محمدعلی خطیبی
کارشناس انرژی و نماینده سابق ایران در اوپک
موفقیت نشست آخر کشورهای عضو سازمان اوپک در آن است که بتوانند آنچه در این نشست بر سر آن توافق کردند را حداقل تا زمان تعیین شده حفظ کنند، اما تحولات اخیر و گزارش‌هایی که منتشر می‌شود، حاکی از آن است که این تصمیم می‌تواند تحت‌الشعاع قرار گیرد. امروز موضوع تولید نفت شیل امریکا به بحثی حائز اهمیت تبدیل شده است، موضوعی که تاکنون در بسیاری از محاسبات گنجانده نمی‌شد. امروز تولید نفت امریکا به سطحی رسیده که این کشور نه تنها دیگر نیازی به واردات نفت نخواهد داشت که در آینده نزدیک به یکی از صادرکنندگان نفت نیز تبدیل خواهد شد. اما این فقط تولید نفت امریکا نیست که می‌تواند محاسبات تولید و عرضه نفت اوپک را به‌هم ریزد، در حال حاضر سایر کشورهای تولیدکننده نفت خارج از اوپک مانند نروژ و برزیل نیز به دنبال افزایش ظرفیت تولید خود هستند.
مثلا در مورد برزیل، این کشور به تازگی موفق به تولید الکلی از نیشکر شده که می‌تواند جایگزین بنزین شده و حدود 50 درصد نیاز داخلی بنزین این کشور را تامین کند.
براین اساس بخشی از تولید این کشور که در داخل برای تامین بنزین صرف می‌شد را در بازار جهانی عرضه کند که این علاوه بر برنامه این کشور به منظور افزایش تولید است. متاسفانه این مسائل در کنار برخی تحولات دیگر جهانی در بحث‌های اوپک لحاظ نشده است که می‌تواند برای اوپک تبعاتی به همراه داشته باشد.
براساس آنچه وجود دارد، امریکا تولید نفت شیل را افزایش خواهد داد و در مقابل عربستان برای رقابت با این کشور تلاش خواهد کرد که سقف تولید نفت خود را افزایش دهد؛ حتی به میزانی بیش از آنچه که در نشست اخیر اوپک دیده شده بود.
این مساله از آن‌رو خواهد بود که عربستان نگران از دست دادن بخشی از بازارهای هدف صادراتی خود است، کمااینکه وقتی عملا امریکا نفت خود را برای صادرات وارد بازار کند، این اتفاق افتاده و عربستان بخشی از بازار خود را از دست می‌دهد. در حال حاضر عربستان توان تولید 12 تا 13 میلیون بشکه نفت در روز را دارد.
یک نگاه قدیمی در عربستان وجود دارد مبنی بر اینکه اگر اوپک بخواهد نقش تعیین‌کننده‌ای در بازار جهانی نفت داشته باشد، باید حداقل 45 درصد از سهم بازار را در دست خود بگیرد، حتی اگر حفظ این سهم به بهای کاهش قیمت نفت باشد. براین اساس می‌توان تصور کرد که اعضای اوپک برای نقش‌آفرینی خود در بازار، به سمت افزایش تولید و عرضه نفت حرکت کند و زمانیکه سهم مورد تایید خود از بازار را کسب کرد مجددا با سیاست‌هایی به تعیین قیمت بپردازد. در این میان سهم ایران به عنوان یکی از اعضای اوپک نیز چندان تغییر نخواهد یافت. کمااینکه امروز این سوال مطرح است که آیا ایران می‌تواند ظرفیتی که در اوپک برایش در نظر گرفته شده را در بازار بفروشد؟ اینکه ایران تا چه اندازه می‌تواند مشتریان قدیم خود را باتوجه به افزایش رقبای جدید حفظ کند نیز مساله مهمی است.
آن‌طور که در بودجه دیده شده، ایران شاید بتواند در سال آینده به‌طور میانگین حدود 500 هزار بشکه نفت در روز بفروشد که این میزان تاحدودی نزدیک به برآوردهای دیده شده برای ایران در اوپک است.
با این حال ایران مانند برخی از دیگر کشورهای عضو اوپک و سایر تولیدکنندگان نفت، بیش از هر چیز از عملکرد بازیگران اصلی همچون عربستان و امریکا در حوزه قیمت نفت تاثیر خواهند گرفت.
