گروه راه و شهرسازی|
در حالی که طی 40 سال گذشته حتی خرید قطعات هواپیما با مانع تحریم روبه‌رو بوده و صنعت هوایی به ناچار و با تحمل هزینه‌های سنگین، قطعات مورد نیاز خود را از بازارهای غیررسمی جهانی تامین کرده است، حالا حمید بهبهانی، وزیر پیشین راه و ترابری به وزیر آینده راه و شهرسازی پیشنهاد کرده است که حتی با دور زدن تحریم‌ها، هواپیمای نو بخرد! کاری که با توجه به موانع قانونی همچون مجوز اوفک غیر ممکن به نظر می‌رسد، اما بهبهانی گفته است که این کار جگر می‌خواهد و وزیر پیشنهادی به مجلس نیز این توانایی را دارد. این در حالی است که اساسا برخی مشکلات اقتصاد کشور ارتباط مستقیمی به مدیریت قوی یا آنگونه که بهبهانی گفته است، «جگر» داشتن وزیر ارتباطی ندارد. طرح مسائلی همچون سونامی نقدینگی، انحرافی به نام «هدایت نقدینگی به سوی تولید» و حالا «خرید هواپیمای نو با دور زدن تحریم ها» نشان می‌دهد که گروهی از مسوولان قبلی یا فعلی کشور اساسا عمق و ریشه مسائل کشور را درک نکرده و این عدم درک در ارایه راه‌حل‌های آنها مشهود است.
به گزارش «تعادل»، در دوره پس از انقلاب اسلامی، دوران اجرایی شدن برجام تنها پنجره و فرصت برای خرید هواپیمای نو و تامین قطعات هواپیما بود، به گونه‌ای که بلافاصله پس از دستیابی ایران و کشورهای 1+5 به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، شرکت هواپیمایی ایران ایر (هما) در سه قرارداد جداگانه با سه شرکت هواپیمایی ایرباس، بویینگ و «ای.تی.آر» قرارداد خرید 200 فروند هواپیما امضا کرد. از مجموع ۲۰ فروند هواپیمای
«ای.تی.آر»، ۱۳ فروند به هما تحویل داده شده است. تحویل مابقی هواپیماها نیز از سوی این شرکت پس از خروج امریکا از برجام فعلا به حالت تعلیق درآمده است. از ۱۰۰ فروند هواپیمای خریداری شده از شرکت ایرباس فقط ۳ فروند تحویل ایران شد. این قرارداد نیز به حالت تعلیق درآمد. در قرارداد ایران ایر با شرکت بویینگ نیز خریداری و تحویل ۸۰ فروند هواپیما تعیین شده بود که این قرارداد نیز به‌صورت یک‌طرفه از سوی امریکا لغو شد.
بر اساس این گزارش، ایران‌ایر و بویینگ ۲۱ آذرماه سال ۹۵، قرارداد خرید ۸۰ فروند هواپیما را امضا کردند و قرار شد این تعداد هواپیما طی بازه زمانی ۱۰ ساله به ایران تحویل داده شود. ارزش این قرارداد ۱۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار بود که شرکت بویینگ، فاینانس آن را بر عهده گرفت. زمان تحویل اولین هواپیمای بویینگ به ایران نیز سال ۲۰۱۸ اعلام شد. البته نوسازی ناوگان هوایی ایران به خریدهای عمده ایران‌ایر از دو شرکت بزرگ هواپیماساز جهان (ایرباس و بویینگ) ختم نشد و شرکت هواپیمایی آسمان نیز به منظور ترمیم ناوگان خود به خرید از هواپیماساز امریکایی روی آورد و توانست تفاهم خرید ۶۰ فروند هواپیمای نسل جدید بویینگ۷۳۷مکس را در ۱۶ فروردین‌ماه 1396 امضا کند. طبق تفاهم نامه‌ای که منعقد شد، قرار بود این هواپیماها از سال ۲۰۲۲ میلادی به تدریج به‌شرکت هواپیمایی آسمان تحویل شود. نمایندگان دو شرکت توافق کردند که در سال ۲۰۲۲ میلادی ۵ تا ۱۰ فروند از این هواپیماها به ناوگان هوایی ایران اضافه شود.
