گروه راه و شهرسازی|
زلزله‌ای با قدرت 1/5 ریشتر 48 دقیقه بامداد جمعه در ۷ کیلومتری گسل مشا و ۶ کیلومتری شهر دماوند رخ داد و شهرهای اطراف از جمله تهران و کرج را لرزاند و جان دو نفر از هموطنان را نیز گرفت. این زلزله اگر چه خسارت مالی در پی نداشت، اما بعد از زلزله 28 آذر سال1396، دومین زلزله شدید در پایتخت طی یک دهه اخیر به شمار می‌رود. زلزله سال 96 در مرز استان البرز و تهران و نزدیک ملارد ثبت شده بود و از همین رو، زلزله شناسان در آن زمان نگران تحریک شدن گسل شمال تهران توسط زلزله ملارد طی یک دوره سه ماهه بودند، اما دوره سه ماهه گذشت و گسل شمال تهران که توان ایجاد زمین لرزه بین 7 تا 7.5 ریشتر را دارد، تحریک نشد. بامداد جمعه اما گسل مشا فعال شد و نگرانی زیادی را برای مردم ایجاد کرد.
آن‌گونه که برخی کارشناسان زلزله‌شناسی اعلام کرده‌اند، زمین لرزه بامداد جمعه در تهران، زلزله اصلی بوده است و احتمال وقوع زلزله بزرگ بعید به نظر می‌رسد. گسل مشا و گسل ری خطرناک‌ترین گسل‌های تهران هستند. گسل مشا با ۸۰ کیلومتر طول از شمال شرق تا برج‌های منطقه ۲۲ غرب تهران را تحت تأثیر قرار می‌دهد. از ۷۵ کیلومتر گسل‌های شهر تهران حدود ۵۰ کیلومتر مربوط به گسل‌های شمال تهران است. گسل ری از جاده خاوران شروع و روی جاده کمربندی تهران در چهاردانگه پایان می‌یابد. گسل شمال تهران می‌تواند زمین لرزه‌ای به بزرگی ۷ تا 5/7 ریشتر ایجاد کند. محله‌های راه‌آهن، محور نواب، محور انقلاب و آزادی، هفت چنار و ارگ قدیم امن‌تر از بقیه محله‌ها و مناطق تهران هستند.
در این حال، در ساعت‌های اولیه وقوع زلزله در بامداد جمعه، برخی از مردم تصور کردند که آتشفشان دماوند فعال شده است، چه آنکه در پاییز و زمستان گذشته انتشار بوی نامطبوع مشابه بوی گوگرد منجر به طرح و دامن زده شدن نظریه فعالیت آتشفشان دماوند شده بود.
دیروز اما علی بیت‌اللهی، رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی احتمال وقوع زلزله 5.1 ریشتری به دلیل فعال شدن آتشفشان دماوند را رد کرد و گفت: زلزله 2.9 ریشتری و پس از آن زلزله 5.1 ریشتری بامداد جمعه روی گسل مشاء و حوالی ده مشاء در شمال دماوند رخ دادند و پس‌لرزه‌ها هم منطبق بر گسل مشاء بودند.
وی ادامه داد: خصوصیت ارتعاشات و خودلرزه‌های آتشفشان این است که در یک راستا رخ نمی‌دهند و توزیع ارتعاشات آن دایره‌ای و دورتا دور است یعنی به شکل موجی که در سطح آب ایجاد می‌شود اما در زلزله و پس لرزه‌های بامداد جمعه شاهد چنین توزیعی نبودیم.رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در گفت‌وگو با ایلنا تاکید کرد: خودلرزه‌های بامداد جمعه توزیع خطی و در امتداد گسل مشاء بودند، بنابراین وقوع آن را نمی‌توان به فعال شدن آتشفشان دماوند ربط داد.بیت‌اللهی همچنین درباره انتشار اخباری مبنی بر آماده‌باش سه روزه در تهران به دلیل احتمال وقوع زلزله‌های شدیدتر گفت: در حال حاضر نمی‌توان چنین پیش‌بینی‌هایی داشت و نیاز به تجهیزات تخصصی در این زمینه است اما معتقدم مردم باید همواره هوشیار باشند و باید بدانند که کشورمان یکی از کشورهای زلزله خیز محسوب می‌شود. با همه اینها به نظر می‌رسد زلزله 5.1 ریشتری بامداد جمعه زلزله اصلی بوده است.
