رقابت نفتی در زمین سوخته

گروه انرژی|

به دنبال شکست در توافق کاهش بیشتر تولید نفت از سوی اوپک و برخی کشورهای غیراوپکی تولیدکننده نفت به رهبری روسیه و تمدید نشدن توافق‌های کاهش تولید 1.7 میلیون بشکه‌ای پیشین اوپک پلاس، عربستان سعودی آغازگر جنگ نفتی شد و تخفیف‌های زیادی را برای مشتریان نفتی خود قائل شد. دیروز با گشایش بازار در اول هفته میلادی، اثرات این اقدام عربستان نمایان شدند و قیمت‌های نفت به حدی سقوط کردند که خاطره سقوط آزاد قیمت نفت در سال 1991 که در جریان جنگ خلیج فارس و درگیری نظامی امریکا با عراق رخ داد را زنده کرد. برنت دیروز به محض آغاز معاملات بیش از 30 درصد کاهش قیمت را تجربه کرد و به 31 دلار در هر بشکه رسید. شاخص نفت امریکا نیز سرنوشتی مشابه داشت و حتی به 27 دلار به ازای هر بشکه نیز رسید. با وجودی که شاخص‌های نفتی اواسط روز گذشته کمی رشد کردند و برنت در بازه 36 دلار در هر بشکه متوقف شد، اما برخی کارشناسان پیش‌بینی کردند که احتمالا طی روزهای آینده شاهد نفت 20 دلاری هم خواهیم بود. سید حمید حسینی کارشناس حوزه انرژی و عضو اتحادیه صادرکنندگان فراورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی به «تعادل» گفت: درست است که قیمت‌های پایین نفت در کوتاه‌مدت برای کشورهای تولیدکننده نفت متعارف سنتی دردآور است، اما در بلندمدت به نفع آنان است. زیرا توجیه‌پذیری اقتصادی نفت شیل و میادینی مثل نفت شمال که هزینه تولید بالایی دارند با این قیمت‌ها سازگار نیست و آنها قادر به ادامه تولید نخواهند بود. از طرفی تولیدکنندگان فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی‌ها نیز باید منتظر کاهش چشمگیر قیمت محصولات خود باشند. این به معنای وضعیت درآمد ارزی سخت‌تر برای ایران است که هم از طریق فروش نفت تحت تحریم‌های امریکا و هم فروش محصولات پتروشیمی ارزآوری می‌کند. با این حال حسینی گفت که برخی محصولات پتروشیمی احتمالا چندان تحت تأثیر قیمت‌های پایین نفت قرار نخواهند گرفت. به عقیده او، اوپک این توانایی را دارد که به تنهایی تنظیم‌گری بازار را به دست گرفته و قیمت‌ها را در بازه 40 الی 50 دلار در هر بشکه حفظ کند. پس از شکست در توافق کاهش 1.5 میلیون بشکه دیگر تولید نفت از سوی کشورهای عضو اوپک پلاس، بیشتر کارشناسان حوزه انرژی فکر می‌کردند که با وجود عدم توافق، هم اوپک و هم غیراوپکی‌هایی که 3 سال برای بالا نگه داشتن قیمت نفت با این گروه متحد بودند سعی نخواهند کرد جنگی نفتی علیه یکدیگر راه بیندازند و به عبارتی «کژ‌دار و مریز با هم تا می‌کنند.» اما اقدام عربستان در تخفیف گسترده به مشتریان نشان داد که این برآوردها اشتباه بودند و عملا دنیای درگیر انقلاب نفت شیل امریکا، ویروس کرونا و کاهش تقاضای نفت خام، وارد یک جنگ نفتی هم بشود. دیروز که روز نخست هفته میلادی بود، بازارها به محض گشایش شاهد سقوط آزاد قیمت‌های نفت خام بودند. بهای معاملات آتی نفت برنت در بازار لندن ۱۴ دلار و ۲۵ سنت سقوط کرد و به ۳۱ دلار و 2 سنت در هر بشکه رسید که بزرگ‌ترین کاهش قیمت روزانه از زمان حمله امریکا به عراق در ژانویه سال ۱۹۹۱ بود که قیمت نفت از 22 دلار در هر بشکه به 17 دلار در هر بشکه رسید. بهای معاملات آتی وست تگزاس اینترمدیت امریکا نیز ۳۴ درصد کاهش یافت و به ۲۷ دلار و ۳۴ سنت در هر بشکه رسید. معاملات به دلیل حجم ریزش قیمت برای چند دقیقه متوقف شد. در ادامه اما قیمت‌ها کمی تعدیل شدند و برنت به 36 دلار و 65 سنت در هر بشکه رسید و دبلیوتی‌آی نیز با 33 دلار و 75 سنت در هر بشکه معامله شد. سید حمید حسینی، کارشناس حوزه انرژی و عضو اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی در خصوص سرنوشت نفت در سال 2020 میلادی به «تعادل» گفت: «کاهش قیمت نفت هم آثار کوتاه‌مدت و هم بلندمدت دارد. ممکن است که آثار بلندمدت بازه فعلی قیمت نفت به نفع کشورهای سنتی صادرکننده نفت تمام شود، زیرا برخی از تولیدکنندگان نفت مثل نفت شیل، خلیج مکزیک و نفت شمال که هزینه تولیدشان بالا است را از بازار بیرون کند. یعنی قیمت‌های پایین نفت باعث می‌شود که انگیزه‌ها برای سرمایه‌گذاری در این حوزه‌هایی که گفته شد، از بین برود و در درازمدت ممکن است کشورهایی که نفت متعارف قابل استخراج با هزینه‌کرد پایین دارند، از این فرآیند نفع ببرند.» اما حسینی اضافه کرد که در کوتاه‌مدت ماجرا فرق می‌کند و «همه کشورهای نفتی لطمه می‌خورند و نه‌تنها در نفت، بلکه در پتروشیمی هم با کاهش قیمت‌ها مواجه خواهیم شد و در صادرات فراورده‌های نفتی نیز باید انتظار قیمت‌های پایین‌تر را داشته باشیم. بنابراین قیمت‌های پایین نفت برای همه کشورهای نفتی سخت و دردآور خواهد بود.» حسینی معتقد است که با همه این اوصاف وضعیت فعلی پایدار نخواهد بود و کشورهای عضو اوپک توانایی این را دارند که کف قیمت نفت مورد نظر خود را حفظ کنند. از نظر او قیمت‌های بین 40 تا 50 دلار برای کشورهای عضو اوپک قابل تحمل است و اگر این اعضا جلسه‌ای فوق‌العاده برگزار کنند و تولید خود را یک میلیون بشکه در روز کاهش دهند، می‌توانند قیمت‌های نفت را در بازه 40 الی 50 دلار بازگردانند. به گفته این کارشناس حوزه انرژی «حالا که آن وضعیت ایده‌آل توافق میان اوپک و متحدان برای باقی نگه داشتن قیمت نفت بین 50 تا 60 دلار در هر بشکه به نتیجه نرسید و این کشورها در رقابت با هم قرار گرفتند، قیمت‌های فعلی قابل تحمل برای هیچ یک از دو گروه نیست. نه عربستان قدرت دوام آوردن با این قیمت‌ها را دارد و نه روسیه. بنابراین با در نظر گرفتن این چشم‌انداز که چین در حال خروج از بحران شیوع ویروس کرونا است، این امکان وجود دارد که هم قیمت‌ها به‌طور طبیعی تقویت شوند و هم کشورهای اوپک تصمیمی برای تقویت قیمت‌ها بگیرند.» البته همه کارشناسان به خوش‌بینی این عضو اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی نیستند. به گزارش ایسنا، علی خدری، مشاور سابق امور خاورمیانه شرکت اکسون و مدیرعامل شرکت دراگومان ونچر در توییتر نوشت: نفت ۲۰ دلاری در سال ۲۰۲۰ در راه است. به گزارش تسنیم، سید محمدعلی خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک نیز از احتمال افت بیشتر قیمت نفت خبر داد و بیان کرد که معتقد است عربستان با به راه‌اندازی این جنگ قیمتی، به دنبال این است که روسیه را مجبور به همراهی کند و احتمالا تا زمانی که روسیه با کاهش تولید موافقت نکند، این جنگ قیمتی عربستان ادامه می‌یابد.

