گروه راه و شهرسازی|
بر اساس گزارش اخیر بانک جهانی، آلودگی هوا سالانه خسارتی معادل 2,6 میلیارد دلار به شهروندان تهرانی وارد می‌کند که با احتساب جمعیت8.7 میلیونی تهران سهم هر نفر در زیان متاثر از آلودگی هوا، برابر ۳۰۰ دلار در سال است. به گزارش «تعادل»، اگر معادل ریالی رقم اعلام شده 2,6میلیارد دلار را با نرخ هر دلار 11 هزار تومان محاسبه کنیم، هزینه آلودگی هوای تهران سالانه 28 هزار و 600میلیارد تومان (برای هر فرد معادل 300 دلار نیز حدود 3 میلیون و 300 هزار تومان) می‌شود که رقمی حدود 2برابر بودجه سالانه شهرداری تهران است.
پیامدهای مستقیم و غیرمستقیم آلودگی هوا
مواجهه با آلاینده‌های مختلف می‌تواند به مرگ تدریجی فضاهای سبز و جنگل‌ها منجر شود، یا به آثار تاریخی، اشیاء و نمای ساختمان‌ها در اثر ساییدگی توسط ذرات معلق (PM) یا ترکیبات شیمیایی آلاینده روی آنها آسیب برساند. علاوه بر این تعطیل شدن مناطق شهری آلوده شده و درنتیجه تعطیلی چرخه اقتصادی کل سیستم‌های مالی و شهری از دیگر نمونه‌های خسارات اقتصادی از نوع مستقیم آن به شمار می‌رود. همچنین ابتلا به بیماری‌های تنفسی، قلبی و ریوی یا تشدید این امراض در اثر بروز پدیده آلودگی هوا و بستری شدن شهروندان تحت تاثیر قرار گرفته و بالاجبار در خانه یا بیمارستان تحت مداوا قرار می‌گیرند و از فعالیت‌های اقتصادی خود باز می‌مانند. افزون بر این، ورود به چرخه بهداشت و درمان خود نیز هزینه‌هایی مستقیم و غیر مستقیمی را برای افراد مبتلا به بیماری‌های تنفسی و... ایجاد می‌کند. در مجموع می‌توان گفت بر اساس آمار، خسارات وارده از طریق آلودگی هوا به‌صورت‌های مستقیم و غیر مستقیم بر اقتصاد فردی، محلی و ملی تأثیر می‌گذارد.
روز گذشته، شینا انصاری، مدیرکل محیط‌زیست و توسعه پایدار در شهرداری تهران آماری درخصوص خسارات اقتصادی آلودگی هوای بر شهر تهران گفت: بر اساس گزارش اخیر بانک جهانی هزینه آلودگی هوای شهر تهران سالانه 2,6 میلیارد دلار برآورد شده که رقم بزرگی است.
شینا انصاری با اشاره به وضعیت ناسالم کیفیت هوا از ١٥ آبان تاکنون برای گروه‌های حساس در شهر تهران گفت: وارونگی دما پدیده‌ای است که تحت‌تاثیر کاهش دما در فصل سرد به شکل تشکیل لایه هوای سرد، اجازه صعود هوای گرم و آلوده شهر به بالا را نمی‌دهد؛ به همین دلیل تولید آلاینده‌ها از منابع ثابت و متحرک، با توجه به بارگذاری جمعیت، صنعت و خدمات بیش از ظرفیت اکولوژیک در شهر تهران، به انباشت آنها در سطح زمین می‌انجامد. در چنین شرایطی راهکارهای موقت و کوتاه‌مدت برای کاهش انتشار آلاینده‌ها و حفاظت از سلامت مردم به خصوص گروه‌های حساس جامعه همچون کودکان و سالمندان از جمله تعطیلی مدارس، محدودیت در تردد خودروها یا توقف فعالیت برخی واحدهای صنعتی اتخاذ می‌شود.
