گروه انرژی| نادی صبوری|
هیچ خرید نفتی از ایران دیگر «تضمین» نمی‌شود؛ این مهم‌ترین پیام بیانیه روز دوشنبه کاخ سفید در خصوص استثنائات تحریم علیه ایران بود. اما با کمی تعمق مشخص می‌شود «تضمین» نشدن لزوما به این معنا نیست که مشتریان نفتی ایران به همین زودی خرید را متوقف کنند، اتفاقی که برای رخ دادن به زمان خیلی طولانی‌تری احتیاج دارد. بازار نفت خام نیز در ادامه واکنش روز دوشنبه خود دیروز نیز افزایشی 0.8 درصدی یافته و به 74 دلار و 64 سنت در هر بشکه، بالاترین قیمت سال 2019 رسید. واکنش بازار نیز تا حدودی بر این موضوع صحه گذاشت که بازار انتظار دارد حداقل بخشی از مشتریان نفتی ایران از جمله چین، همچنان به خرید نفت خام ادامه دهند.
«مشتریان نفتی» چه خواهند کرد؟ از میان 8 کشوری که توانستند از معافیت نفتی دولت ترامپ استفاده کرده و در 6 ماه اخیر از ایران نفت خام وارد کنند، جز ایتالیا و یونان، بقیه این واردات را انجام دادند. انگیزه‌های مختلفی از جمله قیمت و کیفیت نفت خام و رابطه استراتژیک بعضی از این کشورها با ایران باعث می‌شود آنها ترجیح بدهند تا وقتی کار به جای خیلی باریکی نکشد به واردات ادامه دهند. به همین علت است که اوضاع و احوال بازار نفت خام نیز از عصر دوشنبه، به نظر در انتظار می‌آید. واکنش 5 مشتری اصلی نفت ایران «کره جنوبی»، «ژاپن»، «ترکیه»، «هند» و «چین» برای تمام تحلیلگران از اهمیت خاصی برخوردار است.
کره جنوبی که واردکننده میعانات گازی تولیدی ایران است دیروز اعلام کرد که در همین هفته یک نماینده به امریکا می‌فرستد تا در خصوص مساله معافیت‌های نفتی با دولت ایالات متحده مذاکره کند. وزارت خارجه کره جنوبی اعلام کرده است تمام تلاش خود را به کار خواهد گرفت که تا پیش از فرارسیدن ضرب‌الاجل 2 مه، موقعیت خودش را روشن کند.
منبع آگاه رسمی کره جنوبی به رویترز گفته است که از آن‌جایی که ما هنوز تا ضرب‌الاجل تعیین شده زمان داریم، برنامه ما مذاکره با دولت امریکا برای درخواست تمدید معافیت است. رویترز نوشت که مقامات حوزه تجارت در سئول روز سه‌شنبه با تولیدکنندگان پتروشیمی این کشور دیدار کردند تا تاثیر قطع واردات نفت خام از ایران بر آنها را بررسی کنند.
واکنش ژاپن اما متفاوت بوده است. هیروشیگه سیکو وزیر بازرگانی و صنعت این کشور دیروز در نشستی خبری گفته است که اثر قطع واردات نفت خام از ایران بر پالایشگاه‌های این کشور «محدود» است. او گفته است که ژاپن در ماه‌های اخیر وابستگی خود را به واردات نفت خام از ایران کم کرده و اکنون 3 درصد نیاز نفت خام این کشور از ایران تامین می‌شود.
