گروه راه و شهرسازی|
تازه‌ترین گزارش بازوی پژوهشی مجلس حاکی از این است که اجرای راهکارهای اصلی رفع آلودگی هوا به بیش از 206 هزار میلیارد تومان بودجه (معادل 2.5 درصد از بودجه سال 1401 کشور) نیاز دارد. اما از آنجا که تامین این بودجه در شرایط کنونی مقدور نیست، مرکز پژوهش‌های مجلس راهکارهای «کم هزینه و زودبازده» کاهش آلودگی هوا را بررسی کرده است تا خسارت حدود 2.3 میلیارد دلاری (بیش از 80 هزار میلیارد تومان) آن بر سلامتی مردم تهران کم شود. البته بر اساس این گزارش، زیان کل کشور از آلودگی هوا به 7 میلیارد دلار (حدود 250 هزار میلیارد تومان) بالغ می‌شود و میزان مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در کشور تقریباً با آمار تلفات جاده‌ای برابری می‌کند. ارزیابی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد، برای کاهش آلودگی هوا از طریق اجرای راهکارهای پیشرو، حدود 11هزار میلیارد تومان اعتبار مورد نیاز است که بخشی از آن توسط دولت، بخشی توسط شهرداری‌ها، بخشی آورده متقاضیان و باقی از سایر منابع قابل تأمین است. با صرف این هزینه، حدود 18 هزار میلیارد تومان عایدی اقتصادی ناشی از کاهش آلودگی هوا نتیجه خواهد شد و بیانگر این است که طول دوره بازگشت سرمایه کمتر از یک سال خواهد بود.
نیمی از جمعیت کشور در معرض آلودگی هوا
در گزارش مرکز پژوهش‌ها از راهکارهای کم هزینه و زودبازده کاهش آلودگی هوا با هشدار نسبت به عبور غلظت بعضی از آلاینده‌های هوا از استانداردهای ملی، برآورد شده است، با احتساب تأثیر پدیده ریزگردها، بیش از نیمی از جمعیت کل کشور در معرض آلودگی قرار دارند. این مشکل نه تنها سلامت مردم را به مخاطره می‌اندازد، بلکه هزینه‌های زیادی را به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر حوزه سلامت، به علت افزایش نیاز به خدمات مراقبتی و بهداشتی و فوریت‌های پزشکی که برای جمعیت تحت تأثیر انجام می‌شود و همچنین سایر حوزه‌های اقتصادی تحمیل می‌کند. همچنین بار مالی زیادی به علت مرگ ومیرهای زودرس بر سیستم بهداشتی تحمیل می‌شود به صورتی که در صورت رخداد مرگ‌های زودرس سال‌های زیادی از عمر افراد و نیروی کار یک کشور از دست می‌رود. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس با استناد به گزارش وزارت بهداشت در خصوص آلودگی هوا افزوده است، آلودگی هوا سالانه حدود ۳ هزار و ۷۵۱ نفر در شهر تهران قربانی می‌گیرد و همچنین میزان مرگ ومیر ناشی از آلودگی هوا در کل کشور به سالانه ۱۱ هزار و ۱۵۹ نفر می‌رسد. کارشناسان این مرکز با یادآوری این نکته که آمار مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در کشور تقریباً با آمار تلفات جاده‌ای برابری می‌کند، تاکید کردند: خسارت آلودگی هوا بر سلامتی شهروندان تهران حدود 2.3 میلیارد دلار (برای هر تهرانی 300 دلار در سال) تخمین زده می‌شود که این میزان برای کل کشور به ۷ میلیارد دلار می‌رسد. پژوهشگران دلیل اصلی عدم اجرای راهکارهای پیشین مبارزه با آلودگی هوا را نبود بودجه کافی و تخصیص منابع اعتباری ارزیابی کردند و افزودند: راهکارهای دایمی کاهش آلودگی هوا پر هزینه و بلندمدت هستند، راهکارهایی از جمله نوسازی ناوگان حمل ونقل عمومی، توسعه وسایل نقلیه برقی، بهبود راندمان نیروگاه‌ها و اصلاح کیفیت سوخت نیازمند به صرف بودجه و زمان زیادی هستند. در این گزارش راهکارهای موقتی به عنوان جایگزین راهکارهای اصلی معرفی شده که در عین تأثیر برابر در کاهش آلودگی هوا، از هزینه اجرای بسیار کمتری برخوردار هستند و در این راستا ۱۵ راهکار برای منابع مختلف آلاینده هوا به نمایندگان ملت پیشنهاد کردند. بنابر این گزارش این راهکارها به صورت دقیق از منظر فنی و اجرایی بررسی شده و الزامات اجرای هریک تعیین گردید. سپس میزان کاهش انتشار آلاینده‌های گازی و ذرات معلق درنتیجه اجرای راهکارها به صورت ساده و کلی تخمین زده شد. درنهایت با توجه به وسعت اجرای هر راهکار برآورد کلی از هزینه‌های اجرای آنها و عایدی اقتصادی ناشی از کاهش آلودگی هوا صورت گرفت تا نحوه بازگشت سرمایه مشخص شود. مطالعات در این گزارش بیانگر این است که با اجرای ۱۵ راهکار منتخب کم هزینه و زودبازده، در پایتخت حداقل 27.8 درصد از انتشار آلاینده‌های گازی و 19.6 درصد از انتشار آلاینده ذرات معلق کاهش پیدا خواهد کرد. پژوهشگران با ارزیابی هزینه‌های پیشرو برای اجرای این راهکارها افزودند: برای این میزان کاهش آلودگی هوا حدود 11هزار میلیارد تومان اعتبار مورد نیاز است که بخشی از آن توسط دولت، بخشی توسط شهرداری‌ها، بخشی آورده متقاضیان و باقی از سایر منابع قابل تأمین است. با صرف این هزینه، حدود 18 هزار میلیارد تومان عایدی اقتصادی ناشی از کاهش آلودگی هوا نتیجه خواهد شد و بیانگر این است که طول دوره بازگشت سرمایه کمتر از یک سال خواهد بود. در انتهای این گزارش با مقایسه این ارقام در مقایسه با اجرای راهکارهای اصلی کاهش آلودگی هوا، هزینه‌های راهکارهای پیشنهادی این گزارش را بسیار مقرون به صرفه‌تر و موثرتر ارزیابی کردند، به گونه‌ای که با صرف کمتر از یک سوم هزینه راهکارهای اصلی، بین ۲ تا ۳ برابر کاهش آلودگی هوا حادث خواهد شد.
