گروه انرژی| نادی صبوری|
«قرار نبود این طور شود»، «روزی که انقلاب کردیم چنین قراری نداشتیم». این پاسخ بیژن زنگنه، وزیر نفت، جوان 25ساله در زمان انقلاب 57 و مرد 65 ساله این روزها به این پرسش روزنامه «تعادل» است: «چطور شد که در 39سالگی انقلابی که مبارزه با فساد یکی از مهم‌ترین آرمان‌های آن بود، سوال‌های فراوانی از شما در این نشست خبری در مورد فساد و دزدی یک مدیر در نفت می‌شود؟» این سوال از این رو مطرح شد که بخش مهمی از نشست خبری دیروز وزیر نفت که به مناسبت سی و نهمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی برگزار می‌شد به تلاش خبرنگاران برای مشخص شدن جزییات دزدی یک مدیر در شرکت اکتشاف نفت اختصاص داشت. دزدی‌ای که طبق گفته وزیر 8 سال متوالی ادامه داشته است. مشروح مسائل مطرح شده در این نشست خبری را در ادامه مى‌خوانید.
عکس‌هایی از راهپیمایی کارکنان صنعت نفت در حمایت از موج انقلابی‌خواهی مردم در سال 1357 در راهرویی که به سالن شهید بهشتی منتهی می‌شود به چشم می‌خورد. سالنی که میزبان نشست خبری وزیر نفت است مملو از جمعیت شده چراکه زنگنه ماه‌هاست، مصاحبه مطبوعاتی نداشته است. وزیر نفت که از جوانان فعال دوران انقلاب بوده با یادآوری آن روزها و ذکر اینکه در آن زمان کمتر از 25سال داشته است، سخنانش را آغاز مى‌کند. در ادامه طبق عرف نشست‌های خبری مناسبتی، وزیر نفت به ارائه آماری در مورد وضعیت تولید و صادرات نفت و دیگر تولیدات این وزارتخانه نسبت به سال گذشته می‌پردازد. آماری که برای سهولت خواننده در جدول شماره 1 قابل دنبال کردن است.
اما نکات مهم نشست روز گذشته نه از دل آمار و ارقام بلکه از دل صحبت‌هایی برمی‌آید که چندان از پیش برنامه‌ریزی شده نیستند. خبرنگار روزنامه شهروند پرسشی را در مورد اقدام‌هایی که ایران برای کاستن از هزینه تمام شده، تولیدات در حوزه نفت مد نظر دارد، مطرح می‌کند. این پرسش پاسخی متفاوت را از سوی وزیر نفت به دنبال دارد. زنگنه که پرسابقه‌ترین وزیر در ایران به حساب می‌آید، می‌گوید:«سیاست ما در کشور ضد بهره‌وری است. با این سیاست چطور می‌شود کاهش هزینه داد؟ هر سال حقوق همه باید زیاد شود. باید عده جدید استخدام کرد. با اینها نمی‌شود کاهش هزینه داد. صنعت نفت را با 70هزار نفر می‌شود اداره کرد اما 220هزار نیرو دارد» او مکثی کرده و ادامه می‌دهد: «همین ساختمان پر از آدم است و دارد می‌ترکد. اما اگر به یکی دست بزنی از 300 جا به شما زنگ می‌زنند. نفرین می‌کنند و فحش مى‌دهند».
در راستای همین صحبت‌ها، وزیر نفت به آماری اشاره می‌کند که موجب تعجب تمام حاضران در سالن می‌شود. این آمار شمار 40هزار نفری نیروهای واحد حراست این وزارتخانه است. در توضیح بزرگی این عدد باید گفت که طبق صحبت‌های زنگنه اگر 100دکل حفاری فعال شود تنها موجب اشتغال 30هزار نفر خواهد شد اما واحد حراست با چنین تورمی از نیرو مواجه است که باعث شده است، وزیر نفت به دنبال راهکاری برای کوچک‌سازی آن باشد.
اما یکی از جنجالی‌ترین اظهارات بیژن زنگنه در راستای همین موضوع در پاسخ به پرسش خبرنگار روزنامه عصر اقتصاد مطرح شد. او از زنگنه پرسید که اگر در سال 1384 وزارت نفت را ترک نمى‌کرد اکنون این وزارتخانه با چند نفر نیرو درحال فعالیت بود. وزیر نفت پاسخ داد:«در اگر نمی‌توان زندگی کرد. اگر بزرگ این است که اگر احمدی‌نژاد نمی‌آمد چه می‌شد. احمدی‌نژاد اگر بزرگ است».
