شاید ماموریت سخت ظریف بعد از برگشتن رییس‌جمهوری به ایران آغاز شد. او در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در دو نشستی که با حضور وزیران امورخارجه 1+5 و نیز موگرینی شرکت کرد تا از مواضع ایران دفاع کند. در نشست او همه طرف‌های مذاکره اعتقاد داشتند – حتی وزیر امور خارجه امریکا – که ایران نقض برجام نکرده است. در نشست دوم که اتفاقا نیکی هیلی نماینده دایم امریکا در سازمان ملل حضور داشت، تیلرسون بعد از نشست سخنانی گفت که واکنش وزیر امور خارجه ایران را در پی داشت که گفت اگر امریکا امتیاز می‌خواهد، ایران هم امتیاز می‌خواهد.
به گزارش ایسنا در دومین نشست وزیران خارجه ایران و 1+5 در حالی برگزار شد که نیکی هیلی نماینده دایم امریکا در سازمان ملل که مواضعی تند علیه ایران و برجام دارد نیز در این نشست حضور داشت. مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پس از پایان نشست وزرای خارجه کشورهای 1+5 و ایران تاکید کرد که نیازی به مذاکره دوباره در مورد برجام نیست. فدریکا موگرینی پس از پایان این نشست در جمع خبرنگاران ضمن تاکید بر اینکه نیازی به مذاکرات مجدد در مورد برجام نیست گفت که امریکا پایبندی ایران به برجام را قبول کرده است. وی تاکید کرد: هیچ نیازی برای تغییر توافق هسته‌یی نیست. موگرینی ادامه داد: دیداری صریح و رک داشتیم. همه طرف‌ها توافق داشتند که همه، همانطور که آژانس تایید کرده، به تعهدات خود پایبند بوده‌اند. وی خاطرنشان کرد که گستره توافق هسته‌یی مشخص است و دیگر مسائل باید جداگانه مورد مذاکره قرار گیرند. موگرینی تاکید کرد که برجام در شورای امنیت سازمان ملل به تصویب رسیده و توافقی میان دو کشور نیست. در پایان این نشست رکس تیلرسون، وزیر خارجه امریکا در جمع خبرنگاران گفت که امریکا با توافق هسته‌یی ایران مشکلات چشمگیری دارد. تیلرسون در حالی این اظهارات را مطرح کرد که فدریکا موگرینی پس از پایان نشست وزیران خارجه ایران و 1+5 تاکید کرد که هیچ نیازی به مذاکرات مجدد در مورد برجام نیست و امریکا پایبندی ایران به توافق هسته‌یی را پذیرفته است. وزیر خارجه امریکا در پاسخ به این سوال که توافق با ایران به اعتبار امریکا در برابر کره شمالی صدمه می‌زند، گفت: ماهیت توافق‌ها قرار است متفاوت باشد.
وی همچنین گفت که ترزا می نخست‌وزیر انگلیس از ترامپ در مورد تصمیم وی در مورد برجام پرسیده است، اما ترامپ از پاسخ به او خودداری کرده است. او مدعی شد که ایران در برجام انتظارات را برای دستیابی به یک منطقه امن و با ثبات‌تر برآورده نکرده است. وزیر خارجه امریکا همچنین در واکنش به این جمله حسن روحانی مبنی بر اینکه هیچ تغییری در توافق هسته‌یی ایجاد نخواهد شد، گفت: «هرگز نگو هرگز». تیلرسون همچنین در پاسخ به این سوال که آیا می‌شود با کره شمالی هم مثل ایران به توافقی رسید؟ گفت که از این مورد اطمینان ندارد. تیلرسون همچنین اذعان کرد که ایران از لحاظ فنی به برجام پایبند بوده است. وی در ادعاهایی خصمانه مدعی شد: ایران با انجام آزمایش‌های موشکی بالستیک امنیت امریکا و منطقه را با خطر روبه‌رو کرده است. وزیر خارجه امریکا همچنین از این موضوع که ترامپ امروز اعلام کرد تصمیم خود برای ماندن یا خروج از برجام را گرفته است اظهار بی‌اطلاعی کرد.