   تاثیر نفت 30  دلاری بر ایران چیست؟

حسینی در پاسخ به این پرسش «تعادل» که وضعیت فعلی بازار نفت چه معنا و مفهومی برای اقتصاد ایران دارد؟ بیان کرد: «بالاخره امسال قرار است که حدود 17 میلیارد دلار در درآمدهای ارزی کشور از صادرات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی حاصل شود. طبعا قیمت فرآورده‌ها هم تابعی از قیمت نفت خام است و به همان میزان قیمت نفت کاهش می‌یابد. از طرف دیگر در بودجه 99 پیش‌بینی حدود 45 هزار میلیارد تومان درآمد ارزی حاصل از فروش نفت خام انجام شده است و تأمین این درآمد هم باید با فروش بیشتر نفت صورت بگیرد. البته خوش‌بختانه به دلیل تحریم‌ها، وابستگی ایران به درآمد نفتی به حداقل رسیده است و دولت عمده بودجه را از نفت منفک کرده است. اینکه ایران در این عدم وابستگی به درآمد ارزی چقدر موفق خواهد بود هنوز معلوم نیست، اما به هر حال، تحریم‌ها وابستگی ایران به درآمد نفتی را به‌شدت کاهش داده است.» این عضو اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی در پاسخ به پرسش دیگر «تعادل» مبنی بر اینکه با کاهش قیمت‌های محصولات پتروشیمی، آیا یکی دیگر از ستون‌های ارزآور و تکیه‌گاه اقتصاد ایران متزلزل خواهد شد؟ گفت: «این احتمال هم وجود دارد که کاهش قیمت نفت تأثیرگذاری زیادی در برخی از اقلام پتروشیمی نداشته باشد.»  حسینی در خصوص سرنوشت تولید نفت امریکا با وجود قیمت‌‌های 20 الی 30 دلاری هر بشکه از این کالا بیان کرد که «چون میزان برداشتی که از چاه‌های شیل انجام می‌شود بسیار کم است، صنایع نفتی شیل مجبور هستند به صورت مرتب حفاری‌های جدید انجام دهند و حدود 70 هزار دستگاه به صورت مستمر در حال حفاری هستند و بنابراین این صنایع نیازمند سرمایه‌گذاری مداوم هستند. کافی است که به مدت 3 ماه قیمت‌ها حالت کاهشی خود را حفظ کنند تا تولید نفت شیل به‌شدت کاهش یابد و دیگر کسی به دنبال توسعه نفت شیل نرود. قیمت‌های 20 دلاری یا 30 دلاری نفت می‌تواند تمام صنایع نفتی شیل را از رقابت در بازار نفت بیرون کند.»