گروه انرژی|
اگر زمانی سدسازی در ایران به نمادی از توسعه و پیشرفت کشور نشان داده می‌شد، در سال‌های اخیر برخی از این سازه‌های عظیم تبدیل به نمادی برای تخریب محیط‌زیست شده‌اند. هنوز حاشیه‌های مربوط به سد گتوند به پایان نرسیده که این‌بار سد هراز در شمال کشور خبرساز شده است.
موقعیت سد هراز در استان مازندران و در 20کیلومتری جنوب آمل قرار دارد. براساس اطلاعات منتشر شده در پایگاه اطلاع‌رسانی شرکت مدیریت منابع آب ایران، پیمانکار این طرح قرارگاه خاتم‌الانبیا و موسسه سیدالشهدا و مشاور آن شرکت مهاب قدس است. هدف از ساخت این سد، تامین آب کشاورزی و تولید برق عنوان شده است. قرار است با احداث این سد سالانه 645میلیون مترمکعب آب توسط این سد تنظیم شود و یک نیروگاه با ظرفیت اسمی 25مگاوات نیز احداث شود. سد هراز از نوع خاکی سنگریزه‌یی با طول تاج 377متر است که حوزه اصلی آن دریای خزر و حوزه فرعی آن رودخانه هراز-قره‌سو است. ساخت این سد در سال 1388 آغاز و پیش‌بینی می‌شود که در سال 1398 به پایان برسد. اما ساخت این سد از زمانی حاشیه‌ساز شد که گزارش‌هایی از سوی فعالان محیط‌زیست مبنی بر مجاورت این سد با دپوی دفن زباله عمارت و خطرات آلودگی آب سد به شیرابه‌های زباله‌ها منتشر شد.
براساس برخی گزارش‌ها، فاصله سد هراز تا مرکز دپوی زباله شهر آمل کمتر از 5 کیلومتر است و امکان دارد که با آبگیری دریاچه سد، مرکز دفن زباله‌ها را دربر گرفته و آب سد را آلوده کند.
17شهریور سال جاری، حسین‌علی ابراهیمی کارنامی مدیرکل اداره محیط‌زیست استان مازندران، در گفت‌وگو با ایلنا، اعلام کرد که وزارت نیرو درخصوص دپوی زباله عمارت، کوتاهی کرده است. وی در این باره گفت: «هنگام دادن مجوز به ساخت سد هراز، اداره آب تعهدنامه‌یی را امضا کرد که پیش از آبگیری سد، تکلیف دپوی زباله عمارت مشخص شود و آن را به صورت کامل پاکسازی کنند. اما با نزدیک شدن به زمان آبگیری سد، شاهد عملکرد ضعیف وزارت نیرو نسبت به تعهدشان هستیم. در حال حاضر محل دپوی عمارت به همان حالت قبلی باقی‌مانده و هیچ اقدامی در راستای پاکسازی محل صورت نگرفته است.»
ابراهیمی‌کارنامی اعلام کرد که اداره کل محیط‌زیست مازندران بارها در این رابطه به وزارت نیرو و اداره متبوعش در استان مازندران نامه ارسال کرده و تذکرات لازم را داده است اما هنوز ترتیب اثری به این موضوع داده نشده است. وی از ورود دادستانی به این موضوع خبر داد و گفت: «در حال حاضر دادستانی به عنوان مدعی‌العموم به قضیه ورود کرده و دستور داده در محل عمارت، زباله‌یی تخلیه نشود.» کار به جایی رسید که حتی حجت‌الاسلام جلیل مرتضوی امام جمعه آمل نیز به این موضوع واکنش نشان داد و اظهار کرد: «سد هراز در معرض دپوی زباله است و امیدواریم با رفع مشکل زباله، این سد نیز رهایی یابد.»
