گروه انرژی|علیرضا کیانی|
هفته گذشته، هفته خوبی برای نفت نبود. اگر روز جمعه و 27 سنت افزایش برنت و رسیدن آن به ارزش54 دلار و 62 سنت در هر بشکه را کنار بگذاریم، هم نفت خام دریای شمال و هم نفت خام آمریکا هفته بدی را پشت سر گذاشتند و در نهایت در مسیر ثبت کاهش قیمت هفتگی 9 درصدی قرار گرفتند. در این گزارش، دلایل کاهش نه فقط محدود به عوامل بنیادین بازار نفت ؛ بلکه از جنبه 2 عامل اساسی دیگر نیز مورد بررسی قرار گرفته‌اند. عامل نخست «افت بازارهای مالی در آمریکا و آسیا» و عامل دیگر «ادامه سیاست انقباض پولی از سوی بانک مرکزی ایالات‌متحده» است.
قیمت طلای سیاه در روز سه‌شنبه هفته گذشته نه تنها مرزهای پایینی قیمت نفت در سال اخیر را لمس کرد، بلکه رکورد جدیدی را نیز از خود به جای گذاشت. در گزارش رویترز آمده است که آنچه نفت را به حضیض قیمت در سال اخیر رساند، تقویت چشم‌انداز منفی نسبت به رشد اقتصادی جهانی و افزایش نگرانی‌های درباره بروز اشباع در طرف عرضه بازار طلای سیاه بوده است.
در دیدی بسیط‌تر اما، دلیل این کاهش قیمت چندگانه است. نیک کانینگهام، تحلیلگر بازار نفت در وب‌سایت اویل‌پرایس در این‌باره با اشاره به سنگینی عرضه آینده شیل و افزایش ذخایر نفت خام بر شانه قیمت‌ها نوشت که عاملی مهمی که نباید از آن غافل شد «خراب شدن اوضاع بازار مالی» است.
دلایل متعارف کاهش قیمت نفت را می‌توان در گزارش شرکت اطلاعاتی جن‌سکیپ به خوبی مشاهده کرد. این شرکت در گزارش کوتاه خود از بازار انرژی می‌نویسدکه در آستانه کاهش رشد تقاضا و افزایش عرضه، حجم ذخایر نفتی در حال افزایش بوده و این مسئله نگرانی‌های بسیاری را ایجاد کرده است. فیل فلین، تحلیلگر شرکت پرایس‌فیوچرز در شیکاگو در این‌باره به رویترز می‌گوید: «اعدادی که از میزان ذخایر هاب ذخیره نفت آمریکا در کاشینگ ایالت اوکلوهاما بیرون آمده فراتر از انتظار بوده است. به طور قطع این اعداد توجه‌ها را به افزایش میزان عرضه و تضعیف وضعیت تقاضا جلب می‌کند».
هفته ریزش
قیمت طلای سیاه روز دوشنبه 4 درصد و روز سه‌شنبه 7 درصد ریزش را تجربه کرد تا جایی که نفت خام ایالات‌متحده به قیمت 47 دلار در هر بشکه سقوط کرد و برنت نیز به 56 دلار در هر بشکه رسید. در انتهای هفته و در روز پنج‌شنبه نیز قیمت نفت به کاهش ادامه داد و در این روز افت 2 دلار و 89 سنتی را ثبت کرد. اما چنان که رویترز مدعی می‌شود، «ظهور نشانه‌های کاهش بیش از حد انتظار تولید اوپک در ماه آتی» باعث شد تا قیمت در روز آخر کاری هفته یعنی جمعه، اندکی افزایش یافت.
روز جمعه، قیمت معاملات آتی نفت خام دریای شمال 27 سنت یا 0.5 درصد افزایش تا هر بشکه نفت برنت به 56 دلار و 62 سنت برسد. با این همه، نفت همچنان در مسیر ثبت یکی از بزرگ‌ترین کاهش‌های هفتگی ارزش در سال جاری، یعنی سقوط 9.4 درصدی ارزش هفتگی قرار دارد.
