سازگاری با خاموشی یا مدیریت اضطراری مصرف؟
گروه انرژی| نادی صبوری|
«اگر همین وضعیت مصرف ادامه پیدا کند، خاموشی‌های گسترده طی 3 الی 4سال آینده پیش رو خواهیم داشت.» آیا این جمله قابلیت این را دارد که در شما چه به عنوان مصرف‌کننده خانگی چه به عنوان کارمند دولت و چه تحت لوای صاحب یک کسب وکار انگیزه تجدید نظر در رویکردهای مصرف برق را ایجاد کند؟ این پرسشی است که پاسخ به آن در واقع بخش مهمی از آینده میان و حتی کوتاه‌مدت ایران را رقم می‌زند. تابستان پرحرارت امسال که طی چند روز اخیر قطعی برق حدود متوسط 2ساعت در برخی از مناطق کشور به ویژه تهران را به دنبال داشته است، این پرسش اساسی را به وجود آورد که آیا مردم باید خود را آماده این کنند که ساعاتی از روز بدون دسترسی به برق سپری شود؟ از طرفی این مساله نیز مطرح است که چرا دولت واقعیت را به صورت عریان با مردم در میان نمى‌گذارد تا از چند و چون ماجرا به درستی آگاه شوند. نشست خبری روز گذشته همایون حائری، معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی و مدیرعامل سابق شرکت توانیر فرصتی برای پاسخ یافتن به برخی از این پرسش‌ها بود. مهم‌ترین قسمت صحبت‌های حائری در این نشست خبری به این بازمی‌گردد که او صراحتا عنوان کرد اگر روند مصرف برق تغییر نکند، ایران در معرض «فروپاشی» شبکه برق قرار می‌گیرد. او البته از روند تغییر مصرف نا امید نیست چراکه همین امسال ادارات به مقدار قابل توجهی مصرف خود را کاهش داده‌اند. گزارش «تعادل» درخصوص واقعیت‌های فعلی شبکه برق ایران را در ادامه می‌خوانید.
تعداد مشترکان خانگی شبکه برق هر ساله درحال افزایش است. دمای هوا نیز هر تابستان روی تابستان قبل را کم می‌کند. فقط در تهران از سال گذشته تاکنون 500 هزار مشترک به شبکه برق افزوده شده است. اغلب این مشترکان در ساختمان‌هایی غیراستاندارد با مصرف انرژی بالا زیست می‌کنند که در نهایت و با قرار گرفتن در کنار مجموعه‌یی از عوامل ازجمله تلفات شبکه برق باعث می‌شود، پیک مصرف هر ساله بالاتر برود. از سوی دیگر به دلیل محدود شدن هر ساله میزان بارش، امکان استفاده از نیروگاه‌های برقابی هر سال کم می‌شود. این چند خط نمایانگر وضعیت کلی شبکه برق در ایران است که برای سال‌های پیش رو مسابقه تقاضا و عرضه در آن پیش‌بینی می‌شود.
همایون حائری، معاون امور برق وزیر نیرو که معاون اسبق شرکت مادر تخصصی توانیر نیز بوده است دیروز در نشستی خبری مسائلی را درخصوص وضعیت مصرف برق و آینده آن مطرح کرد که اهمیت زیادی داشتند. او در ابتدای صحبت‌های خود در پاسخ به پرسش روزنامه «تعادل» در این خصوص که چرا واقعیت با مردم در میان گذاشته نمی‌شود و چرا از ظرفیت تماشاگر زیاد صدا و سیمای ملی در مسابقات جام جهانی برای آگاه‌سازی استفاده نشد، عنوان کرد:« ابتدا باید گفت، خاموشی‌ها برنامه‌ریزی شده نبوده در نتیجه امکان اطلاع‌رسانی نداشتند. شبکه در برخی مناطق با فشار مصرف روبه‌رو شده و در پاره‌یی موارد تجهیزات جوابگوی آن سطح مصرف نیست.»
