گروه راه و شهرسازی|
اقتصاد ایران و به ویژه بازار مسکن کشور با پدیده عجیبی رو‌به‌رو شده است. از سویی، در پی بروز بیماری هلندی طی دهه‌های گذشته در اقتصاد ایران، طی این سال‌ها همواره شاهد رشد قیمت دارایی‌های غیرقابل تجارت مانند ملک، مسکن و مستغلات بوده‌ایم، به گونه‌ای که همواره هر گونه سرمایه‌گذاری در این رشته و حوزه اقتصادی توصیه شده است و به عبارت دقیق‌تر، ملک امن‌ترین پناهگاه نقدینگی در برابر کوره تورم بوده است. در این حال، طی سه سال گذشته و به ویژه طی یکی دو ماه اخیر، گویی سرمایه‌گذاری در ملک هم مورد استقبال سرمایه‌گذاران نیست و بر اساس مشاهدات میدانی و اظهارات کارشناسان و فعالان حوزه مسکن، خرید ملک در کشورهای همسایه به صرفه‌تر و ارزان‌تر از رهن و اجاره یک آپارتمان در تهران به شمار می‌رود. اگر چه فعالان و انبوه‌سازان مسکن، اشکال کار را در سخت‌گیری‌ها و بی‌مهری‌ها نسبت به سازندگان مسکن و ساختمان می‌بینند، اما به نظر می‌رسد، این پدیده که از آن به عنوان «مهاجرت و فرار سرمایه ها» یاد می‌شود، ابعادی وسیعی‌تر از معضلات مربوط به ساخت و ساز داشته باشد. بی‌گمان، همانطور که ریشه بحران مسکن در ایران در بیماری هلندی نهفته است، پیامدهای جانبی این بحران نیز ریشه در عوامل کلان اقتصادی و حتی سیاسی دارد. و از سوی دیگر، برخی جذابیت‌های یا تبلیغات جذاب برای زندگی در خارج از کشور نیز به این مساله دامن می‌زند. نوسان‌های شدید نرخ ارز، نرخ رشد نقدینگی، رشد تقریبا منفی اقتصاد در دهه 1390، بیکاری، اقتصاد رانتی، عدم شایسته سالاری و رواج قوم گرایی و جناح زدگی حزبی در کنار به دست آمدن تابعیت کشوری همچون ترکیه با 250 هزار دلاری ملک می‌تواند هر شهروند ایرانی که احساس می‌کند، شهروند درجه دو است را ترغیب نمایند تا ماحصل زندگی چندین ساله خود را به دلار تبدیل کند و ساز سفر کوک کند.
رشد لگام گسیخته قیمت مسکن
فرشید پورحاجت، کارشناس بازار مسکن با بیان اینکه قیمت خانه در تهران با برخی شهرهای اروپایی برابری می‌کند و بعضا بیشتر شده است گفت: از سال ۹۰ به بعد دچار رکود ساخت و ساز شدیم که نتیجه آن به شکل رشد لجام گسیخته قیمت مسکن بروز پیدا کرد.
پورحاجت در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: از سال ۱۳۹۰ فشارهایی به حوزه ساخت و ساز وارد شده که تاثیرش را الان داریم می‌بینیم. قیمت خانه در تهران به قدری جهش کرده که با شهرهای اروپایی برابری می‌کند و حتی بیشتر شده است. با قیمت رهن آپارتمان در تهران و کلانشهرها می‌توان در ترکیه واحد مسکونی خریداری کرد.وی افزود: بخش ساخت و ساز در ایران با انواع و اقسام موانع روبرو شده است. تمام دستگاه‌های خدمات‌رسان نگاه درآمدی به این حوزه دارند و هیچ خدماتی به صنعت ساختمان ارایه نمی‌دهند. به همین دلیل عمده سازندگان، بخش تولید را را رها کرده و به فعالیت‌های واسطه‌ای مشغول شده‌اند و تولید ساختمان در کشور ریزش ۵۰ درصدی نسبت به سال ۱۳۹۰ داشته است. دبیر کانون انبوه‌سازان با بیان اینکه فرار سرمایه‌ها از بخش مسکن انعکاسی از فرار سرمایه‌ها از کشور است، تاکید کرد: تولید در کشور بسیار پرریسک شده و بخش ساختمان به عنوان موتور محرک اقتصاد کشور در رکود عمیق به سر می‌برد. کار به جایی رسیده که تعداد واحدهای خریداری شده توسط ایرانی‌ها در ترکیه از تعداد معاملات پرتقاضاترین منطقه تهران بیشتر شده است.
وی با بیان اینکه از مهاجرت نخبگان به مهاجرت سرمایه‌ها رسیده‌ایم گفت: سرمایه‌گذار کار خود را بلد است. وقتی در داخل با انواع و اقسام مشکلات مواجه می‌شود، پولش را به خارج انتقال می‌دهد. ایرانی‌ها در ماه گذشته با خرید ۹۱۱ خانه در ترکیه رکورد ماهیانه خرید مسکن در این کشور را شکستند. این آمار نسبت به دو سال قبل رشد ۴۷ درصدی یافته است در حالی که مرداد امسال معاملات در تهران ۳۹ درصد نسبت به سال گذشته کاهش پیدا کرد.