به گزارش ایسنا، همچنین وزیر امور خارجه کشورمان پس از نشست بیش از یک ساعته با وزیران خارجه 1+5 در جمع خبرنگاران ایرانی گفت: جلسه مشخصی بود که در آن تاکید شد نگرش‌ها بر برجام مبتنی بر رویکردی همه‌جانبه و چندجانبه است نه یک‌جانبه و یک قطعنامه شورای امنیت نیز آن را مورد تاکید قرار داده است. ظریف در ادامه گفت: در این جلسه موارد نقض مواد ۲۶، ۲۸ و ۲۹ برجام و کوتاهی امریکا در اجرای تعهداتش را که از ابتدای امر شاهد آن هستیم، مطرح کردیم و همه کشورها بر ضرورت اجرای تعهدات از سوی همه طرف‌ها تاکید کردند.
وی گفت: با توجه به اینکه ایران اعتقاد داشت امریکا تعهداتش را اجرا نکرده و لفاظی‌هایی که توسط امریکا صورت می‌گیرد و به ویژه سخنرانی بسیار سخیفی که توسط رییس‌جمهور امریکا انجام شد، نشان‌دهنده دور بودن امریکا از واقعیات دنیاست. ظریف درباره نتیجه این نشست با بیان اینکه این جلسه غیر رسمی بود و این طور نبود که در انتها تصمیم‌گیری خاصی انجام شود، افزود: این جلسه برای نشان دادن اجماع تمام اعضای 1+5 در رعایت برجام بود.
اما واکنش‌ها تنها از سوی وزیران امور خارجه نبود هر چند که. روز گذشته رکس تیلرسون به همراه دیگر مقامات از دونالد ترامپ، رییس‌جمهور این کشور خواسته است در گزارش ماه آینده خود به کنگره، پایبندی ایران به توافق هسته‌یی را تایید کند و سپس به دنبال اعمال تغییرات لازم در این توافق باشد و هرچند نیکی هیلی نماینده تندرو امریکا در سازمان ملل خروج احتمالی واشنگتن از برجام را نه تنها عاملی برای تضعیف کشورش ندانست بلکه نشان‌دهنده مراقبت کاخ سفید از مردم امریکا اعلام کرد. واکنش‌ها به سخنان ضد برجامی ترامپ از سوی خود روزنامه‌های امریکایی هم صورت گرفت. روزنامه واشنگتن پست هم در گزارشی که یک‌روز پس از سخنرانی رییس‌جمهوری ایران منتشر کرد، درگزارشی خبر داد که دموکرات‌های سنا از دولت امریکا خواسته‌اند تا پیش از 6 اکتبر (14 مهر) و آغاز تعطیلات کنگره، وزیر امور خارجه، مدیر اطلاعات ملی، وزیر دفاع، رییس ستاد مشترک ارتش و احتمالا وزیران انرژی و خزانه‌داری را به سنا رفته و در مورد پایبندی ایران به برجام گزارش دهند. این درحالی است که مقام‌های شورای امنیت ملی امریکا به سران کنگره اطلاع داده‌اند که به دلیل فشردگی برنامه کاری اعضای دولت و حضور آنان در دیگر جلسات کنگره، بسیار بعید است بتوان ترتیب چنین جلسه‌یی را در اواخر اکتبر یا حتی اوایل نوامبر داد. به نوشته این روزنامه چنین وضعیتی ممکن است دردسرساز شود.
کنگره همیشه از حاضر نبودن مقامات کاخ سفید در جلسات محرمانه آنها شکایت داشته است و دولت ترامپ هرگز در جلسه محرمانه‌یی برای گزارش پایبندی ایران به برجام شرکت نکرده‌اند.
ترامپ که در جریان رقابت‌های انتخاباتی بارها وعده پاره کردن برجام را داده بود، تاکنون دوبار پایبندی ایران به این توافق را مورد تایید قرار داده است. وی اخیرا گفت که تصمیم خود را برای ماندن یا خروج از توافق هسته‌یی اتخاذ کرده است.
