گروه انرژی|
روس‌ها تاکنون رتبه نخست امضای تفاهمنامه و مطالعات میدانهای نفتی مختلف ایران را به خود اختصاص داده‌اند. شرکت‌های مختلفی از این کشور از جمله لوک‌اویل، گازپروم، زاروبژنفت، تات‌نفت، گازپروم‌نفت و روس‌نفت برای مطالعه میدان‌هایی از جمله منصوری، آب‌تیمور، آذر، دهلران، پایدار غرب، آبان و چند میدان دیگر با شرکت ملی نفت تفاهمنامه امضا کردند. اما هنگامی که در دی‌ماه سال 1395 لیست 29شرکت صاحب صلاحیت خارجی برای ورود به پروژه‌های بالادستی ایران منتشر شد، تنها نام دو شرکت روسی در آن دیده می‌شد، لوک‌اویل و گازپروم. این در حالی‌بود که ژاپن در آن لیست دارای 5نماینده و چین دارای 4نماینده بود. حالا پلاتس مدعی شده است در تازه‌ترین به‌روزرسانی توسط شرکت ملی نفت در روز پنج‌شنبه شمار شرکت‌های روسی که صلاحیت آنها مورد تایید قرار گرفته به 6 عدد رسیده‌اند.
با این وجود پس از انتشار لیست اولیه شرکت‌های صاحب صلاحیت خارجی، آنچه در عمل اتفاق می‌افتاد، امضای پشت سر هم تفاهمنامه‌های مطالعات فنی با شرکت‌های روسی بود که نامشان در لیست موجود نبود. همین امر سبب می‌شد که بتوان حدس زد به زودی نام این شرکت‌ها به لیست 29سطری اولیه اضافه خواهد شد. دی‌ماه سال گذشته بود که غلام‌رضا منوچهری معاون مهندسی و توسعه شرکت ملی نفت ایران اعلام کرد: شرکت‌های نفتی روسی رد صلاحیت نشده‌اند و به زودی لیست دوم شرکت‌های تایید صلاحیت‌شده منتشر می‌شود.
به گزارش «تعادل» و به نقل از مهر، منوچهری در آن زمان بیان داشت: «پیش‌بینی می‌شود نام تعدادی از شرکت‌های روسی که در لیست اول قرار نداشتند در این لیست وجود داشته باشد. شرکت ملی نفت اخیرا با تعدادی از شرکت‌های روس همچون «زاروبژ نفت» و «تات نفت» تفاهمنامه همکاری امضا کرده که نام این دو شرکت در لیست اول شرکت‌های تایید صلاحیت شده نبوده است. شرکت‌هایی که با آنها تفاهمنامه امضا کرده‌ایم، به این معنی بوده که شرکت ملی نفت ایران آنها را به عنوان شرکای احتمالی خود پذیرفته است. ایران از همکاری با شرکت‌های صاحب فناوری و معتبر روسیه استقبال می‌کند.»
وعده انتشار «به‌زودی» لیست دوم، حدود 6ماه به طول انجامید و شرکت ملی نفت ایران دیروز و در حالی که چند روز مانده به پایان ضرب‌الاجل مناقصه میدان نفتی آزادگان باقی مانده، نام پنج شرکت بین‌المللی دیگر را به لیست شرکت‌های صاحب صلاحیت برای فعالیت در بخش بالادستی صنعت نفت و گاز افزوده است.
به گزارش «تعادل» و به نقل از پلاتس، روز دوشنبه 19ژوئن به عنوان آخرین فرصت برای اعلام حضور کنسرسیوم‌های خارجی در مناقصه میدان نفتی آزادگان اعلام شده است.
در همین فاصله NIOC، نام شرکت‌های روسی گازپروم‌نفت، روس‌نفت، تات‌نفت، زاروبژنفت و نیز سوکار آذربایجان را به فهرست شرکت‌های صاحب صلاحیت برای حضور در پروژه‌های بالادستی افزوده تا با حضور این 5شرکت، شمار شرکت‌های خارجی صاحب صلاحیت به 34عدد رسید.
بدین‌ترتیب در حال حاضر شمار شرکت‌های روسی در این لیست به 6عدد رسید. پیش‌تر مقامات شرکت‌های روسی اظهار کرده بودند که به صورت بالقوه مایل به حضور در پروژه‌های نفتی ایران هستند اما در انتظار نهایی شدن قراردادهای جدید ایران موسوم به IPC هستند تا آن را از منظر اقتصادی مورد ارزیابی قرار دهند و در رابطه نحوه حضور خود در این پروژه‌ها به صورت انفرادی یا کنسرسیومی تصمیم‌گیری کنند.
