گروه راه و شهرسازی|
یارانه پنهان بحث داغ ماه‌های گذشته در اقتصاد ایران بوده است. حالا مساله قیمت بلیت پروازهای داخلی در چهارچوب این بحث داغ شده است. داستان با دلاری شدن قیمت بلیت پروازهای داخلی برای خارجی‌ها آغاز شد. مساله‌ای که تعادل موجود در عرضه صندلی‌های پرواز به مسافران داخلی و خارجی را برهم زد و به سهم خارجی‌ها را از این بازار افزایش داد. سپس مراجع مسوول اطلاعیه دادند که تخطی از سهمیه‌های مسافران ایرانی و خارجی تبعات منفی دارد و فروش بلیت به خارجی‌ها از طریق سامانه‌ها ممنوع و صرفا توسط ایران لاین‌ها باید انجام شود. اگر چه بسیاری از خدماتی که به خارجی‌ها در کشور عرضه می‌شود، خدماتی همچون هزینه اقامت در هتل‌ها و بازدید از موزه‌ها با ارزهای خارجی انجام می‌شود، اما فعالان گردشگری بر این باورند که «تغییر» ایجاد شده صرفا مربوط به نوع ارز نیست، بلکه قیمت‌ها برای خارجی‌ها نیز افزایش یافته است. از آن سو، ایرلاین‌ها بر این باورند که خارجی‌ها نباید از خدمات داخل کشور از جمله سوخت هواپیما با نرخ‌های سوبسید‌دار استفاده کنند بلکه قیمت‌ها برای آنها باید منطبق بر قیمت آزاد و نرم‌های جهانی باشد. به گزارش «تعادل»، در حالی که کمتر از یک درصد از حمل و نقل مسافر در کشور از طریق هواپیما صورت می‌گیرد، حالا و در پی کشمکش‌های اخیر، مشخص شده است که دست‌کم 50 درصد از یارانه‌های اختصاصی به ایرلاین‌های داخلی، به جیب خارجی‌ها و به عبارتی چارترکنندگان داخلی هواپیما می‌رود. از 50 درصد دیگر نیز بخش اعظم سفرهای داخلی توسط کارکنان و مدیران دوایر دولتی و حکومتی صورت می‌گیرد و عملا مردم عادی جامعه از این یارانه‌ها بی‌نصیب هستند. در چنین شرایطی است که باردیگر، لزوم آزادسازی قیمت پروازهای داخلی آشکار می‌شود.
منافع ملی و اعتراض وزارت خارجه
در ادامه واکنش‌ها به نرخ ارزی بلیت پروازهای داخلی برای مسافران غیرایرانی، وزارت امور خارجه در نامه‌ای به سازمان هواپیمایی، درباره افت سفر عراقی‌ها به ایران و گردشگری کشور هشدار داد. این در حالی است که از همه دستگاه‌ها و به ویژه وزارت خارجه انتظار می‌رود، «منافع ملی» مردم ایران را در رویکردها و سیاست‌گذاری‌های خود رعایت کنند. پس از اعلام مخالفت وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با دو نرخی شدن بلیت پروازهای داخلی برای اتباع غیرایرانی و درخواست معاون گردشگری از رییس سازمان هواپیمایی کشور برای توقف این دستور تا زمان بررسی ابعاد مختلف این موضوع در یک کارگروه، علیرضا عنایتی، دستیار وزیر و مدیرکل خلیج فارس وزارت امور خارجه نیز در نامه‌ای به حسن خوشخو، سرپرست معاونت هوانوردی و امور بین‌المللی سازمان هواپیمایی کشور، مضرات قیمت تبعیض‌آمیز برای سفر هوایی شهروندان عراقی را متذکر شد. در متن این نامه که در اختیار ایسنا قرار گرفته، آمده است: «دستورالعمل جدید برای دریافت هزینه سفر هوایی شهروندان خارجی (متضمن دریافت حداقل ۱۰۰ دلار برای پروازهای داخل کشور)، هزینه جابه‌جایی شهروندان عراقی را که شمار آنها در سال به بیش از دو میلیون نفر می‌رسد، بالا می‌برد. نظر به آنکه بخش بزرگی از شهروندان عراقی عازم ایران، از قشر کم‌درآمد هستند، تحمیل هزینه اضافی، یقینا آنها را از سفر به ایران منصرف می‌کند. در این بستر، کشورهایی نظیر ترکیه، تسهیلات ویژه‌ای برای جذب گردشگر عراقی در نظر گرفته‌اند که با دستورالعمل دریافت هزینه هوایی جدید، باعث افت رونق گردشگری کشورمان خواهد شد.»
