گروه انرژی حمید مظفر
«ما مصمم به تقویت و متنوع‌سازی ظرفیت‌های اقتصادی خود هستیم. بدین منظور، شرکت ملی نفت عربستان‌سعودی (آرامکو) از یک شرکت تولیدکننده نفت تبدیل به یک شرکت خوشه‌یی صنعتی در سطح جهانی خواهد شد.» این بخشی از مقدمه محمد بن سلمان ولیعهد پادشاه عربستان‌سعودی بر سند چشم‌انداز 2030 این کشور است.
چشم‌انداز 2030 سعودی‌ها در اوایل اردیبهشت ماه سال 1395 رونمایی شد و از همان زمان واگذاری بزرگ‌ترین شرکت ملی نفت جهان را تبدیل به یکی از مهم‌ترین موضوعات حوزه جهانی نفت کرد. عده کثیری از کارشناسان عربستان‌سعودی برای افزایش قیمت جهانی نفت خام از طریق توافق کاهش تولید را مقدمه‌سازی برای واگذاری آرامکو قلمداد می‌کردند، چراکه در سطح قیمت‌های پایین نفتی که از میانه‌های سال 2014 بر بازار حاکم شده بود خرید سهام آرامکو جذابیتی برای سرمایه‌گذاران نداشت.
اکنون قیمت نفت برنت در حال خیزش به سمت
70 دلار در هر بشکه است و به نظر می‌رسد همه چیز برای آغاز نخستین عرضه عمومی سهام آرامکو فراهم باشد. مقامات عربستان‌سعودی وعده داده بودند که این عرضه عمومی در میانه‌های سال 2018 اتفاق خواهد افتاد. از همین رو با ورود به سال جدید میلادی انتظار می‌رفت که گام جدیدی در این زمینه برداشته شود و همین هم شد. تنها گذشت 5 روز از شروع سال 2018 کافی بود تا انتشار خبری در رابطه با عرضه سهام آرامکو تبدیل به تیتر یک حوزه جهانی نفت شود.
روز گذشته عربستان‌سعودی رسما تبدیل شرکت آرامکو به یک شرکت سهامی عام را اعلام کرد. به گزارش «تعادل» به نقل از روزنامه ام‌القری چاپ عربستان، هیات‌وزیران عربستان‌سعودی در حکمی که در تاریخ اول ربیع‌الثانی سال جاری (مصادف با 29 آذر 1396) اعلام شده بود، موافقت خود را با این موضوع اعلام کرده بود.
در متن این بیانیه 8بندی عنوان شده است: «نخست، موافقت می‌شود که شرکت نفت عربستان‌سعودی (آرامکو) به شرکت سهامی تبدیل شود. دوم، این حکم از تاریخ اول ژانویه 2018 نافذ است. سوم، نظام پیشین شرکت نفت عربستان‌سعودی صادر شده براساس حکم پادشاهی در تاریخ 4 ربیع‌الثانی 1409 هجری قمری ملغی خواهد شد. چهارم، شرکت‌های تحت تملک آرامکو (مستقیم یا غیرمستقیم) تا ظرف مدت 5 سال باید براساس قوانین تجارت
تعیین تکلیف شوند. هیات‌وزیران می‌تواند در صورت نیاز این مهلت را تمدید کند. پنجم، ترکیب نخستین هیات‌مدیره شرکت آرامکو براساس تصمیم هیات‌وزیران و پیشنهاد وزیر انرژی (خالد الفالح) خواهد بود. ششم، سهم دولت در اداره این شرکت کماکان محفوظ است و دولت به‌عنوان اداره‌کننده اصلی این شرکت باقی می‌ماند. هفتم، وزارت انرژی عربستان‌سعودی ساز و کاری را پیشنهاد خواهد داد تا براساس آن این وزارتخانه تاییدیه‌های لازم در رابطه با حقوق و قدرت دولت در این شرکت را به دست آورد. هشتم، تمام نهادهای دولتی تنها باید از طریق وزارت انرژی و براساس ساز و کار اشاره شده در بند هفتم با شرکت نفت عربستان‌سعودی (آرامکو) ارتباط داشته باشند.»