ارتباط بارش‌ها و زلزله؟
وی همچنین درباره ارتباط بارندگی‌های اخیر و وقوع زلزله در چند استان کشور اظهار کرد: همواره موضوع شرایط اقلیمی درباره وقوع زلزله مورد سوال بوده است. زلزله در عمق پایین 7 کیلومتری رخ داده و علت وقوع این زلزله هم فشارهایی است که لایه‌های زمین تحمل می‌کند و در یک مرحله‌ای دچار شکست می‌شود و این شکست ارتعاشاتی به همراه دارد.
رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی افزود: ضخامت این لایه‌ها به 10 تا 20 کیلومتر می‌رسد و این روند وقوع زلزله نمی‌تواند با موضوعی مانند کاهش یا افزایش بارندگی‌ها ارتباطی داشته باشد. چنانکه شاهد آن بودیم در دوره بی‌آبی هم زلزله‌های شدیدی رخ داده است.
خطر 50 هزار قنات تهران
بیت‌اللهی همچنین درباره احتمال شکاف و ایجاد حفره در سطح شهر تهران به دنبال وقوع زلزله تاکید کرد: وجود قنوات متعدد در سطح شهر می‌تواند منجر به ایجاد حفره شود. در حال حاضر 50 هزار حلقه قنات شناخته شده وجود دارد و 40 هزار حلقه قنات زیر پوشش ساختمانی مدفون شده‌اند که در اثر ارتعاش این قنات‌ها در زمین ناپایدار می‌توانند عامل شکاف و حفره باشند.وی در پاسخ به اینکه در کدام منطقه تهران شاهد تمرکز قنوات هستیم، ادامه داد: اگر از شرق به غرب تهران را پایش کنیم هر 50 کیلومتر به یک رشته قنات برخورد می‌کنیم که هر رشته قنات مانند قیف عمل می‌کند. قنوات با یک حالت اوریب به سمت منطقه 12 و شهر ری مایل می‌شوند. این قنوات را در منطقه تهران قدیم شاهد هستیم، چراکه اساسا کارکرد آنها آبیاری بوده است.
رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تاکید کرد: باید توجه شود که حفاری‌ها برای ساخت مترو نمی‌تواند در زلزله‌ها منجر به ایجاد شکاف و حفره شود چراکه یک لایه محافظتی بتنی مستحکم هستند و تونل مترو باعث ریزش نمی‌شود.
زلزله بامداد جمعه، زلزله اصلی بود
بیت‌اللهی همچنین با اشاره به اینکه لرزش زلزله تهران را ساکنان استان‌های البرز، سمنان و مازندران حس کردند، گفت: بررسی‌ها نشان می‌دهد زلزله ٢.٩ دماوند در ساعت 23 و 30 دقیقه پیش لرزه زلزله 5.1 تهران محسوب می‌شود.
او از ثبت ١٠ پس لرزه با بزرگی بیش از ٢.٥ برای زلزله اصلی تهران خبر داد که به گفته وی بزرگ‌ترین پس لرزه با بزرگی ٣.٩ به ثبت رسید.وی توضیح داد: وقوع پیش‌لرزه، پس‌لرزه و زلزله اصلی همه در امتداد گسل مشا در حدود ٧ کیلومتری شمال شهر دماوند و نزدیک به روستای مشا بوده است.
به گفته عضو هیات علمی مرکز تحقیقات، فعالیت گسل مشا موجب رخداد زلزله تهران است. همچنین محدوده شرقی تهران، جایی که گسل شمال تهران و گسل مشا با هم تلاقی می‌کنند در جنوب لواسانات است که زون فعالی محسوب می‌شود.
بیت‌اللهی ادامه داد: در ۱۴ سال گذشته ۸۲۰ زلزله متعدد و متمرکز بالای 2.5 به شعاع ۱۰۰ کیلومتری این زلزله در آن منطقه به وقوع پیوست که عمده آنها در شرق و شمال شرق تهران بوده است.
وی تصریح کرد: زون شرقی تهران، زون فعالی است.
بیت‌اللهی ادامه داد: با توجه به پس لرزه‌هایی که در حال رخداد است، زلزله ۵.۱ زلزله اصلی بوده و احتمال اینکه پیش لرزه‌ای برای زلزله بزرگ‌تر باشد، بسیار اندک است.
وی بر لزوم هوشیاری مسوولان و مردم تاکید کرد.
فاجعه زلزله بالاتر از ۶.۵ ریشتر در پایتخت
رضا کرمی محمدی، رییس سازمان پیش بینی و مدیریت بحران شهرداری تهران گفت: در صورت وقوع زلزله بالاتر از 6.5 ریشتر در تهران قطعا با یک فاجعه مواجه خواهیم شد.