عراقی‌ها را از آمدن به ایران منصرف می‌کنید
ایران در یک دهه اخیر بیشترین شمار گردشگران ورودی را از کشورهای همسایه داشته که در بین آنها عراق همواره صدرنشین بوده است. وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در تازه‌ترین آمار سفر گردشگران خارجی در سه ماه اول سال ۱۴۰۱، سفر عراقی‌ها به ایران را در صدر اعلام کرد. بنابر این آمار، بیش از ۷۱۵ هزار نفر تبعه خارجی در سه ماه نخست سال ۱۴۰۱ به ایران سفر کرده‌اند. سفر عراقی‌ها به ایران همزمان با نوسانات ارز، اوج گرفت. براساس مطالعات صورت گرفته عراقی‌ها بیشتر برای زیارت، درمان و گردش به ایران سفر می‌کنند و بیشتر هم به مشهد، قم و شهرهای شمالی می‌روند. معتمد عبدالحسن، مدیرعامل شرکت جهانگردی در نجف عراق درباره گرایش بیشتر عراقی‌ها برای سفر به ایران، به ایسنا گفته است: قیمت‌ها در ایران ارزان و کشور امن است و مردم راحت می‌توانند زیارت کنند. روند رو به رشد سفر عراقی‌ها به ایران پس از دو سال محدودیت کرونا، حالا شرکت‌های هواپیمایی را به این صرافت انداخته که بلیت‌های پروازهای داخلی را برای اتباع غیرایرانی ارزی و با قیمتی متفاوت محاسبه کند.
یارانه به خارجی‌ها
مقصود اسعدی سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی گفته است: اتباع کشورهای همسایه با هدف گردشگری و انجام سفر زیارتی به ایران سفر می‌کنند و اخیرا بعد از پایان کرونا تردد اتباع خارجی در برخی مسیرهای داخلی افزایش یافته است و باعث شده که بلیت از دسترس اتباع ایرانی خارج شود، بر همین اساس مسافرت هوایی خارجی‌ها در مسیرهای داخلی «بیزنس کلاس» محاسبه می‌شود. او همچنین گفته است: ایرلاین‌ها به عنوان بنگاه اقتصادی مکلف نیستند یارانه در اختیار اتباع خارجی بگذارند و دلیلی ندارد با نرخ دولتی بلیت را در اختیار خارجی‌ها قرار دهیم. به گفته دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی، مسافران زیادی از کویت، عراق و روسیه در مسیرهای داخلی مسافرت هوایی دارند.
یک ساعت پرواز 100 دلار
بنا بر اعلام این انجمن، بلیت پروازهای داخلی در مسیرهای کمتر از یک ساعت به قیمت ۱۰۰ دلار و در مسیرهای بیشتر از یک ساعت ۱۵۰ دلار برای اتباع غیرایرانی محاسبه می‌شود. این رویه از پنجم تیرماه سال ۱۴۰۱ جاری شده است. آژانس‌های مسافرتی گفته‌اند: ۵۰ درصد از ظرفیت هر پرواز در هر مسیر به اتباع غیرایرانی اختصاص داده شده است. اما پس از عدم رعایت این مساله، سازمان هواپیمایی هفته گذشته طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد که امکان فروش بلیت از طریق آژانس مسافرتی به شهروندان خارجی وجود ندارد و برای خرید بلیت باید به دفاتر فروش و شرکت‌های هواپیمایی یا سامانه فروش آنها مراجعه کرد. بسیاری از فعالان صنعت سفر و گردشگری معتقدند، این اقدام شرکت‌های هواپیمایی، رفتاری تبعیض آمیز و بیشتر در راستای تضعیف پول ملی کشور است.
