سجاد خسروی
دکترای برنامه‌ریزی شهری
تهران نماد کشور است و هر تحولی در این کلان‌شهر بر سایر شهرهای کشور هم تاثیرگذار خواهد بود. رشد و توسعه شهر تهران تا حدودی باعث رشد دیگر شهرها می‌شود و جا ماندن شهر تهران از توسعه پایدار و تکنولوژی نیز باعث عقب‌افتادگی دیگر شهرهای ما خواهد شد. چندین دهه است که تهران عموماً گسترش کالبدی را مبنای توسعه خود قرار داده است که این نوع نگرش باعث بسیاری از معضلات هم‌اکنون تهران مانند آلودگی هوا و ترافیک، نشست زمین و تخریب منابع طبیعی شده است. کلان‌شهر شدن فقط داشتن برج و اتوبان‌های شیک و پهن بودن نیست. نیازهای فرهنگی و تاریخی و اجتماعی هم از دیگر نیازهای کلان‌شهر به‌شمار می‌رود. در سال گذشته با انتخاب شورای شهر فعلی امیدهایی در دل اهالی تهران زنده شده است با انتخاب نجفی از سوی شورای شهر تهران به‌عنوان شهردار پایتخت خبر خوشی برای تهران به وجود آمد که این خود نیز باعث مطالبات بیشتر مردم از سوی شهرداری شده است. با وجود مدیری مانند دکتر نجفی شهر تهران باید به سوی مدل توسعه پایدار شهری حرکت کند. مدل توسعه پایداری که مبتنی بر شناخت مزیت‌های محلی و منطقه‌یی و برنامه‌ریزی غیرمتمرکز برای توسعه و ترویج این مزیت‌ها است. دید شهردار نجفی نسبت به شهر یک دید متمایز‌کننده با دیگر مدیران شهری بوده است. وقتی که شهر را نه فقط یک شهری با اتوبان‌های شیک و برج‌های زیبا می‌داند بلکه فضایی برای تعامل شهروندان می‌داند و شهری متعادل و متوازن و جایی برای رفاه حال شهروندان را در اولیت کارهای خود قرار می‌دهد.
براساس آمار تا سال 2030 حدود 5 میلیارد نفر
-یعنی حدود 60درصد جمعیت دنیا- در شهرها زندگی خواهند کرد و این خود باعث رشد شهرها از همه لحاظ از جمله اقتصادی خواهد شد. باتوجه به اینکه در بعضی از نقاط کشور دارای رشد پایین اقتصادی هستیم و ساکنان این شهرها به دنبال کسب درآمد راهی کلان‌شهرهای ایران و از جمله تهران می‌شوند، ممکن است شهرنشینی در کشور ایران از سایر کشورهای دنیا سریع‌تر اتفاق بیفتد. لذا این چالش بسیار بزرگی برای مدیران شهری تهران خواهد بود زیرا افزایش شهرنشینی مشکلاتی نظیر ترافیک و شلوغی و همچنین مشکلات اجتماعی و فرهنگی بسیاری را به دنبال خواهد داشت. اگر مدیران شهری تهران نتوانند روش‌های پایدار اقتصادی برای این شهر پیدا کنند. قطعا برای شهروندان آینده تهران این شهر یک شهر مرده و میراث زیست محیطی بدی برجای خواهند گذاشت. در سال پیش رو نیز عملکردهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی پایتخت باید از مهم‌ترین اولویت‌های شهرداری و مدیران شهری باشد. اگر ما بخواهیم که شهر تهران به یک شهر هوشمند تبدیل شود باید این سه ویژگی را در اولویت خود قرار دهد کمبود هر کدام از این سه مورد باعث نقصان در روند شهر هوشمند خواهد شد. یک نکته مهم دیگر نیز که باید به آن اشاره کرد این است که رشد اقتصادی خوب یک شهر صرفا منجر به افزایش کیفیت زندگی شهروندان نمی‌شود بلکه ممکن است، این رشد باعث تخریب محیط زیست شهری شود.
