رقابت بازوی نفتی و گازی وزارت نفت برای دومین قرارداد خارجی
گروه انرژی نادی صبوری
درگیر بودن در طولانی‌ترین جنگ کلاسیک قرن بیستم باعث شد که ایران عملا تا یک دهه پس از پایان جنگ تحمیلی با عراق نتواند برنامه توسعه‌یی قابل توجهی را اجرا کند. اما از اوایل سال 1376 برنامه‌هایی برای توسعه میدان‌های نفتی و گازی ازجمله پارس جنوبی که در دوره ریاست‌جمهوری مرحوم هاشمی‌رفسنجانی و وزارت غلامرضا آقازاده کشف شده بود، عملیاتی شد. تا قبل از تاسیس شرکت نفت و گاز پارس اما عملا این توسعه پیشروی چندانی نداشت و ایران همچنان درحال عقب ماندن از قطر بود. درست 20سال پیش همین مسائل انگیزه تاسیس شرکتی که بتواند یکی از بزرگ‌ترین ذخایر گازی جهان را توسعه دهد، ایجاد کرد و در نهایت نفت و گاز پارس به جای 3شرکت فلات قاره، مناطق نفتخیز جنوب و تاسیسات دریایی متولی توسعه پارس جنوبی شد. دیروز مدیران این شرکت در نشستی خبری به مناسبت بیستمین سالگرد تاسیس یکی از نمونه‌های موفق تاسیس شرکت در ایران رو در روی رسانه‌ها قرار گرفتند. محمد مشکین‌فام در این نشست که به دلیل درگیر بودن این شرکت در قراردادهایی مهم همچون قرارداد با توتال، لایه نفتی پارس جنوبی و میدان گازی فرزاد B با طرح این مسائل مطرح شد، عنوان کرد که دومین قرارداد IPC ایران احتمالا طی 2 الی 2.5ماه آینده با شرکت دانمارکی مرسک بسته خواهد شد. مشکین‌فام همچنین عنوان کرد که قرارداد با توتال مانند و حتی بهتر از هر قرارداد طبیعی درحال پیشروی است.
وقتی پای میدان‌های مشترک به میان می‌آید، هیچ کشوری حاضر به کوتاه آمدن نیست. شاید به همین دلیل است که محمد مشکین‌فام، مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس عنوان می‌کند که حتی اگر دولت «نان شب» نداشته است، بودجه پارس جنوبی را پرداخت کرده است. راز موفقیت نسبی شرکت نفت و گاز پارس طی 2دهه اخیر را نیز شاید باید در همین مساله دید. شرکتی که اسدلله صالحی‌فروز از مدیران قدیمی آن، انگیزه تاسیس را حراست از منافع ملی می‌داند و مشکین‌فام عنوان می‌کند که امروز توانسته است، سطح تولید گاز از پارس جنوبی را به اندازه قطر برساند.
این اتفاق پس از یک دوره فاصله گرفتن زیاد از تولید گاز قطر در ایران که به عوامل مختلفی ازجمله 8 سال تحریم برمی‌گشت، رخ داده و برای ایران اهمیت زیادی دارد. اما نفت و گاز پارس امروز کجا ایستاده و چه افقی برای آینده‌اش متصور است؟
«توسعه لایه نفتی پارس جنوبی»، «قرارداد توسعه فاز 11با توتال»، و میدان‌های گازی فرزاد A و B را شاید بتوان از مهم‌ترین ماموریت‌های این شرکت برای سال‌های پیش رو دانست. محمد مشکین‌فام، مدیرعامل این شرکت دیروز درباره آخرین وضعیت مذاکرات با شرکت‌های بین‌المللی برای توسعه لایه نفتی پارس جنوبی عنوان کرد که مذاکرات با شرکت دانمارکی مرسک ادامه داشته و به احتمال زیاد طی 2 الی 2.5ماه آینده دومین قرارداد IPC ایران با این شرکت منعقد خواهد شد. پیش از این نورالدین شهنازی‌زاده، مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه نفت که به نوعی مشابه نفتی نفت وگاز پارس به حساب می‌آید، عنوان کرده بود که دومین قرارداد IPC میان این شرکت و شرکت وابسته به ستاد اجرایی فرمان امام برای توسعه میدان نفتی یادآوران منعقد خواهد شد و به این ترتیب مشخص نیست کدام یک از این دو مورد بتوانند گوی رقابت را از یکدیگر بربایند؟
موضوع توسعه لایه نفتی با حضور شرکت مرسک اما از جنبه دیگری نیز دارای حاشیه است. 31مرداد ماه امسال بلومبرگ در خبری نوشت که شرکت توتال توافق کرده که واحد نفت وگاز شرکت مولر مرسک را خریداری کند. این موضوع سبب شد ایران در واگذاری توسعه لایه نفتی به مرسک تردید کند چراکه توتال اپراتور این توسعه در طرف قطری است. محمد مشکین‌فام اما دیروز اعلام کرد که این بحث هنوز نهایی نشده و شرکت «مرسک» هنوز همان شرکت «مرسک» است. او عنوان کرد:«امیدواریم که طی 2ماه آینده به نتایج خوبی برسیم و با انعقاد یک HOA به دومین قرارداد IPC دست پیدا کنیم».