ناگزیر از خرید هواپیمای دست دوم
به گزارش «تعادل»، در سال 95 و در نخستین روزهای دستیابی ایران و 1+5 به برنامه جامع مشترک (برجام) مسوولان وزارت راه و شهرسازی و سازمان هواپیمایی کشور بارها در گفت‌وگو با رسانه‌ها اعلام کردند که ایران برای نوسازی ناوگان هوایی خود و همچنین گسترش فعالیت‌های خود در داخل و خارج از کشور طی 10 سال آینده (افق 1404) به 500 فروند هواپیمای نو نیاز دارد و خرید 200 فروند هواپیما از سه شرکت بویینگ، ایرباس و «ای.تی.آر» گام نخست نوسازی ناوگان هوایی به شمار می‌رود. با وجود این، خروج یکجانبه دونالد ترامپ از برجام، قراردادها و برنامه‌ریزی‌ها برای خرید 200 فروند هواپیما را دستخوش تغییر کرد، چه آنکه هر گونه خرید و فروش پرنده‌هایی که در آنها حتی به میزان 10 درصد از قطعات ساخت امریکا به کار رفته باشد، نیازمند مجوز از «اوفک» (دفتر کنترل دارایی‌های خارجی امریکا در وزارت خزانه داری این کشور) است. از این رو، قرارداد با ایرباس و «ای.تی.آر» معلق شد و حالا مسوولان ایرانی امیدوارند با بازگشت امریکا به برجام دوباره این قراردادها به صورت اتوماتیک احیا شوند. اما از آنجا که از مجموع ۳۱۰ فروند هواپیمای موجود در کشور، بیش از دوسوم آنها غیرفعال و فقط حدود ۱۳۴ فروند قادر به انجام عملیات پرواز هستند، مسوولان صنعت هوایی ایران طی سه سال گذشته دو مسیر اورهال (بازسازی و تعمیر) هواپیماهای موجود و خرید هواپیماهای دست دوم را سرلوحه کار خود قرار داده‌اند. در همین چارچوب نیز ایرلاین‌های ایرانی موفق شدند، طی 3 سال گذشته، دست کم 3 فروند هواپیمای دست دوم را به ناوگان هواپیمایی کشور اضافه کنند.
خرید هواپیمای نو با دور زدن تحریم جگر می‌خواهد!
در این حال، حمید بهبهانی، وزیر راه در دولت‌های نهم و دهم پیشنهاداتی به وزیر راه در دولت سیزدهم ارایه کرد که از آن جمله می‌توان به توسعه راه‌آهن، جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی و خرید هواپیماهای نو با برداشته شدن تحریم یا از طریق دور زدن آن اشاره کرد.
به گزارش ایسنا، وی با بیان اینکه گرچه رستم قاسمی سابقه فعالیت در وزارت راه را ندارد اما همیشه همراه این وزارتخانه بوده و در بسیاری از پروژه‌های بزرگ همکاری داشته است، اظهار کرد: وزیر پیشنهادی راه و شهرسازی خودش در حوزه عمرانی استاد است. زمانی که من در این سمت در دولت‌های نهم و دهم بودم همیشه در پروژه‌های زیرساختی با وزارت راه همکاری داشت و همیشه همراه این وزارتخانه و بازوی ما بودند. یکی از پروژه‌های متعددی که هم‌اکنون در ذهن دارم و به کمک قرارگاه خاتم‌الانبیا ساخته شد، محور هراز بود. بهبهانی افزود: توصیه‌ای که می‌توانم به وزیر پیشنهادی راه و شهرسازی داشته باشم این است که فرمایشات مقام معظم رهبری را مد نظر قرار داده و در این راستا راه‌آهن را توسعه بدهد چرا که حمل‌ونقل ریلی همواره یکی از امن‌ترین و مطمئن‌ترین بخش حمل و نقل است.