در واکنش به این حاشیه‌ها روز گذشته محمد حاج‌رسولی‌ها مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران، تلاش داشت تا از عملکرد وزارت نیرو در رابطه با سد هراز دفاع کند. وی در وهله اول به ابهام موجود در رابطه با محل قرارگیری دپوی عمارت پاسخ داد و گفت: «مرکز دفن زباله آمل در حوضه آبریز سد قرار دارد و نه تنها در وضعیت فعلی بلکه پس از آبگیری نیز درون دریاچه سد قرار نمی‌گیرد.»
اما در این میان مساله مهم‌تر، «زمان» است. مسوولان و فعالان زیست‌محیطی ابراز نگرانی کرده‌اند که تخلیه دپوی زباله باید حداقل چند سال زودتر از آبگیری سد صورت بگیرد. اما پروژه سد هراز در حال پیشرفت است و تکلیف این دپوی زباله هنوز مشخص نشده است. براساس آماری که شرکت مدیریت منابع آب در پایگاه اطلاع‌رسانی خود منتشر کرده است، در حال حاضر پیشرفت فیزیکی این طرح به 64درصد رسیده است و انتظار می‌رود تا دو سال دیگر این سد به بهره‌برداری کامل برسد. البته چهره‌هایی همچون مدیرعامل شرکت آب منطقه‌یی مازندران یا نماینده مردم آمل در مجلس شورای اسلامی ابراز امیدواری کرده‌اند که این طرح تا پایان سال 97 به پایان برسد.
اما اظهاراتی که دیروز از زبان حاج‌رسولی‌ها منتشر شد، نشان‌دهنده این بود که سد هراز بیش از این حرف‌ها با بهره‌برداری کامل فاصله دارد. به گفته مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران، براساس مجوز سال 90 سازمان محیط‌زیست، باید 2 سال قبل از بهره‌برداری، وضعیت مرکز دفن زباله‌ها مشخص و امور مربوط به سامان‌دهی و انتقال آن پیش از آبگیری صورت بگیرد. اما سد هراز به‌دلیل مسائل اعتباری و مالی زودتر از سه یا چهار سال آینده به بهره‌برداری نخواهد رسید.
بنابراین به نظر می‌رسد توجیه مدیران وزارت نیرو برای عدم پرداختن به تعیین تکلیف دپوی زباله آمل، پیش‌بینی آنها مبنی بر زمان‌بر بودن اجرای سد است. در صورت صحت این مساله نیز باید گفت که این توجیه پذیرفته نیست. مجوز سازمان محیط‌زیست برای 2 سال پیش از پایان طرح است و با توجه به پیش‌بینی وزارت نیرو برای پایان سد تا سال 98، اکنون و در سال 96 باید این دپوی زباله تخلیه می‌شد. از سوی دیگر هر چه فاصله زمانی بین تخلیه دپوی زباله و آبگیری سد بیشتر شود، احتمال سلامت آب بالاتر نیز می‌رود.
اما براساس اظهارات حاج‌رسولی‌ها، شرکت مدیریت منابع آب تازه از دی ماه سال گذشته برای بررسی وضعیت آلاینده‌های حوزه پیرامون سد، مشاوری از سوی شرکت آب منطقه‌یی مازندران تعیین کرده است تا به بررسی اثرات منابع آلاینده بر کیفیت آب رودخانه، تعیین ایستگاه اندازه‌گیری برخط کیفیت مخزن، ارائه برنامه جامع و عملیاتی در جهت سامان‌دهی مرکز دپوی زباله و... بپردازد. حاج‌رسولی‌ها کیفیت آب شرب و مخاطرات زیست‌محیطی را خط قرمز وزارت نیرو دانست و افزود: تا قبل از تکمیل این مطالعات، تایید آن از سوی سازمان محیط‌زیست و اجرای کامل طرح، موردتایید مشاور و سازمان برای پاکسازی حوزه آبریز، آبگیری این سد برای تامین آب شرب صورت نخواهد گرفت.