به عمرم چنین دزدی ندیده بودم
اما مدیر دزد در شرکت اکتشاف نفت، دومین موضوع داغ و مهم صحبت‌های روز گذشته وزیر نفت بود. او نخست در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران در این مورد که چطور چنین دزدی‌اى رخ داده است، عنوان کرد:«من بسیار تعجب کردم و در طول عمر کاری‌ام چنین چیزی ندیده بودم یعنی ندیده بودم فردی از خزانه شرکت دزدی کند. بخشی از این پول مربوط به سپرده طرح‌ها و بخشی پول خود شرکت مدیریت اکتشاف بوده است. »زنگنه در ادامه عنوان کرد:«ما با وجود تعدد سیستم‌های نظارتی در آنها دچار ضعف هستیم. در هیچ جایی منعکس نشده که این فرد تمام این سال‌ها درحال دزدی بوده است. این نشان مى‌دهد در سیستم‌های نظارتی ازجمله اطلاعات، دیوان محاسبات، سازمان بازرسی و حسابرسی اشکال وجود دارد.» وزیر نفت در ادامه عنوان کرد:«سیستم‌ها باید زود علامت دهند. ایشان نیز انسان ظاهر‌الصلاحی بوده و از همکارانش نیز قرض می‌گرفته تا کسی به او شک نکند».
اما همانطور که این پرسش برای اذهان عمومی نیز ایجاد شده است که اساسا چرا یک فرد برای این مدت طولانی در پستی مشخص باقی مانده است، وزیر نفت عنوان کرد که ما نیز به دنبال ابلاغ برخی تغییرها هستیم. او ادامه داد:« ماندن کسی در یک سمت نباید طولانی شود. چرخش مفید است و به کاهش فساد کمک می‌کند.»
موضوع مدیر دزد اما یک بار دیگر از جنبه‌اى متفاوت مورد پرسش قرار گرفت. این‌بار نوبت خبرنگار آنا بود که از وزیر نفت سوال کند دزدی این مدیر چگونه کشف شده است؟ وزیر نفت در پاسخ به این سوال گفت:« رییس حسابداری شرکت اکتشاف متوجه این موضوع و عدم مغایرت می‌شود. با این آقا تماس گرفته و عنوان می‌کند که برای توضیح عدم مغایرت یکدیگر را ملاقات کنند، مدیر مربوطه مى‌گوید: چشم حاج آقا اکنون می‌آیم. » اما همانطور که مشخص است این مدیر پس از این تماس ایران را ترک می‌کند.
لزوم پیگیری حقوقی تعلل گازی پاکستان
در تفکیک مسائل مطرح شده در نشست خبری روز گذشته، بعضی موارد نیز در دسته مسائل تخصصی و فنی حوزه نفت قرار می‌گیرند. یکی از این مسائل موضوع صادرات گاز ایران و نقش ضعیف دیپلماسی در پیشبرد اهداف این حوزه بود که از سوی خبرنگار روزنامه ثروت مطرح شد. وزیر نفت در پاسخ به این پرسش و در واقع در تشریح آخرین وضعیت خط لوله صلح عنوان کرد:«در مورد این خط لوله ما خرج عظیمی کردیم و پاکستان به تعهدات قراردادی عمل نکرده است. این مساله از نظر ما باید وارد فاز پیگیری حقوقی بشود. البته مساله سیاسی نیز دارد اما از نظر وزارت نفت باید وارد پیگیری حقوقی کنیم» وزیر نفت در ادامه نیز موضوعی را مطرح کرد که نشان مى‌داد رویکرد ایران در قبال این کشور دست‌به‌عصا خواهد بود. او گفت:«در مواجهه با پاکستان باید مجموع مسائل دیده شود».
وزیر نفت همچنین در تشریح وضعیت پرونده ایران و ترکمنستان که خود به تازگی از طلب 1.5میلیارد دلاری ترکمنستان از ایران سخن گفته بود، عنوان کرد:«این کشور مدعی است که از ما طلب دارد ما نیز می‌گوییم آنها به ما خسارت زده‌اند و در نتیجه طلب آنها و خسارت ما باید یک جا دیده شود.»
