گروه راه و شهرسازی|
آبی از تسهیلات تکلیفی برای مستاجران گرم نمی‌شود که اگر هم گرم بشود با خون جگر شود. البته داستان تسهیلات تکلیفی در حوزه مسکن محدود به وام ودیعه اجاره که طی سه سال اخیر طبق دستور دولت به صورت «اسمی» رایج شده و در عمل تقاضای بیش از 90 درصد از مستاجران را نتوانسته پاسخ دهد، نیست. ماجرای تسهیلات انبوه‌سازی دولتی موسوم به طرح نهضت مسکن را نیز شامل می‌شود. بگذریم که تسهیلات غیر تکلیفی وام خرید خانه نیز مصایب و هزینه‌های خاص خود را دارد. در ماجرای تسهیلات نهضت مسکن، رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی طی هفته‌های اخیر و به‌طور مشخص در حاشیه نشست مشترک با اعضای کمیسیون عمران مجلس و رییس سازمان برنامه و بودجه گفت: بانک‌ها در پرداخت تسهیلات ساخت خانه‌های طرح نهضت ملی مسکن همکاری نمی‌کنند. او همچنین پرداخت تسهیلات را یکی از چالش‌های ساخت واحد‌های مسکونی طرح نهضت ملی مسکن دانست و گفت: در قانون پیش بینی شده ۲۰ درصد منابع تسهیلاتی بانک‌ها به حوزه مسکن اختصاص پیدا کند در حالی که بانک‌ها همکاری لازم را ندارند. اگر تسهیلات حوزه مسکن به موقع پرداخت نشود، در انجام تعهدات خودمان در ساخت ۴ میلیون واحد مسکونی در چهار سال با مشکل مواجه می‌شویم.
درخواست سند خانه یا خودرو!
در چنین شرایطی است که بنا به گفته برخی متقاضیان در نقاط مختلف کشور، برخی بانک‌ها به بهانه نداشتن ابلاغیه و بخشنامه از پرداخت این وام خودداری می‌کنند. برخی مستاجران هم می‌گویند که بانک به آنها گفته کپی سند خانه یا خودرو متعلق به خود را بیاورید تا بدانیم توانایی پرداخت وام اجاره را دارید. به گزارش ایسنا، هفدهم اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ وزارت راه و شهرسازی پیشنهاد پرداخت تسهیلات کمک ودیعه مسکن در سال جاری را به دولت ارایه کرد و سوم خرداد ماه امسال شورای پول و اعتبار موافقت خود را با پرداخت وام اجاره تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان در تهران، ۷۰ میلیون تومان در مراکز استان‌ها و ۴۰ میلیون تومان در شهرهای بالای ۲۰۰ هزار نفر جمعیت اعلام کرد. منابع در نظر گرفته شده برای این تسهیلات نیز در سال جاری ۴۰ هزار میلیارد تومان است که گفته می‌شود از محل موضوع منابع بانکی قانون جهش تولید و تامین مسکن تامین خواهد شد. مطابق بخشنامه‌ای که چهارم اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ از سوی بانک مرکزی به بانک‌ها اعلام شده، پرداخت تسهیلات کمک ودیعه مسکن به صراحت عنوان شده است. با این حال به نظر می‌رسد برخی بانک‌ها به بهانه‌های مختلف از پرداخت وام اجاره شانه خالی می‌کنند این مشکل در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ نیز وجود داشت. آنطور که برخی متقاضیان در نقاط مختلف کشور می‌گویند پس از ثبت نام در سامانه وزارت راه و شهرسازی و معرفی آنها از سوی این وزارتخانه به سیستم بانکی، بانک‌ها به این بهانه که هیچ ابلاغیه و بخشنامه‌ای در این زمینه به آنها اعلام نشده از پرداخت تسهیلات اجاره امتناع می‌کنند. بانک‌ها در سال جاری موظف به پرداخت ۴۰ هزار میلیارد تومان تسهیلات کمک ودیعه اجاره مسکن هستند اما بااعلام روابط عمومی بانک مرکزی تاکنون فقط ۱۳۰۰ میلیارد تومان تسهیلات در این خصوص پرداخت شده است. یکی از متقاضیان در این باره به ایسنا گفت: پس از ثبت نام در سامانه طرح‌های حمایتی مسکن و معرفی به یکی از بانک‌های خصوصی برای دریافت وام اجاره، به بانک مورد نظر مراجعه کردم. در کمال تعجب کارمند بانک به من گفت که باید کپی سند خانه یا خودرو متعلق به خودت را بیاوری تا بدانیم که از تمکن مالی برای پرداخت اقساط برخوردار هستی! من گفتم مگر این وام به اجاره نشین‌ها پرداخت نمی‌شود؟ اگر خانه داشتم که دیگر مستاجر نبودم. در دستورالعمل اجرایی ودیعه مسکن به بانک‌ها هشدار داده شده اگر بانک/موسسه اعتباری غیر بانکی نسبت به اعطای تسهیلات موضوع این دستورالعمل به متقاضیان بدون داشتن توجیه بانکی در سقف سهمیه ابلاغی اقدام نکند، مشمول جریمه مالیاتی مندرج در تبصره (۵) ذیل ماده (۴) قانون جهش تولید مسکن می‌شود. بانک‌ها در شرایطی از پرداخت وام اجاره جاخالی می‌دهند که نرخ‌ها در بازار اجاره مطابق معمول هر سال رو به افزایش گذاشته و هرچه تسهیلات دیرتر به دست مستاجران برسد اثرگذاری آن کمتر می‌شود. تیرماه امسال متوسط رشد سالانه اجاره‌بها در شهر تهران ۴۷ درصد و در کل کشور ۵۲ درصد بود.