او تاکید کرده است که آنها با دقت تحولات بازار را زیرنظر خواهند داشت و با مشورت کمپانی‌های واردکننده نفت خام از ایران به دنبال راهکار خواهند بود. طبق آمار منابع صنعتی و نرم‌افزار ریفینیتیو ایکون، ژاپن در فاصله ماه‌های ژانویه تا مارس در مجموع 15.3 میلیون بشکه نفت خام از ایران وارد کرده است. وزارت صنعت و بازرگانی ژاپن اعلام کرده است که سلطان احمد الجابر مدیرعامل شرکت ملی نفت ابوظبی و وزیر نفت کویت خالد الفحدل اکنون برای صحبت با وزیر صنعت این کشور در توکیو به سر می‌برند.تاکید شده است که موضوع منبع نفت خام جایگزین برای نفت خام ایران، از موضوعات صحبت وزرای امارات و کویت با وزیر بازرگانی و صنعت ژاپن نیست. هند هنوز موضع شفافی اعلام نکرده و در موضع‌گیری نسبتا مبهمش اعلام کرده است: « دهلی نو برای این وضعیت آماده شده و به رایزنی‌ها در این باره ادامه می‌دهد. دولت (هند) بیانیه دولت ایالات متحده امریکا درباره توقف صدور معافیت به همه خریداران نفت خام ایران را دیده است. ما به اندازه کافی برای پرداختن به تاثیر این تصمیم آماده هستیم.» البته پایگاه خبری تایمز آف ایندیا دیروز به نقل از یک مقام هندی نوشت که هند بی‌خیال واردات نفت خام از ایران که مناسب پالایشگاه‌های این کشور است و برایشان صرفه اقتصادی دارد نشده و به دنبال راهی برای تمدید آن است.
ترکیه: انتظار پمپئو اخلاقی نیست
ادبیات ترکیه در واکنش به تصمیم ترامپ، بیش از دیگر مشتریان ایران جدی و با جزییات بود. مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه در واکنش به تصمیم ترامپ بیان کرد: تصمیم ایالات متحده برای پایان دادن به معافیت از تحریم نفتی ایران به صلح و ثبات منطقه کمکی نمی‌کند و در عین حال به مردم ایران آسیب وارد خواهد کرد.
چاووش‌اوغلو گفت: ترکیه تحریم‌های یکجانبه و اعمال فشار بر نحوه برقراری روابط با همسایگان را نمی‌پذیرد.
خبرگزاری دولتی آناتولی گزارش داد که چاووش اوغلو در کنفرانس مطبوعاتی روز دوشنبه از این حرکت ایالات متحده انتقاد کرد و هشدار داد که حرکت نقض مقررات سازمان تجارت جهانی (WTO) و ضد ثبات در منطقه است. چاووش اوغلو همچنین به سخنان مایک پمپئو، وزیر خارجه امریکا که پیشنهاد کرده بود که ترکیه می‌تواند نفت خام مورد نیاز خود را از عربستان سعودی و امارات متحد عربی خریداری کند، واکنش نشان داد و گفت: اعمال فشار برای خرید نفت از کشورهای دیگری غیر از ایران انتظاری زیاده از حد است.
وی با اشاره به روابط نزدیک ایالات متحده با هر دو کشور عربستان و امارات تأکید کرد: این اقدام پمپئو که دو کشور متحد خود را به عنوان تأمین‌کننده جایگزین نفت ایران معرفی کند، از نظر اخلاقی اشتباه است.
به گزارش پلاتس، رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه هنوز درباره اقدام امریکا در لغو معافیت از تحریم‌های ایران اظهارنظر نکرده است، اما از آنجا که 23 آوریل در ترکیه تعطیل رسمی است، احتمالا در ساعات پایانی روز در پایگاه رسمی خود واکنشی به این موضوع نشان دهد.
به گزارش نیویورک تایمز، هفته گذشته مقامات ترکیه در واشنگتن خواستار ادامه خرید نفت ایران شده بودند و ابراهیم کالین، مشاور ارشد رجب طیب اردوغان در یادداشتی نوشته بود: «ما مرزهای طولانی و روابط فرهنگی با ایران داریم.» پالایشگاه اصلی ترکیه به نام تاپراس که تا همین اواخر تنها پالایشگاه این کشور بود، به لطف توافقنامه طولانی مدتی که بر اساس آن نفت خام ایران را در ازای تخفیفاتی در حجم‌های بالا می‌خرید، به مدت طولانی51 درصد از واردات ماهانه خود را به نفت خام ایران وابسته کرده بود.
حجم کل واردات نفت خام ایران توسط پالایشگاه تاپراس در سال گذشته 142 هزار 784 هزار بشکه در روز بوده است که 38 درصد کمتر از 230 هزار و 805 بشکه در روز سال 2017 این پالایشگاه است.
