تصمیم چند کشور عضو اوپک برای زدن زیر میز طرح کاهش تولید
گروه انرژی نادی صبوری
مهر ماه 1395 بود و شهر ابری الجزیره میزبان پانزدهمین نشست مجمع جهانی انرژی. اما هیچ‌کس نه به شهر زیبا و ساختمان‌های سفید الجزیره اهمیت می‌داد نه به موضوعی که نام نشست به آن مربوط بود. همه چیز تحت‌الشعاع تصمیم اوپک و وزرایش قرار داشت که در این نشست حضور داشته و به صورت اسمی در «حاشیه» اما به صورت رسمی در «متن» درحال مذاکره برای طرح کاهش تولید نفت خام بودند. بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران در آن زمان و درحالی که فضای کلی به سمت تحت فشار گذاشتن ایران برای پیوستن به طرح کاهش تولید پیش می‌رفت، جمله‌یی کلیدی را بیان کرد که در ادامه فضا را تغییر داده و کشورهای اوپکی و در راس آنها عربستان را مجبور به پذیرش خواسته ایران کرد.
آن جمله این بود:«نفت، اسلحه نیست». امروز اما به نظر می‌رسد با فراموش شدن دوباره این جمله از سوی کشورهای عضو اوپک به ویژه اعضای عرب این سازمان یک بار دیگر سیاسی‌کاری بر این سازمان سایه انداخته است. در این راستا دیروز رویترز به نقل از چند منبع آگاه نوشت که ممکن است اوپک در نشست ماه ژوئن خود تصمیم بگیرد بر سطح تولید نفت خام خود اضافه کند. تصمیمی که در واقع پایان دادن به طرح کاهش تولید نفت خام خواهد بود که یک سال و 5 ماه از اجرایی شدن آن می‌گذرد. این تصمیم البته اکنون صرفا در سطح چند کشور حوزه خلیج فارس مطرح شده و به هیچ وجه مورد تایید اوپک قرار نگرفته اما به طور قطع به احتمال تحریم نفتی ایران مربوط می‌شود. گزارش پیش رو با نگاهی به پیشینه طرح کاهش تولید به اظهارات مطرح شده در رویترز پرداخته است.
2 خبرنگار رویترز یکی از لندن و دیگری از خُبر شهر نفتخیز عربستان سعودی دیروز گزارشی را منتشر کردند که بسیاری بر این باورند انگیزه‌های سیاسی در آن دخیل بوده است. این گزارش به نقل از منابع آگاه اوپکی و صنعتی ادعا کرده که سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام ممکن است با توجه به نگرانی بابت کاهش تحمیلی عرضه نفت خام از سوی ایران و ونزوئلا همچنین در راستای ابراز نگرانی ایالات متحده بابت سطح بالای قیمت‌های نفت خام، سطح عرضه نفت خام را افزایش دهد.
از آنجا که یکی از شهرهای مخابره این گزارش در عربستان سعودی قرار دارد، حدس زده می‌شود که یکی از منابع آگاه از تیم نفتی این کشور باشد. رویترز البته به نقل از یکی از منابع خود تصریح کرده است که صحبت‌های اولیه درخصوص افزایش صادرات کشورهای عضو اوپک با رهبری کشورهای حوزه خلیج فارس انجام گرفته است. طبق بررسی «تعادل» این کشورها که شامل عربستان سعودی، قطر، امارات و کویت هستند در آخرین ماه میلادی 50.51 درصد از کل عرضه نفت خام اوپک را بر‌عهده داشته‌اند.
این خبرگزاری نوشته است که آنها به دنبال سرد کردن بازار نفت خام هستند که در هفته اخیر سطوح بالای 80 دلار در هر بشکه را نیز تجربه کرد.
تصمیم اعضای اوپک برای کاستن از سطح تولید نفت خام که در کنار چند کشور غیراوپکی ازجمله روسیه گرفته شد تاکنون 2بار تمدید شده و سررسید آن انتهای سال 2018 بود. آخرین باری که تمام کشورهای دخیل در این طرح تصمیم به تمدید آن گرفتند به 30نوامبر 2017 مصادف با 9 آذر 1395 بازمی‌گردد. در آن زمان و درحالی که روس‌ها پالس‌هایی را مبنی بر مخالفت با اعلام تمدید توافق نشان می‌دادند، عربستان سعودی موفق شد، حرف خود را به کرسی نشانده و پیش از پایان یافتن سال 2017 تمدید توافق نفتی ورای این سال و تا پایان سال فعلی میلادی را اعلام کند.
خاویربالاس، خبرنگار مطرح نفتی در آن زمان در توییتر خود نوشت که مشخص نیست اگر توافق کاهش تولید به هدف خود در رابطه با رساندن سطح ذخایر جهانی به میانگین 5 ساله دست پیدا کند، سرنوشت توافق چه خواهد شد و با چه مکانیسمی به پایان خواهد رسید. موضوع رساندن سطح ذخایر جهانی به کمتر از میانگین 5 ساله در واقع مهم‌ترین هدف طرح کاهش تولید بوده است.
طبق بررسی «تعادل» ذخایر نفتی OECD از اول ژانویه 2017 که آغاز طرح کاهش تولید نفت خام بوده تاکنون با 164میلیون بشکه کاهش روبه‌رو شده است. آمار دقیق مربوط به تغییرات ذخایر نفتی در 3 تاریخ مهم در نمودار شماره یک قابل مشاهده است.