انتظار می‌رود، این تصمیم در هفته‌های آینده اعلام عمومی شود. با وجود اینکه دیگر طرف‌های این توافق، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و سازمان ملل بطور مکرر پایبندی ایران به تعهدات خود را تایید می‌کنند، مقام‌های امریکایی بارها مدعی عدم پایبندی تهران به روح برجام هستند، چیزی که دولت امریکا تاکنون توضیح مشخصی درباره آن نداده است.
تنها گزینه حل بحران سوریه
راه‌حل سیاسی است
پس از سخنرانی رییس‌جمهوری در سازمان ملل و بازگشت او به ایران، وزیر امور خارجه کشورمان در نبود حسن روحانی، سکان جلسات و دیدارها در مجمع جهانی را برعهده بگیرد. محمدجواد ظریف در دیدارهای فشرده خود با معاون نخست‌وزیر و وزیر امورخارجه کشور نامیبیا، پرت کوائن‌داس وزیر امورخارجه هلند، کارل ویکتور اریاوتس معاون نخست‌وزیر و وزیر امورخارجه اسلوونی، آندرس ساموئلسن وزیر امورخارجه دانمارک، نیویورک فیلیپو گراندی فیلیپو گراندی کمیسر عالی پناهندگان ملل متحد، وزرای خارجه اردن، کانادا، وزیر امورخارجه جمهوری خلق چین و وزرای خارجه الجزایر، بلاروس و نروژ با دیدار و گفت‌وگو کرد.
محمدجواد ظریف همچنین در نشست بین‌المللی سوریه که به ابتکار «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و از سوی کمیسیون مشترک برجام برای بررسی بحران سوریه در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک برگزار شد نیز سخنرانی کرد.
وزیر امورخارجه کشورمان در این نشست تنها گزینه حل بحران سوریه را راه‌حل سیاسی در راستای قطعنامه 2254 شورای امنیت دانست و گفت، برای تحقق این هدف همه ما باید با عزمی راسخ این حقیقت را باور کنیم. جمهوری اسلامی ایران از ابتدا معتقد بود که رفع بحران سوریه جز راه‌حل سیاسی امکان‌پذیر نیست.
وی با اشاره به پیشرفت‌هایی که در یک‌سال گذشته در جلوگیری از گسترش درگیری‌ها در سوریه حاصل شده و بر اساس توافقنامه آخرین نشست آستانه، امکان استقرار ناظران بین‌المللی در این کشور به وجود آمده ابراز خرسندی کرد. ظریف اضافه کرد، حضور این ناظران نه تنها به کاهش درگیری‌ها بلکه به ایجاد تسهیلات انسان‌دوستانه، کمک خواهد کرد. وی خواستار تلاش مضائف همه کشورهای جهان در این زمینه شد.
وزیر امورخارجه ایران تاکید کرد، ما همچنان معتقدیم که راه‌حل سیاسی در راستای اصولی که در قطعنامه 2254 شورای امنیت به آنها پرداخته شده است تنها راه پایان بخشیدن به این کابوس انسانی است.
ظریف ادامه داد: ما مصرانه خواهان برقراری آتش‌بس و مبارزه جمعی با تروریسم هستیم و معتقدیم که پیشرفت‌های زیادی در این راستا صورت گرفته است. وی گفت: برای حل بحران سوریه به یک دولت و گفت‌وگو میان همه گروه‌های سوری که به یک راه‌حل سیاسی و برگزاری انتخاباتی تازه در این کشور منجر شود، نیاز است.
وی افزود: در کنار همه این تلاش‌ها یکی از وظائف خطیر دیگری که به عهده جامعه جهانی است، تقویت داشتن امید به صلح و آینده در میان مردم سوریه است. ظریف گفت: معتقدم همه ما و به خصوص برگزار‌کنندگان این نشست می‌توانند، نقش موثری در تحقق چنین آینده‌یی برای مردم سوریه ایفا کنند. وی تاکید کرد که برای تحقق چنین هدفی همه باید با عزمی راسخ این حقیقت را باور کنند که برای بحران سوریه جز راه‌حل سیاسی راه‌حل دیگری وجود ندارد.
