تحلیلگران مسائل راهبردی اعتقاد دارند «برجام» توافقی چندجانبه و بین‌المللی است که نابودی آن از سوی امریکا پیامدهای نامناسبی را برای جهان دارد؛ اروپا می‌تواند و ناچار است مانع رویکردهای تند ترامپ در این زمینه شود. در چند روز گذشته برخی رسانه‌های داخلی، اقدام خارج از عرف برخی نمایندگان مجلس در مواجهه با «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا را دستاویزی برای انتقاد قرار داده‌اند. گرچه نوع رفتار در روز تحلیف در جامعه پسندیده نیست اما نمی‌توان به این بهانه موقعیت و اهمیت اتحادیه اروپا برای ایران را نادیده گرفت و از جایگاه هر یک از آنها به ویژه نماینده اتحادیه اروپا فروکاست.
اتحادیه اروپا در سپهر سیاسی و اقتصادی ایران نقش چشمگیری دارد و پس از برجام نیز در هر دو جنبه بسیار فعال عمل کرده است. ایران هم در رشد اتحادیه اروپا به عنوان یک بازیگر سیاسی در عرصه بین‌الملل در سال‌های 2003 و 2015 (در موضوع هسته‌یی) بسیار نقش داشت. ذکر این نکته ضروری است وقایعی که در مجلس اتفاق افتاد به هیچ عنوان نمی‌تواند دلیلی بر نادیده گرفتن جایگاه اتحادیه اروپا به ویژه در مورد اجرای توافق هسته‌یی باشد.
برجام توافقی در اندازه‌های جهانی
گروه پژوهش و تحلیل ایرنا در گزارشی افزود: بسیاری تحلیلگران ادامه روند و اجرای تهدیدهای رییس‌جمهوری امریکا در ضدیت با برجام را برای جهان بسیار خطرناک می‌دانند. پیامدهای اقدام نسنجیده ترامپ تنها به امریکا یا دوطرف برجام خلاصه نمی‌شود و ممکن است ابعادی وسیع را در بر گیرد. نشریه پلتیکو در این زمینه تحلیلی را از رویکردهای ترامپ نسبت به ایران و برجام ارائه کرد و عنوان داشت که خروج ایالات‌متحده از توافق هسته‌یی با تهران، غرب را با چالش‌های مهمی روبرو می‌کند. این اقدام امریکا تنها در خاورمیانه بازتاب نخواهد داشت بلکه مهم‌ترین پیامد آن عمیق‌تر شدن بحران هسته‌یی کره‌شمالی و بی‌ثبات ناشی از بی‌اعتمادی به امریکا است.
این تحلیل اعتقاد دارد گرچه واشنگتن بیش از حد در این مساله به چین تکیه کرده است اما اگر ترامپ برجام را نقض کند و نیت واقعی خود را که تغییر حکومت کره‌شمالی است دنبال کند، آخرین امیدها برای حل مسالمت‌آمیز موضوع نابود می‌شود. در واقع به باور تحلیلگران مسائل راهبردی ترامپ با از کار انداختن برجام بحرانی را میان ایالات‌متحده و جهان به راه می‌اندازد. علت این رخداد در آن است که مولفه‌های گوناگون و پرشماری در دستیابی به توافق هسته‌یی دخالت داشتند. نشریه فارین پالسی، در گزارشی تاکید کرد باید به ترامپ یادآوری شود که برجام، توافقی دوجانبه و تنها میان ایران و امریکا نیست، بلکه کشورهای اروپایی در کنار روسیه و چین نیز در دستیابی به آن سهم داشتند. شواهد امر حاکی از آن است که دولت امریکا به دنبال پیداکردن راهی برای نقض توافق هسته‌یی با ایران است. به اعتقاد این نشریه امریکایی کشورهای نقش آفرین در این توافق به‌ویژه اروپا این فرصت را در اختیار دارند تا در مقابل ترامپ حرکتی را انجام دهند و مانع رویکرد ترامپ و نابودی توافق شوند.