مصوبه اخیر هیات‌وزیران عربستان‌سعودی نشان‌دهنده این است که این کشور یک گام دیگر به عرضه 5درصد سهام شرکت آرامکو در سال جاری نزدیک‌تر شده باشد. واگذاری‌ای که در راستای رسیدن به اهداف جاه‌طلبانه و اصلاحات اساسی اقتصادی این کشور در وابستگی به درآمدهای حاصل از فروش نفت باشد. شرکت‌های داخلی عربستان‌سعودی برای اینکه در مرحله فهرست‌گذاری قرار می‌گیرند، نیازمند مصوبه‌یی از طرف هیات‌وزیران برای تغییر ساختار خود هستند (در فرآیند فهرست‌گذاری شرکت‌هایی که قصد عرضه عمومی سهام خود برای نخستین‌بار در یک بورس را دارند اما حایز برخی شرایط موردنیاز آن بازار ازجمله شفافیت صورت‌های مالی نیستند، برای مدتی در لیست مانیتورینگ قرار می‌گیرند و تنها مجاز به انجام معاملات محدود به‌صورت توافقی و نه عمومی خواهند بود. این فرآیند خود شامل مراحل مختلفی ازجمله فهرست‌گذاری اولیه (Premium)، فهرست‌گذاری ثانویه
(Secondary) و غیره می‌شود).
یک منبع آگاه در این زمینه در گفت‌وگو با رویترز ضمن اعلام مطلب فوق گفت: «طبق یک روش معمول در راستای آماده‌سازی برای عرضه عمومی در عربستان‌سعودی، آرامکو تبدیل به یک شرکت سهامی شده است. این مصوبه چارچوبی را ایجاد می‌کند که در آینده این امکان به سرمایه‌گذاران داده شود تا در کنار سهامدار اصلی این شرکت؛ یعنی دولت عربستان‌سعودی، بتوانند سهام داشته باشند.»
این رویه معمولی این‌بار از اهمیت فوق‌العاده بیشتری برخوردار است، چراکه عرضه عمومی آرامکو می‌تواند با رسیدن به سطح 100 میلیارد دلار تبدیل به بزرگ‌ترین در نوع خود شود. البته در این میان برخی ظن‌ها نیز وجود دارد که ممکن است این عرضه عمومی به تاخیر بیفتد یا به‌طور کامل ملغی شود.
به گزارش «تعادل» به نقل از رویترز، براساس اساسنامه جدید آرامکو این شرکت دارای سرمایه ثبتی به میزان 60 میلیارد ریال سعودی (معادل
16 میلیارد دلار است که به 200 میلیارد سهم عادی تقسیم می‌شود. در این اساسنامه عنوان شده است که هیات‌مدیره این شرکت متشکل از 11 عضو است که قدرت فهرست‌گذاری در بازارهای داخلی و بین‌المللی را خواهد داشت. بر این اساس، دولت 6 نفر از اعضای هیات‌مدیره آرامکو را منصوب خواهد کرد. سایر سهامداران با درصد سهام بیشتر از یک‌دهم این حق را دارند که شخصی را برای عضویت در هیات‌مدیره به مجمع عمومی پیشنهاد بدهند.
دولت عربستان‌سعودی همچنین این حق را دارد که رییس هیات‌مدیره را تعیین یا تغییر دهد. سمتی که در حال حاضر دراختیار خالد الفالح وزیر انرژی این کشور است.
تداوم ابهام در تعیین محل عرضه
هر چند تبدیل آرامکو به سهامی عام نشان‌دهنده عزم جدی این دولت در عرضه سهام این شرکت به حساب می‌آید اما کماکان مهم‌ترین چالش در این راه، انتخاب محلی برای انجام این عرضه عمومی است. در حال حاضر بورس‌های لندن و نیویورک به‌عنوان اصلی‌ترین کاندیداها به حساب می‌آیند و در کنار آنها بورس توکیو، هنگ‌کنگ و حتی بورس داخلی این کشور نیز گزینه‌های بعدی به حساب می‌آیند. تیرماه امسال، «تعادل» در گزارشی به بررسی این موضوع پرداخت که عربستان در بزنگاه عرضه سهام آرامکو گرفتار حمایت‌های پیشین خود از گروه‌های اسلام‌گرای افراطی در امریکا شده و شکایت خانواده‌های قربانیان حادثه تروریستی یازده سپتامبر ممکن است عرضه سهام شرکت ملی نفت عربستان در بورس نیویورک را منتفی کند.
