تعادل
براساس گزارش سازمان آنکتاد، جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی با افت 16درصدی از 1.81تریلیون دلار در سـال 2016 به رقم 1.52تریلیون دلار در سال 2017 رسید. از این‌رو به نظر می‌رسد، بهبود جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی از زمان وقوع بحران‌های مالی 2008 همچنـان در مسـیر نـاهمواری قرار دارد. از دلایل عمده کاهش جریان سرمایه‌گذاری خارجی در سال 2017 را می‌توان کـاهش 27درصـدی ایـن جریان در اقتصـادهای پیشرفته و رسیدن جریان ورودی این منطقه به رقم 810میلیارد دلار عنوان کرد. همچنین کاهش قوی جریان ورودی سرمایه‌گذاری خارجی در منطقه اروپا به میزان 27درصد (معادل 144میلیارد دلار) و در امریکای‌شمالی به میزان 33درصد (معـادل 164میلیارد دلار) از مصادیق مشخص کاهش سال 2017 است. از سوی دیگر بر اساس نظرسنجی صورت گرفته توسط موسسه PWC از 1293نفر از مدیران ارشد بنگاه‌ها در سال 2018 و 1379نفر از مدیران ارشد در سال 2017 که از سوی معاونت بررسی‌های اتاق تهران منتشر شده، کشورهای «ایالات متحده امریکا، چین، آلمان، بریتانیا و هندوستان» را می‌توان 5مقصد برتر سرمایه‌گذاری در سال 2018 عنوان کرد.
دلایل افت سرمایه‌گذاری خارجی
بر اساس گزارش سازمان آنکتاد، جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی با افت 16درصدی از 1.81تریلیون دلار در سـال 2016 به رقم 1.52تریلیون دلار در سال 2017 رسید. بنا به اظهار آقای موکیسا کیتویی دبیرکل سـازمان آنکتاد به نظـر می‌رسد، بهبود جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی از زمان وقوع بحران‌های مالی 2008 همچنـان در مسـیر نـاهمواری قرار دارد. در حالی که سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در اقتصادهای در حال توسعه در سطح مشـابه سال‌های گذشـته قـرار دارد، همچنان سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی که تامین‌کننده اهداف توسعه پایدار هستند، بسـیار مـورد نیـاز اسـت. تقویـت سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی برای دستیابی به توسعه پایدار یک ضرورت است.
بعد از رشد موقتی سرمایه‌گذاری خارجی در سال‌های 2010 و 2015، مجددا روند نزولی این جریان که از سال 2008 آغاز شده بود، از سال 2016 ادامه داشته است. همراستایی تغییرات جریان سرمایه‌گذاری خارجی با روند تغییرات این جریان در اقتصادهای توسعه یافته حاکی از اثر‌گذاری بالای ایـن اقتصـادها در تغییرات جهانی سرمایه‌گذاری خارجی است. از دلایل عمده کاهش جریان سرمایه‌گذاری خارجی در سال 2017، کـاهش 27درصـدی ایـن جریان در اقتصـادهای پیشرفته و رسیدن به جریان ورودی این منطقه به رقم 810میلیارد دلار است.
کاهش قوی جریان ورودی سرمایه‌گذاری خارجی در منطقه اروپا به میزان 27درصد (معادل 144میلیارد دلار) و در امریکای‌شمالی به میزان 33درصد (معـادل 164میلیارد دلار) از مصادیق مشخص کاهش سال 2017 است. شایان ذکر است که بخشـی از ایـن کـاهش توسـط رشد 11درصدی جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به سایر اقتصادهای پیشرفته مانند استرالیا جبران شد. در واقع مناطقی که مشمول رشد جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال 2017 شدند، شامل منطقه اقیانوسـیه و آسـیای در حال توسعه به میزان 11 میلیارد دلار، سایر اقتصادهای توسـعه یافتـه معـادل 8 میلیـارد دلار و منطقـه امریکای‌لاتـین و کاراییب معادل 4میلیارد دلار بود. جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به اقتصادهای در حال توسعه در سال 2017 با حفظ روند با ثبات افزایش قبلی بـه رقم حدود 653 میلیارد دلار رسید که تقریبا 2درصد بیشتر از سال 2016 بود. کشورهای در حال توسـعه آسـیایی و منطقـه امریکای‌لاتین و کاراییب از لحاظ جذب جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال 2017 با رشد همراه بودنـد ولـی این جریان در منطقه آفریقا تغییری نداشت.
در سال 2017 مجددا منطقه آسیای در حال توسعه موقعیت خود را در زمینه کسب بـالاترین ارقـام جـذب سرمایه‌گذاری خارجی در جهان حفظ کرد که بعد از این منطقه اقتصادی، اتحادیه اروپا و امریکای شمالی قرار گرفتند. در اقتصادهای در حال گذار از اقتصاد برنامه‌ریزی شده به یک اقتصاد مبتنی بر بازار، جریان ورودی سرمایه‌گذاری مسـتقیم خارجی با افت 17 درصدی به رقم تقریبی 55 میلیارد دلار نزدیک شد. بخشی از این افت به علـت تنـزل ایـن جریان در فدراسیون روسیه و همچنین جریان ضعیف در سایر کشورهای مستقل مشترک‌المنافع است.
چشم‌انداز 2018
کشور امریکا با جذب 311میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال 2017، همچنان موقعیـت برتـر را در زمینـه ورود این جریان در جهان داراست که بعد از آن به ترتیب اهمیت کشورهای چین با رقم 144میلیارد دلار و هنـگ‌کنـگ با رقم 85میلیارد دلار قرار می‌گیرند. در بین 10مقصد برتر جذب‌کننده جریان سرمایه‌گذاری خـارجی در سـال 2017، 5کشور در حال توسعه قرار دارد که شامل کشورهای چین، هنگ‌کنگ، برزیل، سنگاپور و هند هستند.