قراردادهای آتی وست‌تگزاس‌اینترمدیت نیز روز جمعه 33 سنت یا 0.7 درصد افزایش قیمت را تجربه کرند تا هر بکشه نفت خام آمریکا 42 دلار و 22 سنت به فروش رود. شاخص نفت خام ایالات‌متحده از ابتدای هفته تا کنون 9.5 درصد افت را ثبت کرده است.
تیغ قیمت و گلوی شیل
در آخرین گزارش «بهره‌وری استخراج» که از سوی آژانس بین‌المللی انرژی منتشر شده آمده است که انتظار می‌رود در ماه اول سال میلادی جدید، تولید نفت شیل با افزایش چشمگیر 134 هزار بشکه در روز به نسبت ماه گذشته، به رقم 8 میلیون و 100 هزار بشکه در روز برسد. برآورد آژانس این است که تنها در حوضچه نفتی پرمین در مرز ایالت‌های تگزاس و نیومکزیکو، تولید به میزان 73 هزار بشکه در روز در ماه آتی افزایش یابد. با قیاس کم و زیاد تولید با جغرافیای تولیدکنندگان، می‌توان دریافت که افزایش تولید در پرمین حتی بیشتر از کاهش‌های ماهیانه تولید، برای مثال در ونزوئلا، بوده است.
اما در ثبات این روند ممکن است خللی وارد شود. کاهش قیمت نفت خام آمریکا به پایین تر از 50 دلار در هر بشکه، تولیدکنندگان نفت شیل را با مشکلات مالی عدیده‌ای مواجه خواهند شد. این امر خود می‌تواند خاری در پاشنه آشیل شیل باشد. مایکل لوون، یکی از سیاست‌گذاران مبادلات کالا در شرکت خدمات مالی اسکاتیابانک در این‌باره به بلومبرگ می‌گوید: «ما احتمالا شاهد کاهش تولید شیل خواهیم بود. من تصور می‌کنم که تولیدکنندگان شیل نسبت به تغییرات قیمت واکنش نشان دهند».
غیرفاندمنتال‌های تاثیرگذار
به عقیده بسیاری از ناظران، هنوز شرایط در بازار نفت به نقطه اوج یا حضیض نرسیده است. کانینگهام در یادداشت خود می‌آورد که نگرانی‌های درباره وضعیت رشد اقتصادی جهان می‌تواند بر «نابسامان بودن شرایط» در بازار نفت بیفزاید. روز دوشنبه، همزمان با شروع موج جدید کاهش قیمت آن‌هم تنها چند روز پس از توافق وین، بازارهای مالی در ایالات‌متحده با افت شدیدی مواجه شدند. این موج در روز بعد به بازارهای سرمایه آسیایی نیز سرایت کرد. استمرار این وضعیت باعث شد تا میانگین صنعتی داو‌جونز، که شاخصی از عملکرد ۳۰ سهام برتر در بازار بورس سهام نیویورک است، افت 12 درصد نسبت به ابتدای ماه اکتبر را ثبت کند.
علاوه بر این، بازار نفت تاثیر زیادی از سیاست‌های پولی نیز می‌پذیرد. روز پنج‌شنبه، بانک مرکزی آمریکا نرخ بهره خود را برای بار چهارم در یک‌سال اخیر را به میزان 25 صدم درصد افزایش داد. این حرکت تا حد زیادی پیش‌بینی شده بود. اما آنچه ناظران بازار را نگران می‌سازد، مسیری است که فدرال‌رزرو می‌خواهد در سال آتی طی کند. جروم پاول، رئیس بانک مرکزی آمریکا، برخلاف میل ترامپ اعلام کرد که از نظر او، نرخ بهره باید بار دیگر در سال جاری افزایش پیدا کند. هدف بانک مرکزی امریکا از این اقدام، ثبات‌بخشی به اقتصاد است.