وزیر نفت دیروز ابعاد جدیدی از اختلاف ایران با هند بر سر میدان گازی فرزادB که «تعادل» تاکنون گزارش‌های اختصاصی متعددی پیرامون آن تهیه کرده است را تشریح کرد. او در این زمینه گفت: «هزینه تولید گاز به همراه عملیات شیرین‌سازی در این میدان 12 الی 13سنت در هر متر مکعب است. از سویی این میدان میعانات گازی نیز ندارد و بازپرداخت فقط از محل ارزش گاز تولیدی است. همین با پارس جنوبی تفاوت ایجاد مى‌کند» او در ادامه از سفر قریب‌الوقوع یک گروه از ایران به هند برای مذاکره در این مورد خبر داد.
زنگنه که تاکنون کمتر با جزئیات درباره اختلافات با هند صحبت کرده بود افزود: «طبق قانون ما در قراردادها باید بازپرداخت از محل بخشی از خود میدان باشد. این حالت که سرمایه‌گذار بکوید که ما گاز را تولید می‌کنیم و با محل مصرف آن کاری نداریم برای ما غیرممکن است. سرمایه‌گذار باید مصرف گاز تولیدی را مشخص کرده و همچنین نحوه تبدیل به ارز نیز معلوم شود. هندی‌ها بر سر همین گیر دارند.»
بیژن زنگنه دیروز بیش از هر زمان دیگری ضعف‌های موجود در سیستم فعلی اداره نفت را مطرح کرد. علاوه بر انتقاد او از شمار زیاد کارکنان این وزارتخانه او از دست داشتن وزارت نفت در خدمات مختلف نیز ایراد گرفت. وزیر نفت گفت: «بسیاری کارها دست دولت است و نباید باشد. مثلا حمل سوخت وقتی دست دولت است چند صد سند حسابداری مى‌خورد و وقت زیادی را اتلاف مى‌کند. آیا باید روزی 70 میلیون گازوییل را خود دولت حمل کند؟ در این میان دایم هم دعوا است. یا مثلا چرا باید کارکنان ایستگاه افزایش فشار گاز دولتی باشند؟» او افزود: «اشتغال این نیست که کارمند وزارتخانه باشید و این به معنای این نیست که وزارت نفت نمی‌تواند اشتغال ایجاد کند. برای مثال در یک دکل حفاری 250 الی 300 نفر کار می‌کنند اگر 100 دکل را فعال کنیم 30 هزار نفر اشتغال خواهیم داشت. یا مثلا با راه‌اندازی فازهای 22و23و24 پارس جنوبی 7هزار شغل ایجاد می‌شود.»
موضوع خروج نهادهای نظامی از فعالیت‌های اقتصادی با توجه به نقش پررنگ این نهادها در حوزه انرژی نیز که پیش از این «تعادل» به آن پرداخته بود، دیروز توسط ایلنا از وزیر نفت مطرح شد. بیژن زنگنه در پاسخ به این پرسش عنوان کرد: «قرارگاه خاتم در فازهای متعدد کار کرده که سال آینده تمام می‌شود. قرارگاه در کارهای لوله‌کشی، خطوط و NGL حضور داشته که خروج‌شان بسته به تصمیم خودشان و فرماندهی است.»
پول نفت گم نشده است
اما به نتیجه ملموس نرسیدن هیچ کدام از مذاکرات ایران برای قراردادهای نفتی، بخشی از فضای نشست خبری را به سمت پرسش‌هایی درخصوص این موضوع سوق داد. در نخستین پرسش در این مورد خبرنگار روزنامه اعتماد از وزیر نفت سوال کرد که آیا این شایعه که حتی خود وزارت نفت نیز از انعقاد قرارداد خارجی مایوس شده و علاقه چندانی به پیگیری آن ندارد صحیح است؟ وزیر نفت در پاسخ به این پرسش عنوان کرد: «در نفت همکاران ما بسیار جدی هستند. من برای سلامت کار افراد مذاکره‌کننده را به حداقل رساندم. این افراد حکم دارند. من افراد را محدود کردم و گفتم باید تمام مذاکرات ثبت شود. مذاکره‌کنندگان جدی و با صلاحیت هستند.» او در ادامه در پاسخ به پرسشی با این مضمون که آیا توتال زیر بار زور ترامپ نمی‌رود گفت: «آنها تاکنون زیر بار نرفته‌اند.» او در ادامه به شوخی گفت: «اما یاد آن جمله معروف که می‌گفت ما خیلی زیر بار زور نمی‌رویم مگر که زور خیلی پرزور باشد.»
