آیا منابع آب شهرها و روستاهای ایران با پیش‌بینی شرایط بحران
در نظر گرفته شده‌اند؟
گروه انرژی
شاید در چند روز نخست «اسکان» اولویت نخست زلزله‌زده‌ها بود اما مساله «آب» کم کم جدی‌تر شده است. از همان روز نخست و با اظهارنظر رییس مرکز زلزله‌نگاری درباره احتمال ادامه یافتن پس‌لرزه‌ها تا ماه‌ها بعد از زلزله اصلی به نظر می‌رسید که آب به یکی از معضلات مناطق بحران‌زده تبدیل شود. آب این مناطق ازجمله سرپل ذهاب از چشمه‌هایی تامین می‌شود که به دلیل جابه‌جایی لایه‌های زمین «کدر» شده و قابل استفاده نیستند. «تعادل» در گفت‌وگو با خبرنگار «خبرآنلاین» که در محل حادثه حضور دارد جویای وضعیت آب مردم در این مناطق شد. فهیمه حسن‌میری که طی 2 روز گذشته به تهیه گزارش از روستاهای زلزله‌زده پرداخته بود، عنوان کرد که مردم به دلیل وجود آب معدنی به اندازه کافی از منظر آب شرب چندان مشکلی ندارند اما برای حمام و سرویس بهداشتی عملا تاکنون تمهیدی اندیشیده نشده است.
جنس نیاز زلزلهزدگان به «آب» درحال تغییر کردن است. اگر ابتدا فقط نیاز بدن آنها به دریافت آب که با ارسال محموله‌های آب معدنی همچنین تانکرهای آبرسانی قابل حل بود، احساس می‌شد حالا و با گذشت بیش از یک هفته از وقوع حادثه وجود «آب» برای مسائلی همچون استحمام هر روز جدی‌تر می‌شود. در این وضعیت نبود آب می‌تواند تبعاتی را به دنبال داشته باشد که به سادگی قابل کنترل نیست. دکتر گلاره حسینی، متخصص زنان و زایمان که در بیمارستان سرپل ذهاب مستقر است در این باره به خبرآنلاین می‌گوید:«باید هر چه زودتر فکری به حال امکانات بهداشتی روستاها کرد، کانکس‌های سرویس بهداشتی و حمام از مهم‌ترین چیزهایی است که حالا باید به آن توجه شود. مردم زلزله‌زده در چادر زندگی می‌کنند و از همان روز حمام نرفته‌اند، سرویس‌های بهداشتی هم به خیلی مناطق و روستاها نرسیده، جایی هم که باشد با این همه جمعیت، تمیز نمی‌ماند. این همه آلودگی احتمال بیماری‌های عفونی را زیاد می‌کند به خصوص برای زنان و به ویژه زنان باردار».
آن طور که مشخص است، وزارت نیرو به دنبال توزیع دستگاه‌های تصفیه آب در میان مردم است. رضا اردکانیان، وزیر نیرو که به کرمانشاه سفر کرده است عنوان کرده که این وزارتخانه در پی استقرار دستگاه‌های تصفیه آب «سیار» برای رفع کدورت آب مناطق زلزله‌زده است. کدورتی که با ادامه یافتن پس‌لرزه‌ها که در 2روز اخیر از نظر ریشتر شدیدتر نیز بوده‌اند فعلا با زندگی مردم وداع نخواهد کرد.
موضوع «آب» برای زلزله‌زده‌ها که در مطالعات و پژوهش‌های مختلفی مورد بررسی قرار گرفته از اهمیت ویژه آن حکایت دارد. مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ایالات متحده می‌نویسد که روزانه 1 گالون آب برای هر نفر و 1 گالون آب برای هر حیوان که در مناطق زلزله‌زده ایران شامل دام و طیور می‌شود، احتیاج است.
این مرکز با اشاره به اینکه بیماری‌ها در اثر کمبود یا آلودگی آب در مواقع بحران در تاریخ بسیار زیاد دیده شده است، دستورالعمل‌هایی برای ذخیره‌سازی میزان مشخصی از آب در نواحی مختلف جهان ارائه کرده است. در این دستورالعمل توصیه شده که در هر شهر و روستایی همواره به اندازه 2هفته ذخیره آب برای انسان‌ها و حیوانات وجود داشته باشد.
پر واضح است که مناطق زلزله‌زده ایران از چنین ذخیره‌سازی آبی محروم بوده‌اند. این درحالی است که به دلیل تامین آب این مناطق از چشمه، موضوع کدر شدن منابع آبی با تکانه‌های زمین کاملا قابل پیش‌بینی بوده و سهل‌انگاری در این زمینه مشاهده می‌شود.
به هر روی آن طور که مشخص است، وزارت نیرو تاکنون مسوولیت تامین آب شرب زلزلهزدگان را به عهده داشته است اما در میان صحبت‌های مسوولان این وزارتخانه اشاره‌یی به موضوع نیازهای غیرشرب نشده است. در فایل ویدئویی که توسط کانال تلگرامی وزارت نیرو منتشر شده است، رضا اردکانیان عنوان می‌کند:«ما یک سری وظیفه داریم که داریم انجام می‌دهیم، آب و برق می‌رسانیم، این روزها تمام می‌شوند اما چیزی که مهم‌ترین دستاورد ماست، اعتماد مردم است.»
تاکنون از سمت هیچ نهاد یا ارگان خاصی اعلام نشده است که متولی تامین فاز بعدی نیازهای آبی مردم چه کسی خواهد بود؟ از سویی برخی شنیده‌ها از انتقال اتاقک‌های سیار حمام و سرویس بهداشتی مربوط به زائران کربلا به مناطق زلزله‌زده حکایت دارد اما اینکه آب مورد نیاز برای استفاده از این تجهیزات به چه طریقی تامین می‌شود، پرسشی است که پاسخی برای آن مطرح نمی‌شود.
یک مامای مستقر در بیمارستان سرپل ذهاب با اشاره به تبعات نبود آب گفته است:«نبودن امکانات بهداشتی، سرویس‌های بهداشتی تمیز و حمام باعث شده بعضی به بیماری‌های عفونی مبتلا شوند. اینها شاید در لحظه اول به چشم نیاید اما عواقب خطرناکی برای زنان منطقه دارد.» همچنین درحالی که مردم اغلب از سرویس‌های بهداشتی عمومی استفاده می‌کنند، استاندارد بودن آب این واحدها همچنین تامین بهداشت آن که طبق شنیده‌ها اوضاعی به شدت نامناسب دارد مورد سوال است.
شاید انتظار معجزه از وزارت نیرو برای مناطق زلزله‌زده اکنون منطقی نباشد اما این حادثه و تبعات آن می‌تواند حداقل به عاملی برای بازنگری در شیوه‌های تامین آب کشور در نقاط مختلف بدل شود. شاید اکنون وزارت نیرو باید در کنار پروژه‌های آبرسانی روستایی نگاهی عمیق‌تر به آسیب‌پذیری منابع آب نقاط مختلف ایران در بحران‌های اینچنینی داشته باشد.
