گروه انرژی حمید مظفر
دومین روز اسفند ماه سال گذشته جزیره سیریک در استان هرمزگان روز شلوغی را پشت سر گذاشت. الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه و حمید چیت‌چیان با بالگرد و تشریفات ویژه‌یی به این جزیره وارد شوند تا کلنگ ساخت یک نیروگاه 1400مگاواتی را زمین بزنند. 10ماه از آن روز گذشته است اما خبرهای منتشر شده، نشان می‌دهد پروژه‌یی که سال گذشته همه از اهمیت آن سخن می‌گفتند پیشرفت چندانی نداشته و تنها زمین آن به پیمانکار یعنی شرکت «تکنوپروم‌اکسپورت» تحویل داده شده است.
سال گذشته و همزمان با امضای این قرارداد «تعادل» در گزارش‌هایی با عناوین «تبعات همکاری نیروگاهی با شرکت تحریم شده روس» و «تناقض‌گویی روس‌ها درباره تکنوپروم‌اکسپورت» اعلام کرد که پیمانکار انتخاب شده برای ساخت این نیروگاه تحت تحریم‌های اتحادیه اروپا و ایالات‌متحده امریکاست و این مساله می‌تواند در راه تامین تجهیزات مورد نیاز این پروژه مشکل‌زا شود.
برای بررسی جزئیات این پروژه و اینکه آیا در 10ماه اخیر مساله تحریم‌های تکنوپروم‌اکسپورت عاملی در کندی پیشرفت ساخت نیروگاه بوده به سراغ محسن طرزطلب، مدیرعامل شرکت تولید برق حرارتی و وحید بیات رییس واحد امور بین‌الملل این شرکت رفتیم.
طرزطلب در گفت‌وگو با «تعادل» اعلام کرد با توجه به اینکه تسهیلات این پروژه از محل بودجه عمومی دولت روسیه تامین می‌شود در انتظار تصویب لایحه بودجه این کشور هستیم. همچنین براساس اعلام طرزطلب، تکنوپروم‌اکسپورت برای فرار از تحریم‌های اعمال شده علیه این شرکت، شرکت حقوقی مستقلی تحت عنوان «مهندسی تکنوپروم‌اکسپورت» به ثبت رسانده است که پیمانکار پروژه نیروگاه سیریک است.
همچنین رییس امور بین‌الملل شرکت تولید نیروی برق حرارتی نیز در رابط با مراودات بانکی بین ایران و روسیه توضیحاتی ارائه کرد که در ادامه می‌خوانید.
اواخر ماه نوامبر سال جاری بودجه روسیه برای سال 2018 به تایید مجلس دومای این کشور رسید. بودجه جدید روسیه از این جهت برای ایرانی‌ها حائز اهمیت است که شامل بندی در رابطه با وام دولت روسیه به دولت ایران برای اجرای چند پروژه صنعتی می‌شود. یکی از این پروژه‌ها که قرار است با وام دولت روسیه در ایران احداث شود، نیروگاه 1400مگاواتی سیریک در استان هرمزگان است.
انتظار کارفرما و پیمانکار برای تصویب منابع مالی این پروژه در لایحه بودجه روسیه سبب شده که از اسفند سال گذشته تا به امروز پیشرفت چندانی در ساخت نیروگاه مشاهده نشود. محسن طرزطلب، مدیرعامل شرکت تولید برق حرارتی کشور به عنوان کارفرمای این پروژه در گفت‌وگو با «تعادل» جزئیات روند اخذ این وام را بدین صورت تشریح کرد:«قرار است برای احداث این پروژه از وام دولت روسیه استفاده کنیم.
روند کار بدین صورت است که دولت روسیه برای طرح‌هایی که خود مصوب می‌کند و از محل منابع دولتی تامین اعتبار شود در بودجه سنواتی منابع مورد نیاز را پیش‌بینی می‌کند. از این رو کارفرمای طرح نامه‌یی(شامل جزئیات هزینه پروژه) را تهیه دیده و به وزارت اقتصاد ایران ارسال کرده است. وزارت اقتصاد نیز مراتب امر را به وزارت امور خارجه منتقل کرده است و این وزارتخانه از طریق مبادی دیپلماتیک این موضوع را به طرف روسی منتقل می‌کند».
البته طرزطلب معتقد است که پروژه از برنامه عقب نیست. چون تاریخ شروع قرارداد از زمانی است که پول پرداخت شود. وی عنوان می‌کند که کارهای اداری قرارداد انجام شده اما برای نافذ شدن چند شرط نیاز است. نخست اینکه قرارد امضا و مبادله شود، دوم اینکه زمین تحویل داده شود و سوم اینکه پیش‌پرداخت واریز و نهایتا اینکه ال‌سی باز شود. این مدیر دولتی اعلام کرد تا زمانی که ال‌سی باز نشود، ایران سهم 15درصد خود را پرداخت نخواهد کرد.