چرا روس‌ها اضافه می‌شوند
به نظر می‌رسد، مذاکرات با شرکت‌های خارجی در چالش تحریم‌های ایالات‌متحده گرفتار است. این چالش خصوصا در رابطه با شرکت‌های اروپایی بیشتر به چشم می‌خورد. ایرانی‌ها پیش‌تر سابقه خروج شرکت‌های خارجی از پروژه‌های مختلف خود به خاطر اعمال تحریم‌های بین‌المللی علیه این کشور را داشته‌اند. با توجه به رویکرد جدید دولت ایالات‌متحده نیز احتمال وضع تحریم جدید یا حتی به خطر افتادن برجام بعید و دور از ذهن نیست. از این‌رو مقامات وزارت نفت به دنبال ترکیبی از شرکت‌های خارجی شامل شرکت‌های اروپایی، روسی، آسیایی و ایرانی هستند که در صورت اعمال مجدد تحریم‌ها و خروج احتمالی اروپایی‌ها، پروژه‌ها را به بن‌بست نرساند و امکان ادامه حیات آن وجود داشته باشد.
ایمان ناصری تحلیلگر موسسه مشاوره انرژی FGE در گفت‌وگو با پلاتس در رابطه با اضافه شدن نام 4شرکت دیگر روسی به لیست شرکت‌های مورد تایید ایران می‌گوید: «به نظر می‌رسد که ایران علاقه‌مند است تا در میدانهای نفتی کلیدی خود شرکایی از کشورهای چین و روسیه حضور داشته باشند تا در کنار حضور شرکت‌های داخلی به نوعی پروژه‌ها را زنده نگه دارند، چرا که در صورت بازگشت احتمالی تحریم‌ها علیه این کشور، شرکت‌های اروپایی از این پروژه‌ها پا پس خواهند کشید.»
از سوی دیگر اضافه‌شدن نام شرکت‌های روسی به لیست تایید صلاحیت‌شده‌ها دو روز مانده به پایان مهلت حضور در مناقصه آزادگان و در حالی که مطالعه‌یی روی این میدان نداشته‌اند، می‌تواند نشانی از تمایل ایران برای حضور برخی از این شرکت‌ها در کنسرسیوم توسعه میدان آزادگان باشد. حضوری شبیه به حضور شرکت سی‌ان‌پی‌سی چین در کنسرسیوم توسعه فاز 11 پارس‌جنوبی. جایی که مطالعه اصلی روی میدان را شرکت توتال انجام داده است و چینی‌ها تنها با آوردن سرمایه‌یی 30درصدی در توسعه این میدان حضور دارند.
به‌روزرسانی در آستانه برگزاری مناقصه
به‌روزرسانی لیست شرکت‌های صاحب صلاحیت خارجی توسط شرکت ملی نفت در حالی اتفاق می‌افتد که شرکت‌های بزرگ خارجی نفتی خود را برای حضور در مناقصه میدان نفتی آزادگان آماده می‌کنند.
به گزارش «تعادل» و به نقل از پلاتس، یک منبع آگاه اعلام کرد که از شرکت‌های صاحب صلاحیت خارجی درخواست شده است تا جزییات مربوط به شرکای کنسرسیوم برنامه‌ریزی شده تا روز دوشنبه را ارائه کنند تا بدین‌ترتیب شرایط برای برگزاری مناقصه توسعه میدان نفتی عظیم آزادگان فراهم شود. به گفته این منبع، شرکت ملی نفت همچنین اعلام کرده است در صورتی که شرکت‌های مورد تایید، شریکی را برای خود انتخاب کنند که نامش در لیست موجود نباشد، ابتدا باید صلاحیت آن به تایید NIOC
برسد.
آن‌طور که پلاتس گزارش می‌دهد شرکت ملی نفت بنا دارد اسناد حاوی جزییات مربوط به برگزاری مناقصه را در ماه جولای برای شرکت‌ها ارسال کند. مناقصه آزادگان، نخستین دور از حضور شرکت‌های خارجی و ارائه پیشنهاد برای یک میدان بزرگ نفتی است. در حالی که پیش‌تر قرارداد توسعه این میدان متکی بر مذاکرات دوطرفه بود. مناقصه آزادگان، نخستین مناقصه‌یی است که در چارچوب قراردادهای جدید بیع‌متقابل موسوم به IPC برگزار می‌شود. قراردادهایی که طراحی چارچوب آن با تاخیر فراوان انجام شد و هنوز هم به صورت رسمی و نهایی منتشر نشده است.
قراردادهایی که قرار است جایگزین نسل قبلی قراردادهای بیع‌متقابلی شود که باتوجه به بندهای سخت و انعطاف‌ناپذیرش، در جذب سرمایه‌گذاران خارجی ناموفق بود.
تاخیر در اجرای قراردادهای جدید مانع از تحقق اهداف جاه‌طلبانه ایران در جذب شرکت‌های بین‌المللی نفتی شد. اما در این میان ایران توانست بر پایه توان داخلی، تولید خود را به سطح پیش از تحریم و نزدیک به 4میلیون بشکه در روز بازگرداند.