اگر امریکا امتیازات جدید هسته‌ای می‌خواهد، ما هم می‌خواهیم
وزیر امور خارجه کشورمان یک روز پس از صحبت کردن با همتایانش از 6 کشور جهان یعنی انگلیس، چین، فرانسه، آلمان، روسیه و امریکا که بر سر توافق هسته‌یی ایران مذاکره کردند با خبرنگاران، ستون‌نویسان و سردبیران نیویورک تایمز گفت‌وگو کرد.
محمدجواد ظریف در این گفت‌وگو هر گونه مذاکره جدید با امریکا را بر سر تمدید مدت یا شرایط توافق هسته‌یی سال 2015 رد کرد و گفت: ایران تنها در صورتی درباره تغییر توافق هسته‌یی مذاکره خواهد کرد که در هر امتیازی که تهران داده است -از جمله دست برداشتن از سوخت هسته‌یی- تجدیدنظر شود.
وی افزود: این بدین معناست که ایران مالکیت ذخیره سوخت هسته‌یی را که در زمان اجرایی شدن توافق به روسیه منتقل کرد، بار دیگر در اختیار خواهد گرفت.
ظریف درباره دست برداشتن ایران از حدود 98 درصد از ذخیره سوخت هسته‌یی که یکی از بزرگ‌ترین امتیازاتی محسوب می‌شود که ایران به طرف مقابل داده است، گفت: «آیا شما آماده‌اید بازگشت اختیار ما را برای داشتن 10تن اورانیوم غنی شده بپذیرید؟ بر اساس توافق هسته‌یی، ایران مقدار بسیار کمی اورانیوم غنی شده دارد در حدی که برای ساخت یک بمب اتمی کافی نیست. »
او سخنرانی روز سه‌شنبه دونالد ترامپ را در مجمع عمومی سازمان ملل متحد که ترامپ طی آن توافق هسته‌یی را توافقی یک جانبه و شرم‌آور برای امریکا توصیف کرد که ممکن است او از آن کنار بکشد، «پوچ» خواند. ظریف گفت: آنچه این دولت (امریکا) به‌واقع می‌خواهد، حفظ امتیازات گرفته شده از ایران و در عین حال تلاش برای گرفتن امتیازات بیشتر از تهران است اما نمی‌خواهد امتیاز جدیدی را از سوی امریکا یا دیگر طرف‌ها بدهد.
او گفت: این نوع موضع‌گیری با متن هرگونه توافق مذاکره شده‌یی تناقض دارد. او ایده افزودن پیوست‌هایی به توافق هسته‌یی برای بر طرف کردن اعتراضات دولت ترامپ را رد کرد، ایده‌یی که مقامات امریکایی می‌گویند به عنوان یک مسیر احتمالی رو به جلوی دیپلماتیک در داخل دولت شایع شده است. وزیر امور خارجه ایران گفت: «چراما باید بر سر یک ضمیمه گفت‌وگو کنیم؟ اگر شما می‌خواهید یک ضمیمه داشته باشید، باید درباره همه مفاد ضمیمه وجود داشته باشد.»
وزیر امور خارجه ایران خاطرنشان کرد اگر همان‌گونه که ترامپ تهدید کرده است، امریکا از توافق هسته‌یی کنار بکشد، «دیگر چه کسی به حرف شما گوش می‌دهد؟» او گفت: با چنین تهدیدی «امریکا در حال ارسال یک پیام اشتباه است.»