کرمی محمدی در خصوص وضعیت شهر تهران پس از زلزله بامداد جمعه گفت: زلزله ۵ ریشتری آسیب جدی به جایی وارد نمی‌کند و در نتیجه به شهر تهران نیز آسیب وارد نشده و گزارشی نیز اعلام نشده است. تنها در برخی نقاط مردم خونسردی خود را از دست دادند و عجله باعث شد برخی از این لحاظ صدمه ببینند.
احتمال تحرکات گسل مشا وجود دارد
او با اشاره به فعال شدن گسل مشا اظهار کرد: اگر زلزله‌ای ۶ ریشتری در تهران رخ دهد، قدرت آن ۳۲ برابر زلزله شب گذشته است و اگر به ۷ برسد، هزار برابر قدرت دارد و مساله خیلی جدی برای تهران است. با توجه به اینکه احتمال دارد این گسل تحرکاتی داشته باشد، منطقی است که همه در حالت آماده باش باشند و به همین منظور ستاد هماهنگی شکل گرفت و در انتظار دستورات ستاد مدیریت بحران هستیم. رییس سازمان پیش بینی و مدیریت بحران شهرداری تهران گفت: در صورت وقوع زلزله بالاتر از 6.5 ریشتر قطعا در تهران یک فاجعه داریم.
او در پاسخ به اینکه آیا شب گذشته مردم به سوله‌های مدیریت بحران مراجعه داشتند یا خیر گفت: خوشبختانه مردم به سوله‌ها مراجعه نکردند و بیشتر در سطح پارک‌ها حضور داشتند. پایگاه‌های مدیریت بحران در مجموع به منظور امدادرسانی در نظر گرفته شده است و با هلال احمر و اورژانس و مراکز مدیریت هماهنگی‌های لازم برای حضور در سوله‌ها و استفاده از آنها را فراهم کردیم.
کرمی محمدی با بیان اینکه سوله‌های مدیریت بحران برای اسکان مردم جایی ندارند و بیشتر برای امدادرسانی درنظرگرفته شده‌اند، گفت: در چنین شرایطی مردم باید به مراکز امن اضطراری مراجعه کنند.
پارک‌ها شبانه‌روزی باز هستند
او در پاسخ به اینکه آیا پارک‌ها و بوستان‌های پایتخت در شب‌های آینده نیز باز خواهند بود گفت: تا ۷۲ ساعت آینده پارک‌ها و بوستان‌های پایتخت به صورت شبانه‌روزی باز هستند.
کرمی محمدی با بیان اینکه در صورت وقوع اتفاق بار اصلی کمک‌رسانی بر دوش مردم است، تصریح کرد: مردم در ۷۲ ساعت اول انتظار هیچ امدادرسانی جدی نمی‌توانند داشته باشند که در همه جای دنیا به همین صورت است لذا در صورت وقوع زلزله در لحظات اول پس از وقوع آن مردم باید به همدیگر کمک کنند و حفظ خونسردی لازمه این شرایط است. او درخصوص هجوم مردم به سمت پمپ بنزین‌ها پس از زلزله گفت: رفتن مردم به پمپ‌بنزین‌ها پس از زلزله اشتباه است و باید نسبت به آن فرهنگ‌سازی صورت گیرد. درست است که ماشین برای حرکت به بنزین نیاز دارد اما اگر زلزله شدیدی در تهران رخ دهد، امکان رفتن تا سر کوچه نیز فراهم نیست و باک پر ممکن است، حتی به آتش‌سوزی نیز منجر شود. رییس سازمان پیش‌گیری و مدیریت بحران شهرداری تهران ادامه داد: از طرفی بنزین نیز در کشور فراهم است، از این رو، هیچ‌وقت مشکلی برای بنزین وجود نخواهد داشت.
مسوولان مساله را خیلی جدی نمی‌گیرند
کرمی محمدی درخصوص آمادگی زیرساخت‌های شهر تهران درصورت وقوع زلزله احتمالی گفت: در بخش‌های مختلف ظرفیت‌های خیلی خوبی وجود دارد و هماهنگی‌ها نیز بد نیست. البته یک نقصی وجود دارد و تا زمانی که موضوع جدی نشود متاسفانه مسوولان مربوطه مساله را خیلی جدی نمی‌گیرند در حالی که اکنون زمانی است که حتما باید ستادها تشکیل شده باشند.