مدیرعامل شرکت تولید برق حرارتی پیش‌بینی می‌کند که تا چند روز آینده بخشی از وام مورد نیاز پروژه تامین شود. وی در این باره گفت:«این روند انجام شده است. روس‌ها به ما گفته‌اند که این طرح در بودجه دولت روسیه دیده شده و از ابتدای سال 2018 می‌توانید روی پول آن حساب باز کنید. حال باید دید که پس از گذشت تعطیلات سال نو میلادی، چه مقدار زمان نیاز است تا روس‌ها به وعده خود در این رابطه عمل کنند».
وی در مورد پیش‌بینی خود از حجم پولی که قرار است پس از سال جدید میلادی از طرف روس‌ها برسد، گفت:«چیزی که ما خواستیم و با توجه به اینکه پایان سال نخست پروژه است و قرار بوده که خریدها و پیش‌پرداخت‌ها را خود شرکت پیمانکار پرداخت کند، مبلغ 85 میلیون یورو است».
طرزطلب اعلام کرد که مقدمات اجرای این پروژه آغاز شده و در چند ماه گذشته، شرکت مهندسی تکنوپروم‌اکسپورت به عنوان پیمانکار پروژه، کارهای اجرایی و ژئوتکنیک را در کارگاه آغاز کرده است اما سرعت آن زیاد نیست.» او در ادامه عنوان کرد: «امیدواریم در چند روز آینده وام را دریافت کنیم تا شرکت روسی نیز کارهای خود را با قدرت بیشتری انجام دهد».
چالش‌های تحریم تکنوپروم‌اکسپورت
روزی که خبرنگاران به جزیره سیریک و محل کلنگ‌زنی احداث پروژه سیریک رسیدند در مسیر، پرچم‌های ایران، روسیه، شرکت تولید برق حرارتی و شرکت روسیه تکنوپروم‌اکسپورت را مشاهده کردند. تکنوپروم‌اکسپورت زیرمجموعه هلدینگ روستک است که به علت فعالیت‌های خود در شبه‌جزیره کریمه توسط خزانه‌داری ایالات‌متحده و اتحادیه اروپا تحریم شده است.
محسن طرزطلب در پاسخ به این پرسش «تعادل» که آیا تحریم‌های این شرکت روسی در مسیر اجرای این پروژه مشکل‌زا شده است، موضوع مهمی را فاش کرد و آن اینکه تکنوپروم‌اکسپورت برای دور زدن تحریم‌ها شرکت دیگری به نام «مهندسی تکنوپروم‌اکسپورت» ثبت کرده و این شرکت جدید طرف قرارداد ایران در نیروگاه سیریک است. طرزطلب گفت:«قرارداد ما با تکنوپروم‌اکسپورت نیست بلکه با شرکت «مهندسی تکنوپروم‌اکسپورت» است. سهام‌دار این شرکت روستک نیست و عمده سهام آن برای بخش خصوصی است. این دو شرکت دو شخصیت حقوقی مستقل هستند و «مهندسی تکنوپروم‌اکسپورت» نه از طریق اتحادیه اروپا و نه امریکا تحریم نیست.»
حتی پس از امضای قرارداد ساخت این نیروگاه میان حمید چیت‌چیان وزیر نیروی ایران و الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه، سرگی شمزوف مدیرعامل هلدینگ روستک روسیه که تکنوپروم‌اکسپورت زیرمجموعه آن محسوب می‌شود، عنوان کرد که این شرکت برای تامین نیروگاه‌های خود در کریمه اوکراین روی توربین‌های ساخت مپنا حساب کرده است.
البته چند ماه بعد و در مرداد ماه سال جاری، این شرکت اعلام کرد که بر سر این موضوع با ایران به توافق نرسیده است. طرزطلب نیز در این باره گفت: «توربین‌ها و تجهیزات نیروگاه سیریک عمدتا قرار است از روسیه تامین شود و قرار نیست، توربین‌های مپنا مورد استفاده قرار بگیرد. روستک بنا داشت برای پروژه‌های کریمه از توربین‌های مپنا استفاده کند اما نهایتا توربین‌ها را از زیمنس خریداری کردند که در این باره سر و صدا نیز ایجاد شد».
وحید بیات، رییس واحد امور بین‌الملل شرکت تولید برق حرارتی نیز در گفت‌وگو با «تعادل» جزئیات بیشتری از این موضوع را اعلام کرد و گفت:«روس‌ها دقیقا از کلمه Engineering در نام‌گذاری شرکت جدید استفاده کردند تا از شرکت مادر مجزا شود. به لحاظ مفاهیم حقوقی اگر بخواهند چنین شرکت‌هایی را نیز تحریم کنند باید مجددا برای اینها حکم بگیرند با اسم تجاری جدید اگرچه علم دارند که این دو تا شرکت یکی هستند. این کار غیرمرسوم نیز نیست. الان شرکت خاتم‌الانبیا نیز تحریم امریکاست ولی تعداد زیادی شرکت زیرمجموعه دارد که ممکن است یکی از آنها تحریم نباشد».