راهکارهای موقتی کدامند؟
آنگونه که مرکز پژوهش‌های مجلس بررسی کرده است، کلیه خودروها برای دریافت مجوز شماره‌گذاری باید آزمون آلایندگی جاده‌ای «پی.ای.ام.اس» بدهند. نصب فیلتر جاذب ذرات معلق برای اتوبوس‌های درون شهری دیزلی و کامیون‌های درون شهری ضروری است. اتوبوس‌های فرسوده دیزلی نیز ملزم به بازسازی اساسی و نصب فیلتر جاذب ذرات معلق باید باشند. اتوبوس‌های گازسوز نیز باید تجهیزات« دی. او.سی»نصب کنند.تعویض و بازیابی کاتالیست برای تاکسی‌ها و خودروهای شخصی بنزینی نیز الزامی خواهد بود. نصب انژکتور برای موتورهای کاربراتوری نیز الزامی خواهد شد. در مدیریت ترافیک نیز باید تقاطع‌ها و تخلفات اثرگذار مدیریت شوند و کارکرد درجا در پایانه‌ها ممنوع شود.مدیریت کیفیت سوخت و همچنین اجرای طرح کهاب در جایگاه‌های سوخت نیز از دیگر راهکارهای موقت کاهش آلودگی هوا به شمار می‌روند.
اثر کاهش یک درصد آلودگی هوا
بر اساس گزارش و محاسبات مرکز پژوهش‌های مجلس، خسارت آلودگی هوای ناشی از انتشار آلاینده‌های گازی هوای شهر تهران برابر با 714 میلیون و 500 هزار دلار در سال، و خسارت آلودگی هوای ناشی از انتشار ذرات معلق در هوای شهر تهران برابر با یک میلیارد و 885 میلیون و 500 هزار دلار در سال است. بر مبنای این محاسبات، در صورت کاهش یک درصد انتشار آلاینده‌های گازی، عایدی اقتصادی ناشی از کاهش آلودگی هوا برابر با 7 میلیون و 145 هزار دلار، و به ازای یک درصد کاهش انتشار ذرات معلق برابر با 18 میلیون و 855 هزار دلار خواهد بود.
آلودگی هوا در سال 1400
بر اساس این گزارش، شهر تهران در سال گذشته، 123 روز هوای آلوده داشته است که حدود 34 درصد از کل سال است. این یعنی شهروندان تهران یک سوم سال هوای آلوده تنفس می‌کنند. این معضل از چند دهه قبل گریبانگیر کشور بوده و سال به سال نیز گسترده‌تر می‌شود. بر اساس گزارش‌های وزارت بهداشت، آلودگی هوا سالانه حدود 3751 نفر در تهران قربانی می‌گیرد. همچنین میزان مرگ و میز ناشی از آلودگی هوا در کل کشور به سالانه 11 هزار و 159 نفر می‌رسد که تقریبا هم رده با آمار مربوط به تلفات جاده‌ای در کشور است. از سوی دیگر، بر اساس گزارش بانک جهانی، آلودگی هوا سالانه 2.6 میلیارد دلار به شهروندان تهران خسارت وارد می‌کند. بر این اساس، سرانه خسارت وارده ناشی از آلودگی هوا برای هر شهروند تهرانی در حدود 300 دلار در سال است. گزارش دیگری توسط وزارت بهداشت در سال 1399 منتشر شده که در آن خسارت آلودگی هوا بر سلامتی شهروندان تهران را حدود 2.3 میلیارد دلار تخمین زده است که این میزان برای کل کشور به 7 میلیارد دلار می‌رسد.