به گفته پورحاجت، هرکس خواسته در حوزه مسکن سرمایه‌گذاری کند به نوعی درگیر بروکراسی و مقررات دست و پاگیر شده و عطای کار را به لقایش بخشیده است. از ۷۶۰ هزار پروانه ساختمانی در سال ۱۳۹۰ به کمتر از ۴۰۰ هزار در سال ۱۳۹۸ رسیدیم و سال گذشته نیز آمار کمتر از این مقدار بود. دبیر کانون انبوه‌سازان مدعی شد: نه تنها در تهران، بلکه در مناطق برخوردار سایر کلانشهرها بعضا نرخ رهن آپارتمان، میلیاردی شده است. با حدود نصف این مبلغ می‌توان در استانبول خانه خریداری کرد. مردم این مسائل را تشخیص می‌دهند و به دنبال رفاه و آسایش در بیرون از مرزها می‌گردند. البته در بسیاری موارد هم سرمایه خود را پس از انتقال به کشورهای منطقه از دست می‌دهند و از اینجا رانده و از آنجا مانده می‌شوند.
پورحاجت، کسری مسکن در کشور را حدود ۵ میلیون واحد دانست و افزود: این یعنی ما ۵ میلیون ظرفیت در بخش مسکن داریم که باید از آن در جهت رونق اقتصادی استفاده کنیم. اما عجیب است که راه تولید مسکن را بن‌بست کرده‌ایم. اولین کار دولت و مجلس انقلابی باید اصلاح سیاست‌های مالیاتی در بخش مسکن باشد. هم‌اکنون به جای وضع مالیات بر دلالی مسکن، فشار بر دوش حوزه تولید قرار دارد. قوانین و مقررات رکودزا باید برداشته شود. اگر موانع از میان برود در گام اول ظرفیت افزایش ۳۵ درصدی تولید مسکن را داریم و می‌توانیم به تدریج به اهداف ساخت سالانه یک میلیون واحد مطابق قانون جهش تولید و تامین مسکن دست پیدا کنیم.
روایتی از سرخوردگی خریداران ایرانی ملک در ترکیه
پیش از این، مصطفی‌قلی خسروی، رییس اتحادیه مشاوران املاک با بیان اینکه وعده اقامت با خرید آپارتمان در ترکیه و دوبی، سرابی است که بعضی هموطنان عزیز گرفتارش می‌شوند گفته بود: به دلیل مشکلات زندگی، نبود شغل و فشارهای اقتصادی در ترکیه، دوبی یا قبرس بسیاری از هموطنان مجبور به ترک این کشورها شدند؛ به‌طوری که در فرودگاه دوبی خودروشان را رها کرده و آمدند و دیگر سراغی از آپارتمان خود نگرفتند.
خسروی اظهار کرده بود: آدم دلش می‌سوزد که سرمایه‌های ایرانیان عزیز به خرید آپارتمان و ملک در ترکیه اختصاص پیدا می‌کند و بسیاری از آنها مالباخته می‌شوند. در تبلیغات شبکه‌های ترکی و عربی طوری وانمود می‌شود که در ترکیه یا دوبی همه‌چیز گل و بلبل است و با وعده اقامت، سرمایه‌ها را از دیگر کشورها جذب می‌کنند اما بارها پیش آمده که این کشورها به بهانه‌های مختلف از دادن اقامت امتناع می‌کنند و قوانین با تغییر مسوولان آن کشورها عوض می‌شود.
وی افزوده بود: در ترکیه دو نوع سند ارایه می‌شود که یکی از طرف شهرداری و دیگری سند ثبتی است. وقتی خانه را به یک فرد خارجی می‌فروشند بعضا دولت می‌گوید که این سند شرایط دریافت اقامت را ندارد یا اینکه می‌گویند شما باید چند سال اینجا بمانید و بعد اقامت دریافت کنید. به هر حال هزینه‌های زندگی در آنجا زیاد است و شغل چندانی برای ایرانی‌ها وجود ندارد. بنابراین در بسیاری موارد با دریافت نصف یا یک سوم پول خانه خود مجبور به بازگشت می‌شوند.رییس اتحادیه مشاوران املاک با بیان اینکه در دوبی، قبرس و گرجستان نیز مشکلات اینچنینی برای ایرانی‌ها ایجاد شده است گفته بود: بعضی هموطنان ما خودروشان را در فرودگاه دوبی گذاشتند و آمدند؛ زیرا فشارهای اقتصادی به آنها وارد شد و تعدادی از افراد حتی به زندان افتادند. برخی افراد حتی برای پیگیری وضعیت ملک خود دیگر به دوبی نرفتند.
خسروی تاکید کرده بود: کشورهای منطقه بازی‌های اقتصادی را بلدند و از ناآگاهی شهروندان دیگر کشورها درباره اوضاع کشور مقصد سوءاستفاده می‌کنند. ایران از نظر آب و هوا، امنیت و فرهنگ بسیار بهتر از سایر کشورهاست. ما در کشور چهار فصل زندگی می‌کنیم که بسیاری از اتباع کشورهای حاشیه خلیج فارس دلشان می‌خواهد در ایران آپارتمان و ویلا خریداری کنند؛ چرا که شیفته فرهنگ و آب و هوای ایران هستند.