ظرفیت‌های پایتخت جوابگو نیست
او گفت: اگر اتفاقی رخ دهد در یک محدوده و چارچوبی مشخص ظرفیت خوبی موجود است، اما این برای زمانی است که زلزله خیلی بزرگ نبوده و کمتر از ۶ ریشتر باشد، اما زلزله که بزرگ‌تر شود ظرفیت‌های ما جوابگو نیست و باید به کمک خود مردم و کمک‌های بین‌المللی اتکا کرد. کرمی محمدی گفت: با توجه به اینکه در زلزله ۵ ریشتری اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد درخواستی نداریم، اما اگر زلزله بزرگ‌تری باشد به کمک‌های بین‌المللی نیاز است و دولت باید سازوکارهای آن را در نظر بگیرد.
اپلیکیشن شهرآماده را نصب کنند
رییس سازمان پیش‌گیری و مدیریت بحران شهرداری تهران از شهروندان درخواست کرد: اپلیکیشن شهر آماده را حتما نصب کنند چرا که اطلاعات مهم و موثری روی آن قرار دارد. وی افزود: مراکز اضطراری، نقشه‌ها وشبکه راه‌های اضطراری که مردم نباید در آن حضور داشته باشند، در این اپلیکشین تهیه و تدوین شده است. همچنین اقداماتی که در حین و بعد از زلزله باید انجام شود و محتویات کوله‌های نجات در این اپلیکیشن مشخص شده است.
۲ نفر جان خود را از دست دادند
انوشیروان محسنی‌بندی، استاندار تهران با بیان اینکه در زلزله بامداد جمعه استان اعلام کرد: ۲ نفر از شهروندان دماوندی و تهرانی بر اثر اضطراب و استرس و هنگام فرار از خانه (بر اثر ضربه مغزی) از این حادثه جان خود را از دست دادند.به گزارش ایرنا، محسنی‌بندی اظهار کرد: در حادثه زلزله بامداد جمعه یک مرد سالمند در گیلاوند هنگام فرار از خانه و یک خانم ۲۱ ساله بر اثر ترس و اضطراب جان خود را از دست دادند.وی ادامه داد: مصدومان زلزله به استثنای ۲ نفر که در بیمارستان هستند، مابقی سرپایی مداوا و مرخص شدند.
استاندار تهران با ابراز امیدواری که هیچ خسارت مالی ناشی از زلزله در استان نداشته‌ایم تاکید کرد: در ابتدای وقوع زلزله تیم‌های اورژانسی، خدماتی، امدادی و هلال احمر وارد کار و در محدوده مشا (کانون زلزله) حضور دارند.
وی ادامه داد: تاکنون ۲ هزار و ۶۰۰ نفر تیم اورژانسی و ۶اکیپ هلال احمر به روستاهای دماوند و همچنین تمامی دستگاه‌های راهداری و آتش نشانی نیز حضور داشته و در این خصوص مشکل خاصی برای شهروندان گزارش نشده است.
40 پس‌لرزه
محسنی‌بندپی با بیان اینکه شاهد ۴۰پس لرزه در تهران بوده‌ایم، گفت: تفکر اولیه این بود که زلزله از ۲.۹ به ۵.۱ شاید افزایش یابد، آنچه مهم بود آمادگی تیم‌های امداد و نجات است.وی اضافه کرد: مکان‌های اضطراری برای اسکان موقت، انبار‌های هلال مواد غذایی برای تغذیه در این شرایط، مخازن ذخیره آب در مناطق مختلف استان در صورت قطع انشعابات آمادگی آب رسانی را خواهند داشت.استاندار تهران تصریح کرد: با همکاری وزارت ورزش و جوانان ۱۷ مکان ورزشی روباز استان برای اسکان موقت درهای آنها باز شده که این نشان از آمادگی کامل در چنین شرایطی است.محسنی‌بندپی از راه‌اندازی امداد پهپادی برای زلزله‌زدگان در شهر تهران خبرداد و گفت: به دنبال راه‌اندازی امداد پهپادی، راه‌اندازی اپلیکیشن آموزشی شهروند آگاه و اتمام پروژه ساخت بیمارستانهای ناتمام هستیم.وی بیان کرد: وقوع زلزله بیشتر در دمادم صبح و نیمه شب رخ می‌دهد و پرواز هوایی و هلیکوپتر کمتر بوده که می‌توان از امداد پهپادی بهره برد.استاندار تهران ادامه داد: با توجه به ویژگی، تراکم جمعیت و ساختمان‌های بلند مرتبه در کلان‌شهر تهران ساخته شده می‌بایست اقدامات ویژه‌ای در جهت مقابله با این‌گونه پدیده‌ها داشته باشیم.