او در ادامه عنوان کرد:«هنوز ادغام مرسک با توتال نهایی نشده و مرسک همچنان مستقل است. چنانچه مرسک با توتال ادغام شود، تدابیر لازم اندیشیده شده است در واقع اگر در مباحث فنی و مالی به توافق برسیم، مشکلی درباره ادغام مرسک با توتال وجود ندارد».
توتال در حال فعالیت در ایران است
محمد مشکین‌فام در توضیح فعالیت‌های شرکت توتال از زمان انعقاد قرارداد با کنسرسیومی به رهبری این شرکت در تیر ماه سال جاری تاکنون عنوان کرد: «پیمانکاران ایرانی برای بخش دریایی توسط توتال انتخاب شده‌اند و هیچ مشکلی در این زمینه نداریم. این پروژه حتی بهتر از یک پروژه معمولی درحال پیشروی است.» او در پاسخ به پرسشی درباره خروج احتمالی توتال از این پروژه نیز عنوان کرد:«در آن حالت نیز مشکلی نداریم. توتال اکنون درحال طراحی سکوی تقویت فشار است. حتی با خروج این شرکت ما می‌توانیم با داشتن این طراحی به کمک شرکت‌های CNPC و پتروپارس پروژه را پیش ببریم و تمام این موارد در قرارداد دیده شده است.»
رسول فلاح‌نژاد، مدیر مهندسی و ساختمان شرکت نفت وگاز پارس و مجری توسعه فاز 11 نیز در این مورد عنوان ک و تا بهمن ماه قراردادهای فرعی کامل واگذار می‌شوند. او همچنین ادعای تسنیم مبنی بر مستقر نشدن کارگاه‌های توتال در ایران را از اساس بی‌پایه خوانده و گفت که توتال قرار نیست در ایران کار اجرایی کند در نتیجه از اساس قرار نبوده که کارگاهی داشته باشد، کار توتال در ایران نظارتی خواهد بود.
کویر مذاکرات با هند در فرزاد B
موضوع آخرین وضعیت مذاکرات با شرکت ONGC هند در مورد میدان گازی فرزاد B که یکپارچه با فرزاد A توسعه خواهد یافت نیز دیروز مورد تشریح قرار گرفت. ایران و هند مدت‌هاست نتوانسته‌اند به توافقی در این مورد دست پیدا کنند. موضوع تایید نشده کاهش واردات نفت خام هند از ایران نیز از تبعات این عدم توافق به شمار می‌رود.
محمد مشکین‌فام، مدیرعامل شرکت نفت وگاز پارس دیروز در پاسخ به «تعادل» در مورد آخرین وضعیت مذاکرات در این زمینه عنوان کرد که متاسفانه فرزاد گاز غنی ندارد. ما در پارس جنوبی همیشه از میعانات برای بازپرداخت استفاده می‌کردیم اما گاز فرزاد B خشک است و همین یکی از مشکلات ما به شمار می‌رود همچنین بر سر نحوه استفاده از گاز تولیدی این میدان نیز مساله داریم.