بعد از این خبر نیز، قیمت نفت و ارزش سهام به روند نزولی خود ادامه دادند. کمرتزبانک در یادداشتی در وصف وضعیت کنونی بازار می‌نویسد: «بسیاری از فعالین بازار اعتقاد دارند که دید بانک‌مرکزی ایالات‌متحده نسبت به سیر وقایع بسیار خوش‌بینانه است. واقعیت هرچند، این است که با افزایش انقباض مالی و کاهش عایدی اوراق قرضه، بازار مالی امریکا زیر فشار زیادی قرار می‌گیرد».
تاثیر نفت از بهره
به سختی می‌توان تاثیر نفوذ تصمیم فدرال رزور بر اقتصاد جهانی را نادیده گرفت. سیاست انقباض پولی نه‌تنها چشم‌انداز کلان در بسیاری از کشورها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه بر قیمت بسیاری از کالاها در جهان تاثیرگذار است. رویکرد بانک مرکزی امریکا نسبت به نرخ بهره می‌تواند تبعات منفی برای نفت خام در بر داشته باشد. این امر چند دلیل دارد: اولا، نفت به دلار قیمت‌گذار می‌شود، از همین‌رو هر چه افزایش نرخ بهره به تقویت دلار منجر شود، به همان میزان قیمت نفت تحت فشار قرار می‌گیرد. دوما، افزایش ارزش دلار به معنای مهاجرت سرمایه‌گذاران جهانی از سایر ارزها به سمت دلار است. به عبارت دیگر، دلار قدرتمند به سایر ارزها فشار وارد می‌کند. کاهش ارزش ارز کشورهای درحال توسعه‌ای مانند هند، آرژانتین، ترکیه و دیگران به معنای افزایش قیمت نفت برای آن‌هاست. اگر ارز این کشورها در حال سقوط باشد، واضح است که مصرف‌کنندگان نفعی از کاهش کنونی قیمت نفت خام در بازار نمی‌برند. روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی مفصل نشان داده که چطور در همین فرایند افزایش هزینه‌های کالاها، من‌جمله سوخت، و خدمات در هند، به میلیون‌ها نفر فشار وارد می‌کند.
در آخر هم، افزایش نرخ بهره به طور کلی به کاهش فعالیت‌های اقتصادی منجر می‌شود چرا که با بالا رفتن نرخ بهره، هزینه استقراض افزایش می‌یابد. این نکته بیش از همه دورنمای تقاضا برای نفت را کدر می‌کند.
دورنمای تار
تا همینجای کار، افق اقتصادی آنچنان امیدوارکننده نیست. کانینگهام تحلیلگر اویل‌پرایس در یادداشتش به مواردی اشاره می‌کند که می‌تواند زنگ خطری در زمینه‌ی کدر شدن دورنمای تقاضا برای نفت باشد: در آمریکا وضعیت بازار مسکن خوب نیست و افزایش نرخ بهره می‌تواند بر وخامت اوضاع بیفزاید. فروش خودرو در آسیا در حال کاهش است. درآمد ناخالص داخلی آلمان در فصل سوم سال کاهش یافته است. جنگ تجاری میان ایالات‌متحده و چین حتی حالا که به آتش‌بس موقت رسیده بر اقتصاد جهانی سایه انداخته است. و البته در بازار مالی آماری بهت‌آور وجود دارد و آن اینکه اگر بازار سهام در دو هفته آینده بازگشتی به مسیر صعود نداشته باشد، آنگاه سال 2018 بدترین سال برای بازار سرمایه آمریکا از 2008 یعنی سال بحران مالی به این سو به حساب خواهد آمد.
وخامت اوضاع جهانی بدون شک به کاهش رقم تقاضا برای نفت در سال آتی کمک می‌کند. این مسئله می‌تواند طرح‌های اوپک‌پلاس برای متوازن کردن عرضه و تقاضای نفت را نقش بر آب کند. به‌عبارتی، رسیدن به پایان چرخه رونق اقتصادی، کار اوپک‌پلاس را بسیار دشوارتر از قبل می‌سازد. کمرتزبانک نیز یادداشت خود را با فضایی در همین زمینه به پایان برده و می‌نویسد: «توازن در بازار نفت تا همینجای کار به تاریخ پیوسته است و تاثیر کاهش تولید بعد از نشست اوپک در وین به کلی از بین رفت».
