرها در دنیا به شمار می‌رود. تهران با وجود جمعیت، امکانات و وسعت فعلی هنوز شهری جهانی به شمار نمی‌رود؛ این نشان می‌دهد که برنامه شهرداران امروز تا چه اندازه باید به برنامه‌های توسعه‌یی نزدیک باشد.
وی در پایان بر لزوم وقوف شهردار آینده تهران به شیوه نوین مدیریت شهری تاکید کرد.
شروط لازم برای انتخاب شهردار
خلیل‌آبادی عضو شورای شهر تهران در برشمردن ویژگی‌های شهردار آینده پایتخت، به مصوبه این شورا در 16 بند با محوریت ویژگی‌های شهردار تهران اشاره کرد و گفت: براساس توافق اعضای شورای شهر، شهردار تهران باید توانمند و به امور شهرداری و مدیریت شهری اشراف داشته باشد و در تعامل کامل با سازمان و ارگان‌های حاضر در تهران عمل کند. شناخت کافی در مناسبات اداره و سازمان‌ها نیز از دیگر لازمه‌های شهردار پایتخت است تا بتواند با حاکمیت و دولت تعامل مثبت و سازنده داشته باشد.
این عضو شورای شهر جدا از ویژگی‌های تصویب شده برای شهردار؛ توانمندی و دارا بودن روحیه مشارکت با مردم از لازمه‌های سکانداری شهرداری دانست و گفت: شهردار آینده تهران باید روحیه مشارکتی قوی داشته باشد به گونه‌یی که در ارتباط و تعامل کامل با مردم عمل کرده و همچنین جایگاه نظارتی شورا را برتابد. به عبارت بهتر، شهردار باید در برابر موارد شورا خود را پاسخگو بداند.
دارا بودن طرح و برنامه برای تهران و تعهد به قوانین فرادستی از دیگر مواردی است که در انتخاب شهردار آینده پایتخت باید به آن توجه‌کرد.
شهردار باید به مشکلات کلان‌شهر آگاه باشد
آشنایی به محیط شهری و مسائل و چالش‌هایی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی که در این ارتباط در کلان‌شهری همچون تهران جریان دارد، موضوعی است که اعتماد کارشناس معماری شهری، به آن پرداخت و گفت: شهردار تهران باید مدیری توانا، سالم و آگاه به مشکلات کلان‌شهر تهران و منطقه شهری آن باشد و با بخش‌های مختلفی که در اداره شهر دخیل هستند، تعامل گسترده و عمیق داشته باشد.
این استاد دانشگاه در ادامه از لزوم سپردن اختیار مدیریت شهر تهران به شهردار و شورای شهر بطور مطلق سخن گفت و تاکید کرد: حتی اگر شهردار تهران نیز این ویژگی‌ها را داشته باشد، در صورتی که سایر ارگان‌های غیرمرتبط در امور شهر تهران دخالت کنند، راهی از پیش نخواهد برد.
وی اصلی‌ترین چالش تهران را درآمد ناپایدار از راه تراکم فروشی عنوان کرد که باعث فساد فراوان و مشکلات بسیاری در بخش‌های مختلف شده است. به گفته وی، تا زمانی که این مشکل حل نشده و درآمد شهرداری مانند بسیاری از کلان‌شهرهای جهان از منبعی پایدار مانند اخذ عوارض، دریافت هزینه خدمات، گرفتن حق مرغوبیت و ارزش اضافی حاصل از فعالیت‌های عمرانی شهرداری و غیره به دست نیامده است، این معضلات حل نخواهد شد.