ایمان ناصری تحلیلگر شرکت مشاوره انرژی FGE، میدان آزادگان را مهم‌ترین میدان نفتی ایران قلمداد کرده و عنوان می‌دارد: «آزادگان هسته برنامه‌های توسعه‌یی بالادستی ایران است و سهم قابل‌توجهی در تحقق اهداف ایران برای افزایش ظرفیت تولید خود داراست. در نتیجه، مناقصه پیش‌رو شاید مهم‌ترین رویدادی است که دولت ایران در ماه‌ها و حتی سال‌های اخیر انتظار آن را می‌کشیده است.»
همان‌طور که پیش‌تر هم اعلام شده بود مناقصه آزادگان دیگر منحصر به فاز جنوبی آن نخواهد بود و دربرگیرنده میدان آزادگان شمالی نیز خواهد بود.
به گزارش «تعادل» به نقل از پلاتس، در حال حاضر حجم تولید میدان آزادگان حدود 125هزار بشکه در روز است که 75هزار بشکه آن سهم بخش شمالی و 50هزار بشکه آن سهم بخش جنوبی است. شرکت ملی نفت بنا دارد تولید از بخش شمالی این میدان را به 150هزار بشکه و تولید از کل میدان را به 600هزار بشکه در روز برساند. آزادگان تنها میدانی نیست که همگان انتظار امضای قرارداد آن را دارند. آن‌طور که از شواهد و قرائن بر می‌آید، پیش از برگزاری مناقصه بین‌المللی این میدان نفتی، قرار است قرارداد توسعه فاز 11 میدان گازی پارس‌جنوبی به امضا برسد. قراردادی که با کنسرسیومی متشکل از توتال فرانسه، سی‌ان‌پی‌سی چین و پتروپارس ایران و بدون برگزاری مناقصه و با ترک تشریفات به امضا خواهد رسید.
در تازه‌ترین اظهارنظر در رابطه با زمان امضای این قرارداد، بیژن زنگنه وزیر نفت دیروز به خانه ملت گفت که قرارداد با توتال پیش از پایان کار دولت یازدهم به امضا خواهد رسید. زنگنه افزود: «ایران و توتال در حال جمع‌بندی و بحث برای امضای قرارداد توسعه فاز ١١ پارس‌جنوبی هستند که تقریبا در مراحل نهایی و پایانی برای امضای قرارداد قرار دارد.»
پیوند روسی-اتریشی در 2 بلوک
علاوه بر حضور یک شرکت چینی در کنسرسیوم توسعه میدان آزادگان، شاهد مثال دیگری از اجرای استراتژی ایران در پیوند شرکت‌های اروپایی با شرکت‌های آسیایی یا روسی، به تفاهمنامه‌یی برمی‌گردد که در ابتدای ماه ژوئن و در سکوت خبری به امضا رسید. این تفاهمنامه مربوط به همکاری مشترک اتریش و روسیه در میدانهای ایران است. ابتدای ماه ژوئن، شرکت گازپروم نفت که به‌تازگی صلاحیت آن مورد تایید قرار گرفته و شرکت OMV اتریش که پیش‌تر صلاحیتش مورد تایید قرار گرفته بود، تفاهمنامه همکاری در پروژه‌های نفتی ایران را به امضا رساندند.
به گزارش «تعادل» به نقل از دویچه‌وله، موضوع قرارداد این دو شرکت استخراج و بهره‌برداری از حوزه‌های نفتی ایران اعلام شده است. باید یادآور شد که همکاری این دو شرکت باتوجه به رقابت حاکم بین شرکت‌های تولید نفت از اهمیت ویژه‌یی برخوردار است.
این دو کمپانی اتریشی و روسی در بیانیه مشترکی پس از امضای این تفاهمنامه اعلام کردند که تفاهمنامه امضا شده در رابطه با امکان همکاری در زمینه‌های تحلیل، ارزیابی و مطالعه مخازن مشخص نفتی در محدوده ایران با همکاری شرکت ملی نفت ایران است.
در این بیانیه به‌طور مشخص از محدوده بلوک‌های مدنظر نامی برده نشده اما عنوان شده که شرکت گاز پروم‌نفت در حال مطالعه امکان مشارکت در توسعه 2 بلوک نفتی در ایران بوده است. بنابراین انتظار می‌رود بلوک‌های مذکور، همان چنگوله و چشمه‌خوش باشند که پیش‌تر تفاهمنامه مطالعه فنی آن با شرکت ملی نفت به امضا رسیده بود. همچنین شرکت OMV اتریش نیز باتوجه به تجربیات پیشین خود در خاورمیانه و ایران، همکاری‌هایی در زمینه ارزیابی مشترک زمین‌شناسی میدان‌ها خواهد داشت.
در این تفاهمنامه نیز شاهد پیوند دو شرکت روسی-اروپایی هستیم. پیوندی که به نظر می‌آید مطلوب مدیران ایرانی باشد و مقامات ایران در سطحی بالاتر از وزارت نفت تصمیم گرفته‌اند تمام پروژه‌ها را به دست اروپاییان نسپارند تا تجربه‌های تلخ گذشته و ترک میدان‌ها همزمان با اعمال تحریم‌ها تکرار نشود.