از این‌رو به نظر می‌رسد شانس بورس لندن برای میزبانی از این رویداد مهم بیشتر باشد. اما در ماه‌های اخیر رقابتی شدید بین ایالات‌متحده و بریتانیا در بالاترین سطح شکل گرفته تا سعودی‌ها را به سمت خود جذب کنند.
اما در نوامبر سال جاری، دونالد ترامپ در توییتی نوشت که اگر عرضه عمومی سهام آرامکو در بورس نیویورک اتفاق بیفتد قدردان عربستان‌سعودی خواهد بود و این موضوع برای ایالات‌متحده مهم است. نزدیکی میان دو دولت ایالات‌متحده و عربستان‌سعودی این احتمال را تقویت می‌کند که اگر واشنگتن بتواند موانع داخلی ایجاد شده در راه عرضه آرامکو را از طریق قضایی کنترل کند، ریاض مایل خواهد بود تا بورس نیویورک را به عنوان گزینه نهایی خود انتخاب کند. در این رابطه روزنامه گاردین خبر می‌دهد که مقامات سیاسی ارشد عربستان‌سعودی مایل به انتخاب بورس نیویورک هستند اما مدیران شرکت آرامکو نظرشان بر بورس لندن است.
از سوی دیگر، بریتانیایی‌ها نیز بیکار ننشستند. چند هفته پس از توییت دونالد ترامپ، ترزا می نخست‌وزیر بریتانیا، سفری به پایتخت عربستان‌سعودی داشت و با پادشاه و دیگر مقامات این کشور دیدار کرد. می در دیدارهای خود، بورس لندن را به‌شدت گزینه مناسبی برای عرضه عمومی سهام آرامکو معرفی کرد و رقابت میان خود و ترامپ برای راضی کردن سعودی‌ها را شدت بخشید. در حالی نخست‌وزیر بریتانیا شور و شوق زیادی برای میزبانی لندن از عرضه عمومی سهام آرامکو نشان می‌دهد که واکنش‌های شدیدی از سوی کارشناسان اقتصادی و شرکت‌های سرمایه‌گذاری بریتانیایی در برابر عرضه سهام آرامکو وجود دارد و آنها خواستار مخالفت با هرگونه واگذاری فرصت ویژه به سعودی‌ها هستند.
پیش‌تر «تعادل» در گزارشی با عنوان «ترش‌رویی نیویورک و لندن در برابر عرضه سهام آرامکو» عنوان کرده بود که کارشناسان و مدیران دارایی در بورس لندن در بیانیه‌یی نسبت به تغییر قوانین مربوط به عرضه عمومی اولیه سهام در بورس لندن هشدار داده بودند. به عنوان مثال اشلی همیلتون الکستون مدیر شرکت رویال است منیجر لندن RLAM، اظهار کرده بود: «هرگونه تلاش برای نادیده گرفتن قوانین لیستینگ برای تسهیل عرضه عمومی اولیه سهام آرامکو، اقدامی به‌شدت نامناسب است و به صورت وقیحانه‌یی اصول حاکم بر قوانین لیستینگ بریتانیا را زیرپا می‌گذارد. قرار گرفتن نام یک شرکت در لیستینگ تنها در صورت قرار گرفتن کل سهام آن مفید است. تلاش برای لیست کردن تنها 5درصد از کل سهام یک شرکت، تقابلی با تمام آن چیزی است که تاکنون پذیرفته شده است.»
بخش آخر بیانیه همیلتون، به این موضوع اشاره می‌کند که براساس قوانین و ملزومات فعلی، شرکت‌هایی که در لیستینگ اولیه قرار می‌گیرند باید حداقل 25درصد از سهام خود را عرضه کنند. این بیانیه در واکنش به انتشار اخباری بود که از تلاش مدرسه اقتصادی لندن (LSE) و سازمانFinancial Conduct Authority (FCA) در جهت تغییر قوانین لیستینگ حکایت می‌کرد. این تغییرات می‌تواند آرامکو را به جای لیستینگ ثانویه، در لیستینگ اولیه قرار دهد. همیلتون گفته است که شرکت تحت مدیریتش سنگین‌ترین لابی‌ها را در راستای مقابله با هرگونه برخورد استثنایی با این شرکت عربستانی انجام خواهد داد.