وزیر پیشین راه و ترابری در دولت‌های نهم و دهم همچنین درباره اولویت‌های مهم این وزارتخانه در حوزه هوانوردی گفت: در شرایط کنونی کشور به هواپیماهای خوب و نو نیاز دارد و بهترین کاری که وزیر آینده می‌تواند در این زمینه انجام دهد این است که هواپیماهای مورد نیاز را بخرد و نوسازی ناوگان هوایی را در دستور کار قرار دهد.
وی ادامه داد: البته نوسازی ناوگان باری و مسافری مانند کامیون و اتوبوس‌های برون شهری هم باید در اولویت قرار گیرد همچنین نظم بخشیدن به حوزه حمل و نقل و قیمت‌های افزایش یافته در این حوزه از دیگر کارهایی است که وزیر جدید راه و شهرسازی باید در دستور کار خود قرار دهد. بهبهانی در پاسخ به سوالی درباره اینکه در شرایطی که تحریم‌ها اجازه نداد هواپیماهای جدید بیشتری در دولت گذشته وارد کشور شود، وزیر راه و شهرسازی آینده چگونه می‌تواند با وجود ادامه داشتن تحریم‌ها این کار را انجام دهد؟ گفت: برداشته شدن تحریم‌های ظالمانه یک اصل مهم است اما اگر این اتفاق هم رخ نداد، راه‌هایی برای دور زدن تحریم‌ها وجود دارد و راه‌هایی هست که من در زمان وزراتم تا نیمه راه آن را رفتم اما دیگر فرصت نداشتم. وزیر پیشین راه با اشاره به اینکه رستم قاسمی می‌تواند از دور زدن تحریم‌ها و راه‌های مختلف آن برای واردات هواپیماهای نو استفاده کند، گفت: این کار جگر می‌خواهد، جرأت می‌خواهد که در وزیر پیشنهادی وجود دارد و هم‌اکنون نوسازی ناوگان هوایی به ۲۰۰ فروند هواپیمای نو و باکیفیت نیاز دارد. البته هر کمکی در این زمینه لازم باشد برای موفقیت او انجام می‌دهم. بهبهانی اعلام کرد: یکی دیگر از کارهایی که وزیر آینده راه و شهرسازی بهتر است انجام دهد اینکه سعی کند بودجه و اعتبارات هر بخش را در همان حوزه هزینه کند و شاهد نباشیم که بودجه حوزه حمل‌ونقل در بخش شهرسازی و معماری خرج شده یا بالعکس.
نبود کالای مکمل در حوزه ترابری
اگر چه بر اساس آمارهای رسمی طی 8 ساله گذشته رشد قابل توجهی در ایجاد زیرساخت‌های حمل و نقلی از جمله احداث آزادراه و بزرگراه و حتی توسعه خطوط ریلی بین شهری و درون شهری صورت گرفته است، اما این رشد با توجه به نبود کالاهای مکمل نظیر کامیون، اتوبوس، لوکوموتیو و واگن هنوز نتوانسته است، ارزش افزوده‌ای به اقتصاد ایران اضافه کند. حمل و نقل هوایی هم از این قاعده مستثنی نیست، کما اینکه همه 54 فرودگاه احداث شده در کشور نیز فعال نیستند یا آن دسته از فرودگاه‌های فعال با تمام ظرفیت کار نمی‌کنند. اینجا هم مشکل اصلی نبود انواع هواپیماهای پهن پیکر، متوسط و باریک پیکر و همچنین نبود انواع هلی کوپترهای مسافری و غیرمسافری است. این همه در حالی است که هم اینک در برخی از کشورها از جمله چین و امارات، زیر ساخت‌ها و امکانات لازم برای تاکسی‌های هوایی درون شهری و بین شهری فراهم آمده و خطوط حمل و نقلی آن به تدریج در حال شکل‌گیری و راه‌اندازی است.