در تهران شکاف طبقاتی، اجتماعی و فرهنگی زیادی وجود دارد و این خود نشان‌دهنده این است که مدیران شهری قبلی توجه زیادی به این موضوع نداشته و اقدام‌های زیادی در این رابطه انجام نداده‌اند. آسیب‌های اجتماعی در این کلان‌شهر باعث ناراحتی ساکنان آن شده است. باید در شهر نشاط کافی وجود داشته باشد. نشاط باعث سر زندگی ساکنان و کاهش آسیب‌های اجتماعی می‌شود. در سال پیش رو باید توجه داشت که فقط نگاه سخت‌افزاری به تهران نداشته باشیم. کیفیت زندگی شهری زمانی اتفاق می‌افتد که علاوه بر نگاه سخت‌افزاری دید نرم‌افزاری نیز به شهر داشته باشیم و به همان اندازه محیط زیست نیز اهمیت دارد. حجم زیاد خودرو در شهر و نبود پارکینگ برای این همه خودرو باعث ترافیک بیش از اندازه از این کلان‌شهر شده که منجر به تخریب محیط زیست و آلودگی شده است.
سالانه حدود 600 هزار خودرو به بدنه شهر اضافه می‌شود که علاوه بر آلودگی و تخریب محیط زیست شهری به سایر مولفه‌های آب و هوایی و صوتی نیز آسیب می‌رسانند. آلودگی‌های صوتی نیز در این کلان‌شهر باعث استرس‌های روانی در بین ساکنان آن شده است. در واقع آلودگی‌های صوتی ناشی از تردد زیاد انواع خودرو و همچنین پرواز هواپیماها بر فراز آسمان شهر همگی باعث رنجش ساکنان آن را در پی داشته است. از این رو، در سال جدید نیز مجموعه اقداماتی درخصوص توسعه خدمات الکترونیک، سامان بخشی به نظام عرضه و خدمات شهری برای کاهش سفرهای شهری، توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی و نهادینه کردن پیاده‌روها در این شهر ضروری به نظر می‌رسد.
لازم است در سال جدید به امنیت شهر تهران نیز بیشتر مورد توجه قرار گیرد. سال گذشته بارش برف مدیران شهری را غافلگیر کرد، باید توجه داشت که زیرساخت‌های لازم برای مواجهه با این قبیل مسائل نیز باید در اولویت مدیران شهری قرار بگیرد تا کمترین آسیب‌ها را هنگام وقوع این مسائل داشته باشیم. از دیگر این بحران‌ها بحث زلزله سال گذشته تهران بود. با توجه به گفته کارشناسان این امر، دوره بازگشت زلزله در تهران گذشته و قطعا زلزله در این شهر اتفاق خواهد افتاد. در سال گذشته که زلزله نه چندان قدرتمند در شهر رخ داد با هجوم ساکنان شهر به خیابان‌ها و قفل شده خیابان‌ها مواجه شدیم. بنابراین ضروری است تا شهر را برای رو به رویی با این رخداد طبیعی آماده کنیم و امکانات و تجهیزات لازم را برای شرایط بحران و بعد از آن فراهم آوریم. همچنین رسیدگی به بافت فرسوده در تهران نیز باید در اولویت فعالیت‌های شهرداری در سال جدید قرار گیرد و شهرداری تهران با اختصاص برنامه‌هایی برای ساکنان این قبیل سکونتگاه‌ها شرایط نوسازی یا بهسازی آنها را به وجود آورد. شفافیت نیز از مواردی است که از مدیران شهرداری انتظار می‌رود در سال جدید به آن توجه کنند. یک سری شاخص‌ها در بحث شفافیت در دنیا وجود دارد که باعث افزایش میزان اعتماد عمومی نسبت به مدیران شهری می‌شود. شهرداری تهران می‌تواند با الگو گرفتن از این تجربیات میزان شفافیت شهرداری و نظارت عمومی را افزایش دهد. از دیگر کارهایی که انتظار می‌رود در سال 97 به آن بیشتر پرداخته شود حضور شهروندان در تصمیمات شهری است. باید تعریف شود که شهروندان چه نقشی در توسعه شهری می‌توانند داشته باشند. شهروندان مهم‌ترین سرمایه در هر شهر محسوب می‌شوند که دارای سلائق و توانایی‌های زیادی هستند. از این رو، اگر این سرمایه برای اهداف شهری استفاده شود قطعا نتیجه مطلوب را در پی خواهد داشت و حتی می‌توان از شهر خودرومحور به شهر انسان‌محور با استفاده از این ویژگی دست پیدا کرد.