اشاره به قرارداد با توتال و اثرات منفی ترامپ بر آن باعث شد داغ وزیر نفت از مخالفان انعقاد قرارداد خارجی در ایران و فشارهای این گروه‌ها تازه شود. او در این زمینه گفت: «در کشور ما عده‌یی کار می‌کنند و عده‌یی می‌نشینند. اگر به دنبال اشتغال هستیم نباید بگذاریم هر کسی هر روز شبهه‌یی درست کند، باید از ورود سرمایه حمایت کنیم.» زنگنه با لحنی نسبتا دردآلود عنوان کرد: «حرف‌های ضد منافع ایران ترامپ را در داخل ایران نیز بر ضد خودمان گزارش می‌کنند. هدف ترامپ بی‌ثبات کردن بازار ایران است.» وزیر نفت همچنین در ادامه توضیحاتی که در روزهای اخیر پیرامون گزارش دیوان محاسبات از ابهامات مالی مجموعه نفت بیان شده بود عنوان کرد: «این گزارش‌ها حرفه‌یی نوشته می‌شود اما در میان مردم این طور درک می‌شود که مثلا پول نفت گم شده است در حالی که به هیچ‌وجه این‌طور نیست، ما بارها گفتیم اندازه‌گیری قابل استناد در نفت برای فروش است. دیگر مسائل تقریبی است.»
به قواعد جهانی بپیوندیم
اما وزیر نفت دیروز و پس از آنکه با چند پرسش پیرامون «مسدود» شدن پول نفت ایران در کشورهای مختلف خریدار مواجه شد، توضیحاتی را در مورد وضعیت مبادلات بانکی فعلی کشور مطرح کرد. او در این زمینه گفت: «ما پول نفت مسدود شده نداریم بلکه موضوع چالش‌های بانکی است. این چالش‌ها مربوط به تحریم‌ها یا اقدام‌های محدود‌کننده امریکاست. اکنون از نظر قانونی هیچ بانکی هیچ ممنوعیتی برای کار با ما ندارد، اما تعدادی از این بانک‌ها سهام امریکایی دارند و آن دسته هم که سهام امریکایی ندارند، نقل و انتقال دلارشان زیاد است در نتیجه این دسته از بانک‌ها ریسک نمی‌کنند.»
او ادامه داد: «این ربطی به برجام ندارد و می‌گویند ما به هیچ‌وجه مشکل قانونی نداریم، اما ریسک کار با شمار را نمی‌پذیریم.»
وزیر نفت در تشریح چرایی از بین نرفتن چالش مبادلات بانکی در ایران گفت: «برای نمونه بعضی از گرفتاری‌هایی که داریم، به FATF و پولشویی مربوط می‌شود. اینها باید حل شود وگرنه نمی‌شود کار کرد. ما هنوز در مسائل بانکی مشکل داریم، شک نکنید. این حرف‌ها را حتما بنویسید.
ما در مسائل بانکی مشکل که ارتباطی با برجام ندارد و به بقیه مسائل مربوط است داریم. مثلا پولشویی مساله مهمی است. حمایت از تروریسم، ما که حمایتی از تروریسم نمی‌کنیم. ما همه کارمان شفاف است. مظلوم هستیم و قربانی تروریسم. اما بالاخره در دنیا قواعدی را گذاشته‌اند و می‌گویند برای اینکه ما مطمئن شویم باید این کارها را انجام دهید. با قسم و اینها، آنها قبول نمی‌کنند و می‌گویند باید این فرآیند را طی کنید.»
وزیر نفت عنوان کرد: «ما از بانک‌های چینی انتظار همکاری در انتقال پول داشتیم اما آنها هم ملاحظاتی دارند و نگرانی‌هایی درباره FATF و پولشویی و چیزهای دیگر. برای تروریسم و برای مسائلی آمده‌اند یک قواعد بین‌المللی گذاشته‌اند. نمی‌توانیم در دنیا زندگی کنیم و تافته‌یی جدا بافته باشیم.» زنگنه در پایان گفت: «همین حالا عراق کوچک‌ترین تعامل بانکی با ما ندارد. ما اکنون برای دریافت پول گاز از آنها گرفتاری خواهیم داشت.»