تاکید ظریف بر همکاری کشورهای آسیایی برای مبارزه با افراط‌گرایی
در ادامه سفر ظریف به نیویورک، نشست وزیران مجمع گفت‌وگوی همکاری آسیایی (ACD) با حضور مقامات ارشد 34 کشور عضو در حاشیه هفتاد و دومین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد به ریاست وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران برگزار شد. در این نشست کشورمان به عنوان رییس سالانه این مجمع انتخاب شد. براساس تصمیم این نشست، جمهوری اسلامی ایران در پاییز سال 1397 میزبان سران کشورهای مجمع گفتمان همکاری‌های آسیایی در تهران خواهد بود. ایران در این مجمع گفت‌وگوی همکاری‌های آسیایی، مسوولیت پیشرو همکاری‌های فرهنگی و جهانگردی را برعهده دارد و برای دوره ریاست خود به ویژه در حوزه فرهنگی و جهانگردی برنامه‌های مختلفی در دستور کار قرار داده است.
ظریف در این مجمع که با 34 عضو، بزرگ‌ترین مجموعه تعاملی در سطح قاره آسیاست با بیان مشکلات منطقه‌یی و جهانی گفت: جمهوری اسلامی ایران قویا بر این باور است که مجمع گفت‌وگوی آسیایی باید همکاری‌های خود را برای برخورد جدی‌تر با چالش‌های کنونی تقویت کند.
وزیر امورخارجه کشورمان که به عنوان رییس جدید دوره‌یی مجمع گفت‌وگوی همکاری آسیایی سخنرانی می‌کرد، بر همکاری میان کشورهای قاره آسیا برای مقابله با افراط‌گرایی و مهار اندیشه‌های افراط و مبلغان آن تاکید کرد و افزود: در این مجمع هدف اصلی ما تقویت گفت‌وگو و همکاری است تا از این طریق بتوانیم به افزایش صلح و ثبات و دستیابی به توسعه پایدار کمک کنیم.
وی در ادامه بر ضرورت برخورد با افراط‌گرایی و تروریسم تاکید کرد و گفت: در سال‌های اخیر بسیاری از کشورهای آسیایی از آن آسیب دیده‌اند. هرچند در این خصوص همکاری‌های خوبی صورت گرفته، اما باید به همکاری‌های خود برای برخورد ریشه‌یی و با شیوه‌هایی موثر‌تر تلاش کنیم. وزیر امورخارجه ایران خواستار مقابله با ایدئولوژی‌های حامی خشونت و منزوی کردن آن دسته از خطیبان و واعظانی شد که به دنبال گسترش اندیشه‌های افراطی هستند.
وزیر امورخارجه کشورمان با اشاره به ضرورت افزایش همکاری‌ها میان اعضای مجمع گفت که ارتقای همکاری‌های علمی، فناوری، ابتکارات؛ آموزش و و توسعه منابع انسانی، ارتباط میان امنیت غذایی، انرژی، و آب و همچنین موضوعات فرهنگ و توسعه پایدار در اولویت قرار خواهد داشت. وی افزود: باید بتوانیم با همکاری‌های خود در جهت پیشبرد صلح و ثبات به عنوان دو عامل مهم در دستیابی به توسعه پایدار تلاش کنیم. ظریف در بخش دیگری از سخنان خود گفت، موضوع حفظ و ارتقای همسویی و صلح میان گروه‌های مذهبی و قومی در میان جوامع مختلف باید در دستور کار مجمع گفتمان همکاری‌هایی آسیایی قرار گیرد.
وی تاکید کرد: گروه‌های قومی و مذهبی همواره در کنار یکدیگر برای هزاران سال با صلح و آرامش زندگی کرده و به حقوق یکدیگر احترام گذاشته‌اند. در شرایط کنونی نیاز داریم تا براساس این سنت قوی و سالم، از بروز مواردی نظیر آنچه در میان جوامع قومی روهینگیا رخ داده جلوگیری کنیم. ظریف در ادامه گفت: همکاری‌های ما می‌تواند به نجات جوامع از تهدید به پاکسازی نژادی بی‌رحمانه کمک کند. وزیر امور خارجه ایران افزود: چنین تهدیدهایی موجب کشتار جمعی افراد بی‌گناه شامل زنان و کودکان می‌گردد و زمینه جابه‌جایی‌های گسترده انسانی را به وجود می‌آورد و در مقابل چنین جنایاتی نباید سکوت کرد.
