دریا از ظرفیت‌های بالقوه اقتصادی بوده و تکیه براین پتانسیل طبیعی، نقش بسزایی در کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی دارد.
دریاها از ظرفیت‌های بالقوه اقتصادی در جهان به شمار می‌روند که بسیاری از کشورهای جهان با تکیه بر این پتانسیل طبیعی به توفیقات سازنده‌یی دست یافتند. وجود 3 هزار و 300 کیلومتر نواحی ساحلی در شمال و جنوب کشورمان فرصت مناسبی برای فعالیت‌های صیادی در کشور فراهم کرده که با استفاده حداکثری از امکانات و توانمندی‌های خدادادی کشورمان می‌توانیم گامی در راستای امنیت غذایی، ایجاد اشتغال و صادرات پایدار برداریم.
البته ناگفته نماند که ارزش صادرات غیرنفتی و کاهش وابستگی به درآمدهای حاصل از فروش نفت موضوعی است که دولت‌ها در ادوار مختلف از آن به عنوان یکی از اهداف مهم و ضروری خود یاد کردند، چراکه این مساله تقویت نظام ارزی و توسعه تبادلات تجاری با دیگر کشورها را به همراه دارد.
اهمیت توسعه صادرات غیرنفتی به قدری حائز اهمیت است که از برنامه سوم توسعه تاکنون برای آن هدفگذاری شده و افزایش آن یکی از الزام‌های درونی کشور برای تحقق اهداف سند چشم‌انداز 1404 است. با وجود تاکید مقام معظم رهبری در سال 73 مبنی بر بستن چاه‌های نفت و شکل‌گیری اقتصاد بر پایه تولیدات غیرنفتی به نظر می‌رسد که توسعه صادرات محصولات شیلاتی بتواند در تحقق این آرمان تاثیر بسزایی داشته باشد.
حسن صالحی رییس سازمان شیلات در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران از رشد صادرات محصولات شیلاتی در 7 ماهه نخست سال خبر داد و گفت: بنابر آمار گمرک 56 هزار تن انواع محصولات شیلاتی به ارزش بالغ بر 184 میلیون دلار صادر شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل 32 درصد رشد داشته است.
به گفته وی ماهیان زینتی، میگو، پودر ماهی، خوراک آبزیان، ماهیان دریایی، قزل‌آلای پرورشی، یال اسبی، کپور ماهیان و ماهیان مرکب از جمله محصولات شیلاتی صادراتی به بازارهای هدف به شمار می‌روند. صالحی رشد 130 درصدی صادرات پودر ماهی را یکی از اهداف سازمان شیلات در راستای تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی برشمرد و افزود: با توجه به توسعه صید فانوس ماهیان از اعماق 200 تا 400 متر صادرات پودر ماهی رشد چشمگیری داشته، در حالی که در گذشته چاره‌یی جز واردات این محصول نداشتیم.
رییس سازمان شیلات در پاسخ به این سوال که با وجود پتانسیل‌های خدادادی در شمال و جنوب کشور، امکان جایگزینی درآمد صادرات محصولات شیلاتی به جای نفت وجود دارد یا خیر، بیان کرد: جایگزینی درآمد محصولات شیلاتی به جای درآمد حاصل از فروش نفت آرمان‌گرایی است، چراکه نفت سهم بالایی در صادرات کشور دارد.
معاون وزیر جهاد با بیان اینکه محصولات شیلاتی می‌توانند در صادرات کالاهای غیرنفتی جایگاه ویژه‌یی داشته باشند، اذعان کرد: با وجود ظرفیت و پتانسیل‌های خدادادی کشور در شمال و جنوب در صورت برابری متنوع محصولات و ایجاد ارزش افزوده بیشتر، امکان رشد سالانه 30 تا 40درصدی محصولات شیلاتی وجود دارد. این مقام مسوول ادامه داد: تا پایان برنامه ششم توسعه صادرات 450 میلیون دلار محصولات شیلاتی در دستور کار قرار گرفته که انتظار می‌رود با برنامه‌ریزی‌های مناسب به این میزان دست یابیم. صالحی توسعه پرورش ماهی در قفس را یکی از اهداف بلندمدت سازمان شیلات در جهت توسعه صادرات اعلام کرد و افزود: در برنامه ششم توسعه تولید 200 هزار تن محصولات شیلاتی حاصل از پرورش ماهی در قفس دیده شده که انتظار می‌رود به این میزان دست یابیم.
عیسی گل‌شاهی مدیرکل دفتر بهبود کیفیت، فرآوری و توسعه بازار آبزیان شیلات در گفت‌وگو با خبرنگار صنعت، تجارت و کشاورزی با اشاره به آخرین وضعیت صادرات محصولات شیلاتی بیان کرد: بنابر آمار 7 ماهه گمرک 56 هزار و 500 تن انواع محصولات شیلاتی با ارزش بالغ بر 184 میلیون دلار صادر شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر وزنی 17 درصد و ارزشی 32 درصد رشد داشته است. وی افزود: بازارهای صادراتی محصولاتی همچون قزلآلا، ماهیان ریز، ماهیان جنوب و میگو همزمان با توسعه و پرورش در داخل گسترده‌تر شده بطوریکه به ارز‌آوری مناسبی دست یافته‌ایم. گل‌شاهی با اشاره به اینکه کشورهای آسیای شرقی و اسکاندیناوی شیلات را موتور پیش برنده اقتصاد می‌دانند، بیان کرد: اقتصاد این کشورها با توسعه تجارت محصولات شیلاتی متکی بر درآمدهای غیرنفتی است.