توضیحات بیشتر بیات نشان می‌دهد که در این پروژه طرف ایرانی قدرت چانه‌زنی بالایی در برابر روس‌ها نداشته و به واسطه تعاملات سیاسی دو کشور، بسیاری از موضوعات حساس در اصول نگارش قرارداد نادیده گرفته شده است. رییس واحد بین‌الملل برق حرارتی اظهار کرد:«ظاهرا یکی دو فرد حقیقی سهام‌دار شرکت مهندسی تکنوپروم‌اکسپورت است. روس‌ها خیلی این جزئیات را برای ما باز نمی‌کنند. این یک موضوع سیاسی است و شرکت‌های معتبر و بانک‌های روسیه اغلب از ماموران حفاظتی و امنیتی این کشور هستند. ما خیلی نمی‌توانیم تجسس کنیم و توضیح بخواهیم. هر چه در سایت خود انتشار دهند ما می‌پذیریم».
بیات در پاسخ به این موضوع که چرا یک شرکت تحریم شده برای احداث این پروژه انتخاب شده است، گفت:«این شرکت را خود روس‌ها معرفی کردند. این بحث از حدود 2سال پیش مطرح بود. این نیروگاه بحث دو وزارت نیرو نیست، اراده دو دولت و دو رییس‌جمهور است. رییس‌جمهور روسیه به رییس‌جمهور ما اعلام کرده است که از بودجه دولت روسیه به شما مبلغی وام می‌دهم و شما چند پروژه معرفی کنید تا ما اجرا کنیم. ما هم یکی از پروژه‌ها را نیروگاه سیریک معرفی کردیم حالا اگر اتفاقی هم بیفتد برای روسیه بد می‌شود نه برای ما.»
وی ادامه داد:«ما به دنبال کار خودمان هستیم و چاره‌یی نداریم. آنها پذیرفتند از محل وام دولتی به یک شرکت دولتی روس پول بدهند که برای ما یک نیروگاه احداث کند. حالا از هر کلکی و با هر روشی این کار را برای ما بکنند، ضرورتی ندارد وارد جزئیات بشویم. ما یک نیروگاه می‌خواهیم حالا ممکن است کمی ارزانتر یا گران‌تر شود ولی نباید خیلی مته به خشخاش بگذاریم. این تصمیم سیاسی گرفته شده است. همکاری دو دولت به خیلی از هزینه‌های ریالی و یورویی می‌چربد».
یک بانک تحریم شده روسیه
واسطه انتقال پول
بیات در پاسخ به سازوکار انتقال پول و معاملات بین بانکی این پروژه گفت: «بانک ونشخنوم Vnesheconombank و بانک صنعت و معدن کارگزار هستند تا مبادله پول به درستی صورت بگیرد».
بررسی‌های «تعادل» نشان می‌دهد که این بانک دولتی روسیه نیز در لیست تحریم‌های اروپا و امریکا قرار دارد. پایگاه خبری کوارتز(وابسته به بنگاه رسانه‌یی امریکایی آتلانتیک مدیا) در گزارشی VEB را بانکی می‌داند که مختص تامین مالی پروژه‌های خاصی است که مد نظر ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه است. این بانک همچنین ارتباط تنگاتنگی با سرویس اطلاعاتی روسیه دارد. سرگی گورکوف، مدیرعامل این بانک تحصیلکرده مدرسه وابسته به سرویس امنیت فدرال روسیه است. این بانک در سال 1922 توسط ولادیمیر لنین و به عنوان یک بانک تجاری تاسیس شد اما در سال 2007 پوتین آن را به یک بانک توسعه‌یی تبدیل کرد و از منابع آن برای اجرای پروژه‌هایی که بانک‌های خصوصی تمایلی به آن ندارند، استفاده می‌شود. ازجمله هزینه‌های این بانک می‌توان به هزینه 50 میلیارد دلاری برگزاری المپیک سوچی 2014 اشاره کرد.
یک وام نادر
در نهایت، وحید بیات پروژه نیروگاه سیریک را یک اتفاق نادر می‌داند چراکه دولت روسیه از محل بودجه عمومی، وامی را به این پروژه اختصاص داده است. وی در این باره می‌گوید:«کشورهای مختلف معمولا تسهیلات و خط ارتباطی می‌دهند. اما این پول دولت روسیه است. اگر روزی روسیه به این نتیجه برسد که این پول از ایران برنمی‌گردد، می‌تواند قانونی تصویب کند که این پول را از ایران پس نگیرد. اما اگر کار دست سیستم بانکی بود و ما از یک بانک روسی چنین وامی را می‌گرفتیم، بانک نمی‌توانست پول را ببخشد چون پول در بانک‌ها برای سپرده‌گذاران است».
به گفته بیات، سودی که قرار است به این وام 1.4میلیارد دلاری تعلق بگیرد معادل 2.7درصد است.