حائری پاسخی دقیق درخصوص چرایی درگیر نشدن صدا و سیمای ملی در وضعیت فعلی نداده و عنوان کرد که آیتم‌های خبری در این خصوص در صدا و سیما مورد پخش قرار گرفته است اما برای بسیاری از مردم این پرسش مطرح است که با توجه به اینکه موضوع «مدیریت مصرف برق» دغدغه‌یی ملی و پخش آن در صدا و سیما قاعدتا رایگان است، اگر حاکمیت خواهان تجدید نظر مردم در روش استفاده از برق است چرا در طول مسابقات جام جهانی که بیشترین مخاطب را داشته و تقریبا اقشاری که هرگز تلویزیون دنبال نمی‌کنند، پای جعبه جادویی می‌کشند هیچ آیتمی مرتبط با موضوع برق مورد پخش قرار نگرفته است؟
معاون وزیر نیرو در بخش بعدی صحبت‌های خود اما به موضوع مهم «کاستن از حجم مصرف برق ادارات دولتی» پرداخت. قبل‌تر حسین صبوری، مدیرعامل شرکت توزیع برق تهران بزرگ گفته بود که 25درصد از بار مصرف شهر تهران به ادارات دولتی مربوط می‌شود.
با توجه به اینکه پیک مصرف امسال در تهران حدود 4900مگاوات پیش‌بینی شده است باید گفت، سهم ادارات دولتی در پایتخت که بیشترین تمرکز آنهاست 1225مگاوات است. از سویی طبق آمارهای شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ 50 درصد این مصرف در سرمایش ادارات دولتی صرف می‌شود. موضوعی که دولت امسال روی آن دست گذاشته و از طریق دستورالعمل جدید توانسته است تا نزدیک به 1500مگاوات از مصرف برق کل ادارات دولتی کشور را کم کند. معاون وزیر نیرو در نشست خبری دیروز خود در پاسخ به این پرسش که تا چه اندازه امکان محدود کردن مصرف برق ادارات وجود دارد، عنوان کرد: «اگر ما بتوانیم این عدد 1500مگاواتی را به 3000مگاوات برسانیم، عدد مناسبی به حساب می‌آید اما به نظر می‌آید برای سال پیش رو تا 2500مگاوات عملیاتی خواهد بود.»
اما سرمایش فقط در ادارات به چالش اصلی تبدیل نشده است. سال گذشته معادل روزانه 21هزار مگاوات برق در تابستان برای سرمایش خانه‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. اگر روز 14مرداد سال گذشته را به عنوان پیک مصرف در نظر بگیریم با توجه به مصرف 55 هزار و 443مگاوات برق در این روز 37درصد صرف سرمایش شده است. مردم بر این باور‌اند که مقصر راندمان پایین تجهیزات سرمایشی است. معاون وزیر نیرو نیز دیروز لابلای صحبت‌های خود در پاسخ به پرسشی درخصوص قرار گرفتن این تجهیزات در فهرست ممنوعه وارداتی به کیفیت پایین این تجهیزات که عمدتا از چین وارد می‌شود، اشاره کرد. اما این تنها بخش این مساله پیچیده نیست و حتی با در نظر گرفتن کارایی پایین این تجهیزات نیز سطح مصرف قابلیت کاهش و مدیریت شدن را دارد.
همایون حائری که سال‌ها در صنعت برق فعالیت داشته است دیروز عنوان کرد:«21هزار مگاوات مصرف روزانه برق که سال گذشته صرف سرمایش در ایران شده، معادل مصرف برق 4کشور همسایه ایران است.»