انصاری افزود: تعطیلی مدارس برای قرار نگرفتن کودکان به عنوان یکی از گروه‌های حساس در معرض هوای آلوده است. در واقع وقتی شاخص کیفیت هوا به وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس می‌رسد و شرایط پایدار به دلیل سرما و وارونگی دما حاکم می‌شود؛ تردد خودروها و موتورسیکلت‌ها، فعالیت صنایع آلاینده یا حتی سوزاندن پسماند منجر به انباشت بیشتر آلودگی هوا در فضای بسته شهر می‌شود.
انصاری با اشاره به اینکه بیشترین عامل آلودگی هوای شهر تهران منابع متحرک هستند که بین ۷۰ تا ۸۰ درصد آلاینده‌ها را در هوا منتشر می‌کنند، گفت: در این شرایط تردد خودروهای تک سرنشین می‌تواند به تشدید بار آلودگی بینجامد و حضور مردم به‌خصوص سالمندان، کودکان، زنان باردار و افراد دارای بیماری‌های قلبی و تنفسی در فضای آزاد باید محدود شود تا مواجهه طولانی مدت با آلاینده ذرات معلق به ویژه ذرات کوچک‌تر از 2,5 میکرون به حداقل برسد.
انصاری راهکار اصلی مدیریت آلودگی هوا را حرکت در مسیر برنامه‌های مدون این حوزه و منطبق بر قانون هوای پاک برشمرد و تصریح کرد: در چارچوب این برنامه‌ها، از رده خارج کردن خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده، ارتقای تکنولوژی صنایع، بهبود کیفیت سوخت، زیرساخت‌های حمل و نقل عمومی، مدهای حمل و نقل جایگزین، معاینه فنی و سایر محورهای دخیل در کنترل آلودگی هوا باید دنبال شود.
باطل السحر آلودگی هوا
او با بیان اینکه «مشارکت» باطل السحر آلودگی هوا در شهرهای بزرگ کشور است، افزود: همکاری دستگاه‌های ذیربط در مسیر اجرای برنامه‌های کاهش آلودگی هوا و مشارکت و همراهی مردم با دستگاه‌های متولی و درک این واقعیت که آلودگی هوا بدون عزم جدی و مشارکت واقعی رفع نخواهد شد.
او ادامه داد: مشارکت مردم در ایفای مسوولیت شهروندی خود با کاهش استفاده از خودروهای شخصی، استفاده از وسایط حمل و نقل عمومی، و توجه به کنترل دوره‌ای خودرو و انجام معاینه فنی که هزینه انجام آن در طول یک سال به مراتب پایین‌تر از ۳۰۰ دلار سهم هر فرد از خسارت آلودگی هوا است و همچنین عدم حضور گروه‌های حساس جامعه در شرایط هشدار آلودگی در فضای آزاد و خودداری از هر گونه اقدامی که منجر به انتشار بیشتر آلودگی هوا بشود را از اقدامات کنترلی در این شرایط برشمرد.
احتمال اصلاحات در طرح جدید ترافیک
طی این روزها بسیاری سعی دارند تا شهرداری و طرح جدید ترافیک را مقصر اصلی آلودگی هوای تهران قلمداد کنند و انتقادها نسبت به این طرح افزایش یافته و برخی خواستار اصلاح و حتی توقف اجرای این طرح شده‌اند. اما واقعیت این است که وارونگی دما و افزایش آلودگی هرسال با سردشدن دمای هوا در تهران اتفاق می‌افتد و نمی‌توان آن را به اجرای یک طرح گره زد. با وجود این، روز گذشته یوسف حجت، مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران از احتمال انجام اصلاحات در طرح جدید ترافیک خبر داد و گفت: طرح جدید ترافیک تحت عنوان کاهش آلودگی هوا پس از انجام پژوهش‌های فراوان اجرایی شد و به نظر ما این طرح بسیار موفق بوده است و نمی‌توان با چند روز آلوده شدن هوا تصمیم گرفت طرح را عوض کرد. روزانه 8میلیون عکس از پلاک خودروها در قالب طرح ترافیک گرفته، تحلیل و بررسی می‌شود تا بفهمیم تردد کدام یک از خودروها بر اساس استفاده از سهمیه 20 روز تردد رایگان بوده است.
مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران با بیان اینکه طرح جدید ترافیک پشتوانه پیچیده‌ای دارد و باطنش همچون ظاهرش نیست، تصریح کرد: تغییر این طرح نیاز به انجام کارهای پژوهشی دارد.14 سال ساعات ترافیک زوج و فرد مشابه طرح کاهش آلودگی هوا بود و کسی اعتراضی نداشت، انتقادات و استدلالات باید به درستی انجام شود البته این طرح نیاز به اصلاحات جزئی دارد همچون اینکه شاید جای برخی دوربین‌ها را باید عوض کنیم یا خیابانی خارج یا داخل طرح شود.
مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران گفت: در سال 96 به‌طور متوسط کسانی که وارد طرح شده‌اند روزانه 26 هزار تومان هزینه پرداخت کردند و امسال این رقم به‌طور متوسط به 20 هزار تومان رسیده است. بنابراین طرح ترافیک ارزان شده و منابع مالی ما کاهش یافته است. ولی با آن موافقیم تا شهر بهتر اداره شود.
حجت با تاکید بر اینکه دریافتی شهرداری از طرح ترافیک به دلیل ارایه تسهیلات کاهش یافته است، عنوان کرد: از جمله تخفیف 25 درصدی برای دارا بودن معاینه فنی برتر، تخفیف در ساعات غیر پیک، تخفیف پرداخت به موقع عوارض و تخفیف برای ساکنان محدوده طرح که همه این موضوعات درآمد ما را کاهش داده است و می‌توان گفت نرخ طرح کاهش یافته است. برخی بدون انجام کارشناسی و بدون هیچ سند و مدرکی تنها می‌گویند طرح گران شده ولی ما اسناد رسمی داریم که خلاف این موضوع را ثابت می‌کند.
دلیل تشدید ترافیک در نیمه آبان
مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران با اشاره به اینکه گفته می‌شود طرح ترافیک سبب تشدید ترافیک شده است، گفت: هفته پیش شوک ترافیکی داشتیم. برداشت مشترک ما و پلیس تعطیلات سنگین و انباشته شدن فعالیت‌های مردم، شهروندان برای هفته پس از آن است و این موضوع سبب شد تهران با افزایش بیش از حد ترافیک همراه باشد.
از دوشنبه هفته جاری نیز شهرداری تهران تمهیداتی را به منظور کاهش آلودگی‌های تهران اجرا کردند. بر این اساس از دوشنبه تا پنجشنبه بلیت حمل و نقل عمومی از جمله اتوبوس و مترو نیم بها شد و عوارض استفاده از طرح ترافیک و زوج و فرد هم ۵۰ درصد افزایش یافت. علاوه بر این محدودیت‌هایی نیز برای تردد کامیون‌ها تا آخر هفته در نظر گرفته شد. هر چند به گفته علی پیرحسینلو، مشاور معاون حمل ونقل شهرداری تهران مورد سوم یعنی محدودیت تردد کامیون‌ها توسط پلیس اجرا نشده است. او نوشت: واقعیت تلخ اینکه از ساعت ۱۰ دوشنبه‌شب تا ۶ صبح امروز، ۳۸۳۸ تردد کامیون عمدتا دودزا در دوربین‌های ورودی- خروجی شهر ثبت شده است.
افزایش ۲۵ درصدی خودروها
سردار محمدرضا مهماندار، رییس پلیس راهنمایی و رانندگی پایتخت نیز مهم‌ترین علت ترافیک و در پی آن آلودگی هوای تهران را افزایش خودروها در این شهر ذکر کرد و افزود: در سه سال گذشته 4 میلیون خودرو در تهران وجود داشته که این عدد با افزایش ۲۵درصدی به 5 میلیون در سال جاری رسیده است.
به گزارش ایرنا، سردار محمدرضا مهماندار اجرای طرح کاهش آلودگی هوا (طرح زوج و فرد سابق) باعث شده مردم به ناچار از معابر پیرامونی این طرح مانند اتوبان‌های چمران، مدرس و همت استفاده کنند که همین امر سبب افزایش حجم ترافیک در این نقاط می‌شود.