البته قبل از آنکه پای تحریم نفتی ایران یا ونزوئلا وسط بیاید نیز آژانس بین‌المللی انرژی در گزارشی که در ماه آوریل منتشر کرد گرای پایان دادن به توافق نفتی را به اوپک داده و نوشت که پیش‌بینی می‌کند، حجم ذخایر نفتی در ماه مه به سطح متوسط 5 ساله برسد. IEA عنوان کرد که اگر هدف اوپک و همراهانش از اجرای طرح توافق نفتی رسیدن به این نقطه بوده باشد باید ماموریت را پایان یافته تلقی کرد. در آن زمان البته عربستان به صورت تلویحی به این اظهارات واکنش نشان داده و عنوان کرد که تصمیمی برای پایان یافتن به توافق گرفته نشده است.
حالا اما رویترز به نقل از یکی از منابع خود که از کشورهای حوزه خلیج فارس است، نوشته است: «تمام گزینه‌ها روی میز است». او اضافه کرده که ممکن است تصمیم برای افزایش سطح تولید در نشست ماه ژوئن اوپک گرفته شود. البته از آنجا که این منبع نتوانسته است هیچ عددی را درخصوص سطح احتمالی افزایش به رویترز اعلام کند، قابل حدس است که این تصمیم هنوز در سطح کل وزرای اوپک مطرح نشده و چه بسا انتشار آن برای تخمین واکنش‌ها صورت گرفته است.
سهم کشورهای عرب حوزه خلیج فارس از کل تولید اوپک در نمودار شماره 2 قابل مشاهده است.
منبع دیگری به رویترز عنوان کرده که ما هنوز درحال بررسی سناریوهای مختلف هستیم. او که به نظر می‌رسد تا حدودی منطقی‌تر از دیگر منبع اوپک اظهارنظر کرده به این خبرگزاری گفته است که حتی اگر تصمیمی برای افزایش تولید گرفته شود ممکن است از زمان اتخاذ 3تا 4ماه تا اجرایی شدن فاصله داشته باشد.
البته باید به این نکته نیز توجه کرد که کاهش تولید نفت خام ونزوئلا در ماه‌های اخیر با توجه به بحران اقتصادی در این کشور به اوپک کمک کرد تا کاهش عرضه‌یی بیش از آنچه در نظر داشت را عملیاتی کند.
منبع سوم رویترز گفته است که خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان سعودی در هفته جاری به سن‌پترزبورگ رفته و در حضور همتایش از امارات که ریاست دوره‌یی اوپک را بر عهده دارد با الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه دیدار و در زمینه همین مساله «بحث» خواهد کرد.
اوپک تاکنون بر این موضوع تاکید داشته است که با وجود کاهش سطح ذخایر نفتی به سطح مورد انتظار این سازمان نیازی به متوقف کردن طرح کاهش تولید نمی‌بیند.
این موضع به ویژه در همین مدت اخیر توسط خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان سعودی عنوان شده بود.
یکی از منابع رویترز اما به این خبرگزاری گفته است که افت سریع ذخایر تجاری نفتی و نگرانی‌ها بابت تحریم نفتی ایران و ونزوئلا توسط امریکا، ورای تفکرات آن زمان اوپک رخ داده است. اظهارنظری که از نظر ناظران بر بازار چندان منطقی به نظر نمی‌رسد.
از سوی دیگر آخرین داده‌های منتشر شده از سوی اوپک درخصوص سطح ذخایر تجاری نفتی OECD در ماه مه حاکی از این است که همچنان فاصله‌یی هر چند کمتر از گذشته میان این سطح و سطح متوسط 5 ساله آن وجود دارد. گفتنی است، رسیدن به سطحی کمتر یا برابر با سطح متوسط 5 ساله ذخایر نفتی از اهداف اولیه طرح کاهش تولید نفت خام بوده که از ژانویه 2017 تاکنون با همکاری اوپک و روسیه اجرا شده و توانسته است، روزانه بالغ بر یک میلیون و 800 هزار بشکه از عرضه موجود در بازار را بکاهد.
واکنش تلویحی ایران
دیروز وزارت نفت ایران هر چند به صورت مستقیم به انتشار این خبر واکنش نشان نداد اما دست به انتشار آخرین آمار صادراتی شرکت ملی نفت ایران زد. در این خبر که در شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی ارگان وزارت نفت منتشر شده، آمده است که شرکت ملی نفت ایران در اردیبهشت ماه امسال روزانه بیش از ۲میلیون و ۷۵۰هزار بشکه نفت و میعانات گازی به مقاصد کشورهای آسیایی و اروپایی صادر کرده است. سهم نفت خام از این میزان صادرات بیش از ۲میلیون و ۴۵۰بشکه و سهم میعانات گازی ۳۰۰هزار بشکه در روز بوده است.
در این خبر همچنین عنوان شده است که یک سوم نفت ایران در اردیبهشت ماه(بیش از روزانه ۸۰۰ هزار بشکه) به مقصد شرکت‌های اروپایی بارگیری شد. وزارت نفت شفاف کرده است که چین و هند همچنان بزرگ‌ترین خریداران نفت ایران هستند و از شرکت‌های توتال فرانسه، انی ایتالیا، هلنیک پترولیوم یونان و... می‌توان به عنوان خریداران نفت ایران نفت نام برد.