واکنش به اعتراض وزارت خارجه
در این حال، حسن خوشخو، معاون هوانوردی و امور بین‌الملل سازمان هواپیمای کشوری با اشاره به جزییات نرخ‌گذاری ارزی قیمت بلیت هواپیما برای اتباع و مسافران خارجی، گفت: درخواست وزارتخانه‌های امورخارجه و میراث فرهنگی و گردشگری درباره لغو این تصمیم قابل احترام بوده و در شورای عالی هواپیمایی بررسی می‌شود. وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و وزارت امور خارجه به صورت جداگانه از سازمان هواپیمایی کشوری درخواست لغو این تصمیم را داشته‌اند، آیا با توجه به آن، ارزی شدن نرخ بلیت هواپیما ملغی خواهد شد، اعلام کرد: دستگاه‌های مختلفی به مساله نرخ‌گذاری ارزی قیمت بلیت هواپیما برای اتباع و مسافران خارجی ورود کردند و این دستگاه‌ها از جمله وزارت امور خارجه و میراث فرهنگی و گردشگری براساس نقشی که درحوزه گردشگری ایفا می‌کنند نظراتی ارایه کردند که برای ما قابل احترام است اما از نظر قانونی شورای عالی هواپیمایی تنها جایگاهی است که می‌تواند در این زمینه تصمیم‌گیری کند و این موضوع درجلسه آتی شورا مورد بررسی قرار خواهد گرفت و پیشنهادات این دستگاه‌ها نیز مطرح می‌شود. خوشخو در گفت‌وگو با ایسنا درباره نرخ‌گذاری ارزی بلیت هواپیما برای اتباع و مسافران خارجی اظهار کرد: تصمیمی که درباره محاسبه نرخ بلیت هواپیما برای اتباع و مسافران خارجی به نرخ ارزی گرفته شده تصمیم ایرلاین‌ها بوده و سازمان هواپیمایی کشوری به صورت مستقیم در قیمت‌گذاری‌ها دخالت نمی‌کند چرا که با توجه به برنامه پنجم توسعه سازمان برنامه‌ای برای تعیین قیمت بلیت هواپیما ندارد. وی اضافه کرد: البته اگر شرکت‌های هواپیمایی در گذر زمان نیاز به افزایش قیمت بلیت هواپیما داشته باشند براساس قانون باید درخواست خود را به شورای عالی هواپیمایی اعلام کنند و پس از بررسی و ارزیابی در شورا درباره درخواست ایرلاین‌ها تصمیم‌گیری شده و نتیجه نهایتا اعلام می‌شود.
یارانه سوخت برای ایرانیان هزینه شود
معاون هوانوردی و امور بین‌الملل سازمان هواپیمای کشوری درباره چرایی نرخ‌گذاری ارزی بلیت هواپیما برای اتباع و مسافران خارجی ادامه داد: در این مورد دو رویکرد وجود دارد یکی اینکه سوخت یارانه‌ای که به شرکت‌های هواپیمایی داده می‌شود بهتر است به شهروندان ایرانی اختصاص پیدا کند و در کشورهای دیگر نیز اینگونه است که خدمات و کالایی که به شهروندانشان می‌دهند نرخ متفاوتی نسبت به مسافران و گردشگران دارد. دومین رویکرد این است که پیش از اجرای این تصمیم چارترکننده‌ها عمده سود از محل فروش بلیت هواپیما را به جیب می‌زدند به عنوان مثال مسافرانی که از عراق وارد کشور می‌شوند پکیجی را که شامل هزینه پرواز، هتل و غیره است را خریداری می‌کنند و بررسی‌های سازمان هواپیمایی نشان می‌دهد که سود این پکیج به جیب یکسری چارترکننده می‌رود و در واقع آنها از سوبسید یارانه‌ای استفاده می‌کنند، اما در این تصمیم مقرر شد تا در قبال ارزی شدن نرخ بلیت هواپیما برای اتباع و مسافران خارجی، ایرلاین‌ها اجازه دو نرخی کردن آن را نداشته باشند و تنها ملزم به عرضه بلیت هواپیما در سایت‌های خودشان هستند.