بنا به اظهار آقای جیمز ژان مدیر بخش سرمایه‌گذاری آنکتاد در مقایسه با سایر متغیرهای کلان اقتصادی ماننـد GDP و رشد تجارت که بهبودی را در سال 2017 تجربه کردند، جریان سرمایه‌گذاری خارجی با افت همراه بود و اگرچـه احتمـال برعکس شدن این رویه در سال 2018 وجود دارد ولی ریسک‌های موجود هم قابل توجه هستند.
پیش‌بینی رشد اقتصادی در اکثر اقتصادها، بهبـود تـدریجی بهـای کالاهـای اساسـی و بهبـود چشم‌انداز سـودآوری در بخش‌های گوناگون موجب تقویت اعتماد و اطمینان حوزه کسب و کار شده و به دنبال آن انگیزه بنگاه‌های فراملیتی را بـرای سرمایه‌گذاری در سال 2018 افزایش خواهد داد.
همچنین با وجود عدم قطعیت‌ها پیش‌بینی شده است که در سال 2018 تجارت جهانی نیز بـا سـرعت بـالاتر و بـا نرخـی بالاتر از 3درصد افزایش یابد. در این میان انتظار می‌رود، تجارت درون منطقه آسـیا و واردات امریکا هـم همچنـان قـوی باشد. بهبود چشم‌انداز اقتصاد کلان، اثر مثبت مستقیمی بر ظرفیت بنگاه‌های فراملیتی در زمینه سرمایه‌گذاری دارد.
با وجود این، احتمال ریسک‌های ژئوپلیتیک و عدم قطعیت‌های سیاستی هم بر مقیـاس و هـم بـر شـرایط بهبـود جریان سرمایه‌گذاری اثر گذار خواهند بود. امکان تشدید بروز حمایت‌گرایی‌ها در قالب اقدامات عملی محدود‌کننده تجارت، نگرانی افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی در جهان و رشد آسیب‌های اقتصادی ناشی از بروز بلایای طبیعی، پیامدهای منفی بر جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی خواهد گذاشت.
از سویی دیگر اعمال اصلاحات مالیاتی در امریکا نیز احتمال تغییرات قابل توجه در تصمیمات بنگاه‌های فراملیتی این کشور و در نتیجه جذب مقادیر بیشتری از سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور را تقویت خواهد کرد.
مقاصد برتر جذب سرمایه
از آن‌سو بر اساس نظرسنجی انجام شده توسط موسسه PWC از یک‌هزار و 293نفر از مدیران ارشد بنگاه‌ها در سال 2018 و یک‌هزار و 379نفر از مدیران ارشد در سال 2017 نتایج حاصل شده است که ایالات متحده امریکا، چین، آلمان، بریتانیا و هندوستان 5 مقصد برتر سرمایه‌گذاری در سال 2018 به شمار می‌روند. براساس این نظرسنجی 46درصد پاسخ‌دهندگان امریکا را مهم‌ترین کشور برای رشد و با تفاوت معناداری با سایر کشورها نخستین مقصد سرمایه‌گذاری جهان می‌دانند. همچنین 33درصد پاسخ‌دهندگان چین را دومین مقصد سرمایه‌گذاری جهان در سال جاری میلادی در نظر دارند. 20درصد پاسخ‌دهندگان نیز آلمان را با تقویت جایگاه خود نسبت به سال قبل همچنان در جایگاه سومین مقصد سرمایه‌گذاری جهان مدنظر دارند. از سوی دیگر 15درصد پاسخ‌دهندگان از انگلستان به عنوان چهارمین مقصد سرمایه‌گذاری جهان یاد می‌کنند. در عین حال در این نظرسنجی 9درصد پاسخ‌دهندگان هندوستان را با پیشی گرفتن از ژاپن در جایگاه پنجمین مقصد مهم سرمایه‌گذاری جهان در سال جاری می‌دانند. همچنین باید گفت که در میان منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا و اروپای شرقی و مرکزی تنها یک کشور آن هم روسیه در میان 10 بازار برای سرمایه‌گذاری جهانی قرار گرفته است. بنابراین گزارش کانادا که در سال 2017 پانزدهمین مقصد سرمایه‌گذاری جهان محسوب می‌شد، در سال 2018 در جایگاه کشور مکزیک قرار می‌گیرد و مکزیک به جایگاه سیزدهم تنزل پیدا خواهد کرد. قرار گرفتن روسیه در جایگاه دهم در میان مقاصد برتر سرمایه‌گذاری جهان در سال 2018 و ارتقای جایگاه آن نسبت به سال 2017 می‌تواند پیامدهای خوبی را برای این کشور به همراه داشته باشد.
حال در تازه‌ترین گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران افت جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جهان در سال 2017 مورد بررسی قرار گرفت. با وجود رشد اقتصادی و افزایش حجم تجارت، جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جهان در سال 2017 کاهش یافت. تصویر مقدماتی از وضعیت جریان ورودی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در این سال، دلایل کـاهش آن در سال 2017 به همراه روند تغییرات پروژه‌های جدید سرمایه‌گذاری خارجی و ادغام و تملک برون‌مرزی ارائه و با توجـه بـه تحولات پیشرو در سال 2018 احتمال چگونگی تغییرات آتی آن بررسی می‌شود.