مورد پیچیده چین
اما شاید اهمیت هیچ کدام از این واکنش‌ها به پای واکنش «پکن» نباشد. چین پیش از انتشار بیانیه کاخ سفید و وقتی که منابع خبری از احتمال عدم تمدید معافیت‌ها نوشتند بلافاصله واکنش نشان داده و عنوان کرد که تحریم‌های یکجانبه علیه ایران را منصفانه ندانسته و تمام همکاری‌هایش با تهران را «قانونی» می‌داند. طبق آمار تانکرهای بلومبرگ، چین روزانه حدود 500 هزار بشکه نفت خام از ایران می‌خرد. این کشور بر خلاف روندی که دولت امریکا خواستار آن بود که مشتریان وابستگی خود را به نفت تهران کم کنند، در ماه‌های اخیر بر واردات خود افزود.
نگ شوآنگ- سخنگوی وزارت امور خارجه چین روز دوشنبه در واکنشی که نیویورک‌تایمز آن را «مقابله سریع» چین با اقدام دولت امریکا می‌داند، اعلام کرد که چین همواره با تحریم‌های یکجانبه علیه ایران مخالفت دارد. شوآنگ در ادامه عنوان کرد که دولت چین «متعهد» به حفاظت از منافع و حقوق مشروع کمپانی‌های چینی است. این مقام چینی در نهایت عنوان کرد که تمام همکاری‌های چین با تهران قانونی است. این واکنش می‌تواند حاکی از این باشد که پکن دلیلی برای قطع واردات نفت خام از تهران نمی‌بیند؛ هر چند به واسطه همزمان شدن این ماجرا با مذاکرات تجاری پکن و واشنگتن، موضوع مقداری پیچیده شده است. نیویورک تایمز دیروز در گزارشی به تحلیل این مساله پرداخته و نوشت که طبق اطلاعات منابع آگاه، احتمال اینکه چین و امریکا بتوانند در ملاقات‌های مقاماتشان در دو هفته پیش رو به توافقی تجاری که شامل رفع تعرفه‌ها می‌شود دست یابند، زیاد شده است. در چنین وضعیتی هر گونه حرکتی از سوی پکن برای ادامه واردات نفت خام از ایران-که تحلیلگران بر این باورند چین قطع به یقین بالاخره راهی برای آن پیدا خواهد کرد-ایالات متحده را در این موقعیت قرار خواهد داد که علیه موسسات مالی چین که نقش بسیار مهمی در اقتصاد جهانی ایفا می‌کنند، تحریم وضع کند. این پیش‌بینی نیز وجود دارد که چین نیز مانند اروپا ساز و کاری مخصوص برای مقداری تجارت با تهران پیدا کند.
جیسون بردوف مدیرمرکز سیاست جهانی انرژی دانشگاه کلمبیا و مشاور سابق انرژی دولت اوباما می‌گوید: «تحریم ایران یک چالش بزرگ پیش روی روابط امریکا-چین خواهد بود»
او اضافه می‌کند که اگر واردات نفت خام چین از ایران به سرعت کاهش قابل توجهی نیابد، تحریم‌های امریکا روی کاغذ باید بانک مرکزی این کشور «بانک مردم چین» را نشانه بگیرد.
تحلیل‌ها بر این نکته نیز تاکید می‌کنند که کشورهای ژاپن، کره جنوبی و چین برای سیاست خارجی امریکا در قبال کره شمالی اهمیت زیادی دارند و در نتیجه امریکا باید در روابطش با این کشورها این ملاحظه را مدنظر داشته باشد.
عراق نیز اگرچه مشتری نفتی ایران نیست اما به دلیل وابستگی در واردات گاز و برق از ایران، به مساله لغو معافیت‌ها واکنش نشان داده است. دیروز ایلنا نوشت که رزاق محیبس عضو کمیسیون انرژی پارلمان عراق در این باره گفته است تحریم‌های یکجانبه امریکا برای عراق الزام‌آور نیست و واشنگتن باید بداند که عراق روابط تجاری، اقتصادی، جغرافیایی و امنیتی با ایران داشته و هرگز نمی‌تواند از انرژی این کشور بی‌نیاز باشد».