به گزارش «تعادل» نمودار بانک جهانی از روند مصرف برق در ایران نیز شیبی تند در افزایش را نشان می‌دهد. البته افزایش مصرف برق در اقتصادهای صنعتی نشانه‌یی از رشد اقتصادی و در نتیجه فاکتوری مثبت به حساب می‌آید اما زمانی که 37درصد آن صرف سرمایش شده باشد، اثری روی رشد اقتصادی نداشته است. اما به نظر می‌رسد، ارکان مختلف به غیر از وزارت نیرو وظیفه چندانی در قبال مدیریت مصرف برق بر دوش خود حس نمی‌کنند. خونسردی دیگر نهادها به ویژه رسانه‌هایی که از بودجه ملی ارتزاق می‌کنند در قبال وضع موجود، این پرسش را در مردم ایجاد کرده که اگر منابع برق در کشور نسبت به تقاضا در تنگنا قرار دارند چرا تلاش کافی برای آگاه‌سازی افکار عمومی صورت نمی‌گیرد؟البته موضوع واکنش افکار عمومی به درخواست برای تجدید نظر در روش‌های مصرف نیز یکی از پرسش‌های مطرح شده در نشست خبری روز گذشته بود. خبرنگار روزنامه عصر اقتصاد این پرسش مهم را با معاون وزیر نیرو طرح کرد که با توجه به جو حاکم بر کشور اگر درخواست برای کاهش مصرف با همراهی روبه‌رو نشود چه وضعیتی در پیش خواهد بود؟
حائری البته همانطور که می‌شد انتظار داشت، سعی کرد پاسخی صرفا فنی به این پرسش بدهد اما عنوان کرد که مردم نسبت به سال گذشته همراهی بیشتری نسبت به کنترل مصرف نشان داده‌اند و از سوی دیگر نیز برخی ادارات دولتی بسیار همراه بوده‌اند. معاون وزیر نیرو در همین زمینه به اداره برق خوزستان به عنوان نمونه موفق اشاره کرده و عنوان کرد که با همکاری آنها در کاستن از سطح مصرف برق، مردم خوزستان در این مدت با کمبودی در برق روبه‌رو نشده‌اند.
از طرف دیگر چگونگی استفاده از ابزار «قیمت» برای کاستن از سطح مصرف نیز یکی از چالش‌های پیش رو است. وزارت نیرو امسال توانسته است، مجوز افزایش پلکانی قیمت برق برای ادارات دولتی را دریافت کند. به این ترتیب اداراتی که از الگوی استاندارد بیشتر مصرف کنند، تعرفه‌یی 20درصد گران‌تر پرداخت خواهند کرد. حائری اما در نشست خبری دیروز تاکید کرد که مجوز این افزایش برای مصرف‌کنندگان خانگی همچنان صادر نشده است.
پیش‌تر مدیرعامل شرکت توزیع برق تهران بزرگ گفته بود که یک درصد مصرف‌کنندگان خانگی در تهران 40درصد برق کل این استان را مصرف می‌کنند. معاون وزیر نیرو دیروز عنوان کرد که افزایش 7درصدی تعرفه برق خانگی هیچ تاثیری روی مصرف نداشته است.
حائری دیروز البته «صنایع» را همراه وزارت نیرو توصیف کرده و عنوان کرد که قراردادی با آنها برای کاستن یک هزار و 300مگاواتی مصرف در زمان پیک منعقد شده و آنها با وجود مطالبات از وزارت نیرو حمایت کرده‌اند.
معاون وزیر نیرو در پاسخ به پرسش ایسنا در این خصوص که با توجه به روند رشد جمعیت، شبکه برق تا کجا امکان اضافه کردن بر تولید داشته و آیا چنین محاسباتی در این معاونت یا شرکت توانیر انجام می‌شود، عنوان کرد:«موضوع بیشتر از اینکه به جمعیت مربوط باشد به نحوه مصرف مربوط است. اگر نحوه مصرف تغییر نکند و عرضه بخواهد پا به پای آن جلو برود ایران با فروپاشی شبکه برق روبه‌رو می‌شود.».