او اظهار کرد: برگزاری نمایشگاه‌های مختلف در نمایشگاه بین‌المللی تهران که در برخی موارد حجم مراجعه به این آنها زیاد است، باعث شده ترافیک در معابر شمالی پایتخت ایجاد شود اما معابر شمالی کشش این حجم از تردد در یک بازه زمانی محدود را ندارد. عدم پاسخگویی وسایل حمل و نقل عمومی به ویژه در عصرها و مواقع بارانی، یکی دیگر از عواملی است که سبب افزایش ترافیک در روزهای اخیر شده است.
مهماندار گفت: این عدم پاسخگویی به مسافران سبب می‌شود مردم ترغیب شوند که از خودروی شخصی استفاده کنند و همین موضوع باعث به وجود آمدن ترافیک می‌شود. کمبود حمل و نقل عمومی در عصرها علت ازدحام مسافر در تقاطع‌ها و گلوگاه‌های ترافیکی مانند تقاطع نیایش ـ ولیعصر، میدان ونک، پل پارک‌وی و ... است که این امر نیز منجر به افزایش ترافیک می‌شود.
حکمیت استانداری تهران
محمد تقی زاده، معاون عمرانی استانداری تهران توضیحاتی را در خصوص اختلاف نظر میان شهرداری و پلیس راهور ارایه کرد و گفت: چه پلیس راهور و چه شهرداری تهران باید مسائل و مشکلات خود را در جلسات ذیربط در استانداری تهران مطرح کنند. برای مثال، در موضوع ورود کامیون‌ها به داخل محدوده شهر تهران و لزوم پایش آنها توسط دوربین‌های نظارتی می‌توان موضوع را در جلسات کمیته اضطرار یا کارگروه آلودگی استان تهران مطرح کرد.
او افزود: جلساتی که برگزار می‌شود، نمایندگان هر دو دستگاه حضور دارند و می‌توانند مسائل خود را در این جلسات مطرح کنند. روز گذشته در جلسه کمیته اضطرار آلودگی هوای تهران نماینده شهرداری و پلیس راهور هر دو حضور داشتند. اگر چنین موضوع مهمی مطرح بود و اطلاعاتی در این زمینه داشتند می‌توانستند در آنجا مطرح کنند تا تصمیم‌گیری لازم اتخاذ شود و وظایف هر یک از دستگاه‌ها به روشنی مشخص شود.
او تاکید کرد: طرح مسائل در فضای رسانه‌ای یا خارج از جلسات کار صحیحی نیست و منتج به نتیجه منطقی نخواهد شد. استانداری تهران به عنوان متولی اگر موضوعی باشد باید به عنوان دستگاه حاکمیتی تصمیم‌گیری کند. بنابراین بر اساس مقررات دستگاه‌ها اگر اختلافی با یکدیگر دارند باید با حکمیت استانداری موضوع را حل و فصل کنند و اگر موضوع به بن بست خورد در آن موقع می‌توانند به مراجع ذیربط مراجعه کنند.
ارزیابی طرح ترافیک در شورای ترافیک
معاون عمرانی استاندار تهران در بخش دیگری از صحبت‌های خود به موضوع استثناء بودن شهر تهران در برخی مسائل اشاره کرد و افزود: شورای ترافیک شهر تهران به ریاست شهردار تهران تشکیل جلسه می‌دهد. بنابراین ما به این موضوعات خیلی ورود پیدا نمی‌کنیم. این در حالی است که شورای ترافیک استان نیز برای سایر استان تصمیم‌گیری می‌کند و ریاست آن بر عهده استاندار تهران است. با وجود این موضوع مقرر شد که در شورای ترافیک استان موضوع طرح ترافیک شهر تهران ارزیابی و پس از جمع‌بندی طرح این مساله در جلسه انجام و تصمیم‌گیری شود. اما باید مسائل به صورت یکپارچه در سطح استان مورد بررسی قرار گیرد. از این رو، مقرر شده استاندار تهران در این زمینه با وزیر کشور گفت‌وگو کند و شاید این موضوع نیز یکی از مواردی باشد که در قالب اختیاراتی که قرار است به استاندار تهران توسط وزیر تفویض شود، باشد.