نقش اروپا در توقف ترامپ
اروپا به تدریج و با سرعت اندک در حال تقویت زیرساخت‌های سیاسی خود برای نقش‌آفرینی بیشتر در عرصه‌های مهم بین‌المللی است. بسیاری تحلیلگران و رسانه‌ها نقش، جایگاه و توان اروپا برای ایجاد موازنه و حفظ ثبات درعرصه بین‌المللی را قابل‌توجه ارزیابی می‌کنند. نشریه معتبر فارین پالسی هم به این پرسش پرداخت که متحدان امریکا چگونه می‌توانند مانع دونالد ترامپ شوند. گزارش تاکید کرد اکنون نوبت به اروپا رسیده است تا توافق هسته‌یی با ایران را نجات دهد. این گزارش نوشت به دنبال تنش در کاخ سفید بر سر اجرای توافق هسته‌یی از سوی ایران، دونالد ترامپ اعلام کرده است تا ماه اکتبر (مهرماه) پایبند نبودن ایران به توافق هسته‌یی را اعلام می‌کند. وی که نارضایتی خود را از وزارت امور خارجه امریکا پنهان نمی‌کند تصریح کرد: باید دلیلی را علیه ایران پیدا کنند. اما بی‌توجهی به توافق هسته‌یی چالش‌ها و خطرات گوناگونی را به همراه خواهد داشت که یکی از آنها رو در رویی با ایران است. این گزارش تاکید می‌کند اروپایی‌ها با بهره‌برداری از شجاعت سیاسی خود می‌توانند مسیری مستقل از ترامپ را طی کنند و توافق را نجات دهند؛ اتحادیه اروپایی می‌تواند منافع امریکا و اروپا از برجام را تضمین کند. بنابراین آنها باید اعلام کنند که اتحادیه در صورت خروج امریکا از توافق، پیرو ترامپ نخواهد بود. در واقع قاره سبز باید برای واشنگتن مشخص کند در این شرایط به همکاری‌های آتی آنها با ایالات متحده و از جمله جایگاه دلار در جهان آسیب جدی وارد می‌کند.
رویکرد مقام‌های حامی تحریم در ایالات‌متحده به‌گونه‌یی است تا زمانی که احساس نکنند اعتبار دلار در عرصه بین‌المللی تهدید می‌شود به تحریم‌های خود ادامه می‌دهند. فارین پالسی تاکید دارد منافع امریکا و اروپا نباید اسیر دیدگاه‌های ایدئولوژیک در کاخ سفید شود. تارنمای تحلیل «لوبلاگ» نیز در گزارشی با عنوان تاثیر ترامپ بر روابط ایران و اتحادیه اروپا نوشت: اتحادیه اروپا توافق هسته‌یی بین ایران و اعضای شورای امنیت به علاوه آلمان را موفقیتی چشمگیر در روابط بین‌المللی و دیپلماسی این اتحادیه می‌داند. کمیته امور خارجی پارلمان اروپایی اعتقاد دارد که اتحادیه اروپا به اعمال فشار خود بر ایالات‌متحده ادامه می‌دهد تا به‌طور کامل و عملی توافق برجام را اجرا کند.
بسیاری از کارشناسان امریکایی به ترامپ هشدار داده‌اند که دشمنی بی‌وقفه وی با ایران و توافق هسته‌یی با وجود تایید پایبندی ایران به برجام تنها موجب انزوای واشنگتن می‌شود. این کارشناسان اعتقاد دارند تعهد اروپایی‌ها به ادامه اجرای برجام، انتقادهایی که اکنون از ترامپ می‌شود را بیشتر خواهد کرد.
بر اساس این تحلیل، اروپا پیش از این پیام‌های سیاسی مهمی را در مورد رویکردهای سیاسی و بین‌المللی ترامپ بیان داشته است. نخست اینکه اروپا دریافته که رفتار ایران بسیار بیشتر از متحد فراآتلانتیکی آن در راستای تحکیم حاکمیت قوانین بین‌المللی است. علاوه بر این اروپا با امتناع از دنباله روی کردن از امریکا - در زمینه حمایت از عربستان و دشمنی با ایران- استقلال استراتژیک خود را به نمایش گذاشته است. در این شرایط اروپا می‌تواند نگاه متفاوتی را در مورد تحولات منطقه خاورمیانه ارائه دهد که منافع مشروع همه طرف‌ها را در یک سیستم امنیت جمعی مورد توجه قرار می‌دهد. اروپا پیشتر نارضایتی خود را نسبت به سفر و رویکرد ترامپ به خاورمیانه نشان داده بود. از طرف دیگر نگاه تند ترامپ به اروپایی‌ها (در زمینه پرداخت هزینه‌های دفاعی و برخی رفتارهای دیگر) واکنش تند سیاستمداران اروپایی به‌ویژه در آلمان را به‌دنبال داشت. به‌همین دلیل آنگلا مرکل صدراعظم این کشور از نیازهای جدید اروپا د مسائل سیاسی و امنیتی سخن گفت. شرایط کنونی هشداری است نسبت به چالش‌های موجود در روابط فراآتلانتیکی ترامپ و افزایش استقلال امنیتی اروپا.
بنابر این تحلیل، اکنون برای اتحادیه اروپا آسان‌تر است که از رویکردهای تند ضدایرانی ترامپ فاصله بگیرد. نگرش توهین‌آمیز ترامپ به اروپا بدون تردید باعث رویکرد ضدامریکایی اعضای پارلمان اروپایی و اعمال فشار بر این کشور شده است. به اعتقاد تحلیلگران اروپا می‌تواند از این برگ برنده برای مجبور کردن دولت امریکا در اتخاذ سیاست‌های منطقی استفاده کند.
