روابط ایران و اتحادیه اروپا از زمان آغاز مذاکرات هسته‌یی به ویژه از زمان توافق برجام شاهد تحولی مثبت بوده و همزمان موضوع بازگشایی دفتر اتحادیه در تهران به شکل جدی‌تری مورد توجه قرار گرفته است؛ اقدامی که موافقان و مخالفان خاص خود را دارد. به گزارش ایرنا، ارسال پیامی از سوی مقامات ارشد اتحادیه اروپا به رییس‌جمهوری حدود یک هفته پس از انتخابات 29 اردیبهشت‌ماه که ضمن تبریک پیروزی انتخاباتی «حسن روحانی» از بازگشایی دفتر نمایندگی اتحادیه اروپا در تهران سخن به میان آوردند، سبب شد تا این موضوع بار دیگر مورد توجه قرار گیرد. در بخشی از پیام «دونالد تاسک» رییس شورای اروپا و «ژان کلود یونکر» رییس کمیسیون اروپا آمده بود که «ما با تاکید بر تعهد بی‌چون و چرای اتحادیه اروپا به برجام- که دستاورد بزرگی در عرصه دیپلماسی چندجانبه محسوب می‌شود- آماده‌ایم که در مسیر اجرای کامل توافق هسته‌یی به همکاری موثر خود ادامه دهیم. امیدواریم که در سال‌های پیش‌رو، شاهد پیشرفت بیشتری در روابط دوجانبه از جمله بازگشایی هرچه زودتر دفتر نمایندگی اتحادیه اروپا در تهران باشیم. »
روابط ایران و اروپا نزدیک‌تر از گذشته
ایران و اتحادیه اروپا به عنوان شرکای سنتی از دهه‌ها پیش در حوزه مختلف به ویژه تجاری و اقتصادی همکاری داشته‌اند اما در سال‌های اخیر به دلیل حل وفصل اختلافات هسته‌یی شاهد نزدیک‌تر شدن این روابط بوده‌ایم، به‌طوری که رفت و آمد هیات‌های اروپایی به ایران و بالعکس از نتیجه بخش‌ترین ترددهای دیپلماتیک دست کم در دو سال اخیر بوده است. هر چند موضوع بازگشایی دفتر اتحادیه اروپا در تهران به دوره اصلاحات برمی‌گردد اما از آبان ماه پارسال به این موضوع توجهی جدی صورت گرفت. «گفت‌وگوهای سطح بالا» میان مقام‌های ایران و اتحادیه اروپا در کنار تصویب قطعنامه گسترش و عادی‌سازی روابط با ایران درپارلمان اروپا از جمله اقدام‌های سازنده در این راستا بود؛ قطعنامه‌یی که پارلمان اروپا آن را با456 رای مثبت در برابر176 رای منفی تصویب کرد. رفت و آمدهای مداوم مقامات دوطرف نیز نقش قابل ملاحظه‌یی در این زمینه ایفا کرد. به عنوان نمونه در سفر فروردین پارسال «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به ایران، گفت‌وگوهای ثمربخشی برای توسعه همکاری‌های تهران و بروکسل انجام گرفت که بخشی از رهاوردهای آن سفر در بروشور این اتحادیه به زبان فارسی ترجمه و انتشار یافت. در بخشی از این بروشور با عنوان «اتصال مجدد اقتصاد ایران و اروپا» آمده است که «اتحادیه اروپا به عنوان یک قدرت اقتصادی جهانی دارای بزرگ‌ترین بازار منفرد جهان با بیش از 500میلیون نفر جمعیت است. پیش از اعمال تحریم‌های هسته‌یی، اتحادیه اروپا با 28 کشور عضو خود مهم‌ترین شریک تجاری ایران بود و با اتصال مجدد اقتصاد اتحادیه اروپا و ایران، رفاه و سعادت ایرانیان و اروپایی‌ها به‌طور یکسان افزایش خواهد یافت. اتحادیه اروپا و ایران در مورد همکاری برای مقابله با چالش‌های جهانی مانند تغییرات آب و هوا، مواد مخدر، مهاجرت و پناهندگی به توافق رسیدند.» از طرفی کشورهای اروپایی هم بارها میزبان هیات‌های سیاسی و اقتصادی از ایران بوده‌اند که از سفر رییس‌جمهوری کشورمان به فرانسه و ایتالیا با توافق‌های میلیاردی گرفته تا سفرهای مداوم ظریف به قاره سبز را شامل می‌شد. در سفری که به تازگی وزیر امور خارجه کشورمان به آلمان، فرانسه و ایتالیا به عنوان سه کشور عضو اتحادیه داشت، راه‌های تعمیق همکاری‌های تجاری و اقتصادی مرور شد.