تقی‌زاده ادامه داد: بی‌تردید لازم است مسائل در سطح استان تهران به صورت یکپارچه مورد بررسی قرار گیرد. برای مثال آلاینده‌هایی که در تهران توسط منابع مختلف منتشر می‌شود در سایر شهرستان‌های استان تهران نیز تاثیرگذار است و انباشت این آلاینده‌ها در شهرستان‌های دیگر نیز معضل ایجاد می‌کند.
وی نهایتا در خصوص اختلاف میان شهرداری و پلیس راهور گفت: اگر این موضوع نیز جدی باشد در جلسه کارگروه آلودگی هوا مطرح و در خصوص آن تصمیم‌گیری خواهیم کرد.
استقرار۳ واحدسیارکنترل آلایندگی
همچنین روز گذشته حسین مقدم سرپرست ستاد معاینه فنی شهرداری تهران اعلام کرد که اجرای طرح‌های ترافیکی متعدد در کاهش آلودگی هوا تاثیرگذار بوده است و گفت: ۳ اکیپ واحد سیار کنترل آلایندگی دیزل در مبادی ورودی شهر مستقر شده‌اند.
او با بیان اینکه از ابتدای سال تا ۲۱ آبان‌ماه، یک میلیون و ۵۳ هزار خودرو به مراکز معاینه فنی شهر تهران مراجعه کرده‌اند، اظهار کرد: سکون هوا علت اصلی این آلودگی این روزهاست، ماه گذشته در مهرماه وزش باد و بارش باران داشتیم که این مساله باعث شد هوای پاک را نیز در مهرماه تجربه کنیم، اما حالا با ساکن شدن هوا در مرز هشدار قرار گرفتیم.
مقدم با بیان اینکه اعمال سیاست‌ها و محدودیت‌ها موجب کاهش آلودگی هوا می‌شود، ادامه داد: اما عنصر مهم در کاهش آلودگی شهروندان هستند که می‌توانند با اجرای مسوولیت اجتماعی‌شان تاثیرگذار باشند.معاینه فنی در دنیا به عنوان ساده و ارزان‌ترین روش برای کنترل آلودگی هوا شناخته می‌شود، ۸۰ درصد آلودگی تهران متعلق به وسائل نقلیه است و حالا اگر این وسایل نقلیه بتواند معاینه فنی دریافت کنند نقش زیادی در کاهش آلودگی هوا دارند.
او درباره تاثیرات طرح‌های ترافیکی در کاهش آلودگی هوا ادامه داد: طرح‌های ترافیکی که در تهران اجرا می‌شود از جمله طرح کاهش در چند کشور آلوده دنیا نیز اجرایی شده و موفقیت‌آمیز بوده است و در نتیجه بایدبه مطالعات دنیا احترام گذاشت. معتقدیم اجرای این طرح‌ها در کاهش آلودگی هوا بی‌تاثیر نیست. به عنوان مثال سه سال قبل میزان مراجعه به مراکز معاینه فنی تنها ۴۰۰ هزار دستگاه بوده اما سال گذشته یک میلیون و ۲۸۰ هزار خودرو به مراکز معاینه فنی مراجعه کردند که رشد ۳۰۰ درصدی را نشان می‌دهد. باید بگویم هم‌اکنون بیش از ۹۰ درصد خودروها معاینه فنی دارند و کسی نمی‌تواند نقش معاینه فنی این خودروها در کاهش آلایندگی هوا را نادیده بگیرد.
سرپرست ستاد معاینه فنی شهرداری تهران در مورد معاینه فنی کامیون‌ها نیز با بیان اینکه براساس جمع‌بندی کمیته اضطرار آلودگی هوا کامیون‌ها به استثنای مواد غذایی و سوخت نمی‌توانند وارد تهران شوند، اظهار کرد: با اینکه متولی معاینه فنی کامیون‌ها سازمان راهداری است، اما با همکاری پلیس راهور سه اکیپ واحد سیار کنترل آلایندگی دیزل در مبادی ورودی شهر مستقر کردیم و اگر کامیون‌های دودزا معاینه فنی داشته باشند، برگه معاینه‌شان باطل شده و اگر هم معاینه فنی نداشته باشند فک پلاک می‌شوند.