مشکین‌فام در ادامه عنوان کرد:«ما هم‌اکنون نیز گاز مازاد داریم و در نتیجه نمی‌توانیم از گاز این میدان که 20درصد نیز ناخالصی دارد برای خودمان استفاده کنیم. هند نیز مشخص نکرده آیا خریدار خواهد بود یا نه».
مدیرعامل شرکت نفت وگاز پارس در بخش دیگری از صحبت‌های خود عنوان کرد که شرکت هندی اکنون در نامه‌یی بحث LNG را نیز منتفی کرده است. موضوعی که نشان می‌داد، اوضاع در مذاکرات چندان خوشایند پیش نمی‌رود.
پیمانکاران مدیریت منابع مالی ندارند
اما درحالی که شرکت نفت وگاز پارس خود به این موضوع اذعان می‌کند که دولت از «نان شب» خود زده و بودجه پارس جنوبی را تامین می‌کند، وضعیت کارگران مستقر در طرح‌های توسعه‌یی عسلویه از موضوعی دیگر حکایت دارد. هر از گاهی انتشار اخبار عقب ماندن حقوق این کارگران که در شرایطی دشوار درحال فعالیت هستند از وضع نامناسب آنها سخن می‌گوید.
محمد مشکین‌فام، مدیرعامل شرکت نفت وگاز پارس اما مدعی است که این شرکت همواره به پیمانکاران مطابق برنامه پول داده و این پیمانکاران هستند که به دلیل نداشتن «بلوغ» کافی در مدیریت منابع، پول را به نحو احسن خرج نکرده و به کارگران خود بدهکار می‌شوند.
او در ادامه عنوان می‌کند که هر چند از لحاظ قانونی ما در قبال کارگران شرکت‌های پیمانکاری تعهدی نداریم اما تاکنون چند بار به دلیل جلوگیری از پیشامد مشکل خودمان اقدام به پرداخت مستقیم حقوق کارگرها کرده‌ایم. مشکین‌فام معتقد است که باید به دنبال حل ریشه‌یی این مشکل بود و به این پرسش پاسخ داد که چرا پیمانکاران بلوغ کافی را ندارند. البته بسیاری معتقدند که کارفرما با ابزارهای تنبیهی می‌تواند پیمانکاران را از سر باز زدن نسبت به تعهدات خود به نیروهای انسانی منع کند.
بهترین و بدترین‌های نفت و گاز پارس
گذر 20سال از فعالیت یک شرکت قطعا زمان مناسبی برای اعلام ارزیابی کلی از عملکرد آن طی سال‌های مختلف است. به همین دلیل «تعادل» این پرسش را با محمد مشکین‌فام، مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس مطرح کرد که بهترین و بدترین عملکرد POGC طی سال‌های اخیر را مربوط به چه پروژه‌هایی می‌داند؟ مشکین‌فام البته از زیر پاسخ صریح به پرسش در رفته و به صورت کلی پاسخگوی آن بود. او در این زمینه گفت:«نمی‌توان پاسخ روشنی به این پرسش داد. هر موضوع باید در ظرف زمان خود سنجیده شود. در مقطعی بهترین شرکت‌های نفت وگاز جهان در پارس جنوبی حضور داشتند و منابع مالی کافی وجود داشت و کارها به خوبی در قالب قراردادهای بیع متقابل انجام شد اما در ادامه به دلیل تحریم، این شرکت‌ها از ایران رفتند. الحمدلله هم‌اکنون شرایط بهتر شده و ما به اهدافمان در سال‌های اخیر دست پیدا کردیم.» این پاسخ البته شفاف نبود. برای مثال زمان و هزینه اجرای فازهای 15و 16پارس جنوبی که یک بار به صورت نمایشی در دوران محمود احمدی‌نژاد افتتاح شدند 2برابر بیشتر از برآورد اولیه بوده است که احتمالا یکی از بدترین عملکردهای شرکت نفت وگاز پارس به حساب می‌آید. مشکین‌فام البته در بخشی از صحبت‌های خود عنوان کرد که از نظرش یکی از نقاط این شرکت که باید روی آن کار شود، مدیریت «وقت» و «هزینه» است.