مخالفان و موافقان بازگشایی دفتر اروپایی
در تهران چه می‌گویند؟
با جدی‌تر شدن طرح بازگشایی دفتر نمایندگی اتحادیه در ایران از پاییز پارسال، این موضوع در داخل کشور با واکنش‌های مثبت و همچنین منفی مواجه شد.
مخالفان با اشاره به تجارب گذشته و همراهی اروپا با امریکا در تحریم ایران بر این باورند که نمی‌توان روی اتحادیه به عنوان بازیگری مستقل حساب باز کرد. برخی نیز موضوع جاسوسی را پیش می‌کشند که اتحادیه از این طریق قصد نفوذ و جاسوسی در ایران دارد. شماری نیز موضوع حقوق بشر را مطرح می‌کنند و معتقدند اتحادیه اروپا پس از بازگشایی دفتر خود در تهران بطور حتم به بهانه حقوق بشر در مسائل داخلی کشورمان مداخله خواهد کرد و در نتیجه، قوانین و حاکمیت ایران را نقض می‌کند. در طرف مقابل، موافقان بازگشایی دفتر نمایندگی اتحادیه در ایران معتقدند این رویداد به افزایش پرستیژ بین‌المللی ایران کمک می‌کند. ضمن اینکه اگر قرار بر جاسوسی باشد، کشورهای عضو اتحادیه از طریق کنسولگری‌ها و سفارتخانه‌های خود قادر به این کار هستند. در نتیجه هدف از بازگشایی دفتر، تسهیل و تسریع روابط دوجانبه ایران و اروپا در زمینه‌های مختلف به ویژه در حوزه اقتصادی است. همچنین این طیف معتقدند که ایران تنها کشور مورد توجه اروپا نبوده و اتحادیه در بیش از 140 کشور جهان دفتر نمایندگی دایر کرده و بهره‌برداری از دوره پسابرجام مستلزم توجه به همکاری گسترده با ایران شده است. از نگاه این افراد، مخالفت‌ها به بازگشایی دفتر دو دلیل عمده صورت می‌گیرد که عبارتند از: نخست تقدم منافع شخصی و جناحی به منافع ملی و دوم، فشار بر دولت با هدف کاستن از فرصت‌های پسابرجام. اما برای تحلیل واقعی پیامدهای بازگشایی دفتر ابتدا لازم است که روابط ایران و اتحادیه پس از اجرای برجام مورد بررسی قرار گیرد. در همین ارتباط، «میگوئل آریاس کانتی» کمیسر انرژی اتحادیه اروپا اردیبهشت ماه امسال اظهار کرد که میزان صادرات ایران به اتحادیه اروپا از زمان اجرای موافقتنامه هسته‌یی بین تهران و 6قدرت جهان در سال 2015 به سه‌برابر افزایش یافته است. نگاهی مقایسه‌یی به میزان صادرات ایران به اتحادیه اروپا در سال‌های 2015 و 2016 از این واقعیت که برجام برای ایران رونق را به همراه آورده، پرده بر می‌دارد. صادرات یک میلیارد و 235میلیون یورویی ایران به اتحادیه در سال 2015 در سال بعد (2016) به 5میلیارد و 494میلیون یورو رسید؛ دستاوردی که به واسطه برجام و رفع تحریم‌ها حاصل شد و انتظار می‌رود در سال‌های آتی با سرعت بیشتری افزایش یابد. جدا از فاصله گرفتن اتحادیه اروپا از امریکا در ماه‌های اخیر، «برگزیت» (جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا) نیز باعث توجه بیشتر اروپا به شرکای جدید و گسترش همکاری‌ها با بازیگران موثر بین‌المللی از جمله ایران شده که در این شرایط، افق پیش روی روابط ایران و اتحادیه روشن‌تر از گذشته به نظر می‌رسد.