این مقام مسوول با بیان اینکه عمده درآمدهای کشور نروژ مربوط به حوزه شیلات است، افزود: با توجه به پتانسیل‌های موجود در کشور با الگوبرداری مناسب و سرمایه‌گذاری مبنی بر توسعه محصولات شیلاتی ما نیز می‌توانیم به درآمدهای غیرنفتی قابل توجهی دست یابیم.
مدیرکل دفتر بهبود کیفیت، فرآوری و توسعه بازار آبزیان در بخش دیگر سخنان خود با اشاره به آخرین وضعیت پرورش ماهی در قفس بیان کرد: خوشبختانه پرورش ماهی در قفس از فاز ابتدایی خود عبور کرده به‌طوری که در زمینه تولید و کیفیت به موقعیت مطلوبی دست یافته‌ایم و هم‌اکنون در اجرای فاز دوم، کمیت در کنار کیفیت دنبال می‌شود.
وی ادامه داد: با توجه به تکنولوژی مناسب در زمینه پرورش ماهی در قفس و پتانسیل کشور در شمال و جنوب کشور می‌توان به گسترش تولید در سال‌های آتی امیدوار بود.
گل‌شاهی با اشاره به اینکه در گذشته تمامی نهادهای پایه بدون توجه به تولید داخل از طریق واردات تامین می‌شد، بیان کرد: در شرایط کنونی واردکنندگان با واردات بچه ماهی و تخم چشم زده به دنبال آن هستند تا با بومی‌سازی آن در داخل به خوداتکایی دست یابند که بدین منظور با همکاری کمباین‌های خارجی و ایجاد مزارع کار خود را مبنی بر تکثیر این بچه ماهی‌ها آغاز کردند. ارسلان قاسمی مدیرعامل اتحادیه تکثیر، پرورش و صادرات آبزیان در گفت‌وگو با خبرنگار صنعت، تجارت و کشاورزی با اشاره به اینکه آمارهای صادراتی 7 ماهه قابل اتکا نیست، اظهار کرد: با توجه به آنکه فصل تولید به پایان نرسیده از این رو امکان پیش‌بینی دقیق صادرات محصولات شیلاتی مبنی بر افزایش و کاهش وجود ندارد.
وی افزود: با وجود آنکه تولید محصولات شیلاتی تحت تاثیر عواملی نظیر شرایط آب و هوایی و شیوع بیماری و دیگر مسائل است، از این رو تا پایان سال باید منتظر ماند و دید که وضعیت تولید و صادرات به کدام سمت و سو می‌رود.
قاسمی ادامه داد: با وجود بحران منابع آبی به سبب وجود 3 هزار و 300 کیلومتر نوار ساحلی در شمال و جنوب کشور می‌توان با حداکثر بهره‌وری از این منابع خدادادی و توسعه صادرات امکان جایگزینی درآمد حاصل از صادرات محصولات شیلاتی به جای نفت وجود دارد.
مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های تکثیر، پرورش و صادرات آبزیان درآمد سالانه صادرات نفتی را 30 تا 40 میلیارد دلار اعلام کرد و افزود: با توجه به پتانسیل‌های موجود در کشور در صورت برنامه‌ریزی و مدیریت تولید و صادرات محصولات شیلاتی از سوی مسوولان دولتی این امکان وجود دارد که درب چاه‌های نفت کشور را ببندیم و تنها به عنوان یک کالای سرمایه‌یی به آن نگاه کنیم. وی با اشاره به اینکه مسوولان دولتی برای توجیه کارهای خود آمارهایی مبنی بر رشد صادرات محصولات شیلاتی در وسط سال را اعلام می‌کنند، گفت: برای مقایسه آمار تولید نسبت به مدت مشابه سال قبل تنها باید تا پایان سال منتظر ماند و ارائه آمارهای 6 و 7 ماهه جهت قضاوت رشد و کاهش صادرات محصولات شیلاتی صحیح نیست.
قاسمی ادامه داد: با وجود 3 هزار و 300 کیلومتر نوار ساحلی در شمال و جنوب کشور به سبب نبود برنامه و مدیریت دقیق آنچنان که باید و شاید نتوانستیم از این منابع خدادادی برای توسعه پرورش ماهی در قفس استفاده کنیم.
وی در خاتمه با بیان اینکه ایران جزو 5 کشور بزرگ تولیدکننده قزلآلا در دنیا به شمار می‌رود، یادآور شد: به سبب ضعف مدیریتی مسوولان دولتی با واردات تیلا‌پیا، بازار این محصول در معرض خطر قرار گرفته است.