پرداخت وام اجاره به ۲۵۵۷ نفر متقاضی تهرانی
در حالی که بیش از 50 درصد از شهروندان تهرانی مستاجر هستند و بیش از 97 هزار نفر برای دریافت وام ودیعه ثبت نام کرده‌اند، مدیرکل راه و شهرسازی استان تهران از اعطای ۲۵۵۷ فقره وام ودیعه مسکن به خانواده‌های مستأجر در استان تهران در سال جدید خبر داد. به گزارش مهر، خلیل محبت خواه با اعلام اینکه در دوره جدید (دور سوم) وام ودیعه در استان تهران بیش از ۹۷ هزار نفر ثبت نام کرده‌اند، گفت: از این تعداد قریب به ۵۳ هزار نفر حائز شرایط اولیه بوده‌اند که ۲۷ هزار نفر در مرحله دریافت وام هستند. وی افزود: درخواست حدود ۱۱ هزار نفر توسط بانک‌های عامل خصوصی و دولتی به دلایل مختلف رد شده و تاکنون ۲۵۵۷ نفر در سال جاری موفق به دریافت وام ودیعه ۱۰۰ میلیون تومانی شده‌اند. مدیرکل راه و شهرسازی استان تهران گفت: در مجموع سه سال تاکنون ۹۳ هزار مستأجر موفق به دریافت وام اجاره شده‌اند.
قدرت خرید وام مسکن آب رفت
این همه در حالی است که با جهش نرخ‌ها در بازار رهن و اجاره و همچنین در بازار معاملاتی مسکن، وام‌های کنونی اثر قابل توجهی در تامین مالی مستاجران یا متقاضیان مصرفی خرید ملک ندارد. قرار بود با افزایش سقف وام مسکن، قدرت خرید مردم در بازار مسکن افزایش یابد اما اکنون با وام ۴۸۰ میلیون تومانی تنها می‌توان ۷.۸ مترمربع مسکن را خریداری کرد. به گزارش تسنیم، قدرت خرید مردم مهم‌ترین مولفه برای ورود تقاضاهای مصرفی به بازار مسکن بوده است. در این راستا نیز دولت‌های مختلف تلاش کرده‌اند با اجرای راهکارهایی از جمله افزایش سقف وام خرید مسکن، توانمندی مردم برای خرید خانه را افزایش دهند. شهریور ماه سال گذشته بانک مرکزی طی ابلاغی سقف وام ساخت و خرید مسکن از محل اوراق حق تقدم در تهران از 200 میلیون تومان برای زوجین را به 400 میلیون تومان افزایش داد. وام تعمیر یا همان جعاله که پیش از این برای تهرانی‌ها 40 میلیون تومان بوده به 80 میلیون تومان افزایش یافت. همچنین سقف وام خرید مسکن از محل اوراق حق تقدم در مراکز استان‌ها و شهرهای بالای 200 هزار نفر جمعیت برای زوجین 320 میلیون تومان و به‌صورت انفرادی 160 میلیون تومان است. در سایر مناطق شهری با جمعیت 200 هزار نفر و کمتر برای زوجین 240 میلیون تومان و به‌صورت انفرادی 120 میلیون تومان تعیین شد. به‌عبارت دیگر در زمان حاضر یک زوج ساکن تهران می‌توانند از 480 میلیون تومان وام خرید مسکن استفاده کنند. برای دریافت این وام نیز بایستی دو برابر مبلغ وام اوراق حق تقدم خریداری شود. از سوی دیگر بر اساس جدیدترین آمار منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران در خصوص تحولات بازار مسکن، طی تیر 1401 متوسط وزنی قیمت آپارتمان‌های مسکونی فروش رفته در مناطق 22 گانه شهر تهران به 44 میلیون و 840 هزار تومان رسید. در ماه مورد اشاره منطقه یک با متوسط قیمت 84 میلیون و 522 هزار تومان بیشترین و منطقه 17 با 22 میلیون و 890 هزار تومان کمترین قیمت مسکن را داشته‌اند. بر اساس این گزارش، اگر قرار باشد یک زوج وام 480 میلیون تومانی بانک مسکن را دریافت کنند باید 960 برگ تسهیلات مسکن را خریداری کنند. متوسط قیمت این اوراق حدود 130 هزار تومان است، یعنی در مجموع حدود 125 میلیون تومان که متقاضی وام باید ابتدا آن را برای خرید اوراق پرداخت کند. در واقع از 480 میلیون تومان وام خرید مسکن 355 میلیون تومان باقی می‌ماند. با توجه به میانگین قیمت حدود 45 میلیون تومانی هرمترمربع واحد مسکونی در تهران با این مبلغ وام می‌توان 7.8 متر را خریداری کرد. به عنوان مثال برای یک واحد 100 متر مربعی با قیمت 4.5 میلیارد تومانی، وام خرید مسکن کمتر از 8 درصد را پوشش می‌دهد. بر اساس این گزارش، بی‌اثری انواع وام‌های تکلیفی و غیر تکلیفی در حوزه اجاره، معاملات و حتی وام ساخت مشهود است. تقاضا برای این وام‌ها به دلیل ناتوانی بانک‌ها در تامین منابع مورد نیاز و همچنین به دلیل عدم جذابیت عرضه تسهیلات در حوزه مسکن که اغلب برای بانک‌ها طولانی مدت و کم سود هستند، پاسخ داده نمی‌شود.
