گروه راه و شهرسازی|
اختتامیه همایش«تهران، ۴ دهه معماری و طرح‌های شهری» روز گذشته با حضور شهردار، برخی اعضای شورای شهر و جمعی از استادان و مهندسان معمار برگزار شد. در این همایش که فرصتی برای بررسی معماری شهری تهران از ابتدای انقلاب تاکنون بود، بحث‌های مختلفی مطرح شد که شاید بتوان گفت مهم‌ترین آنها اعتراف به شکست طرح‌های توسعه‌ای تهران بود. یکی از معضلات شهرداری تهران طی سال‌های گذشته این بوده که دولت‌ها از پرداخت سهم خود به شهرداری امتناع ورزیده و شهرداری از این بابت با مشکلات مالی فراوانی رو به رو بوده است، اما حناچی روز گذشته، درحاشیه این مراسم از گارد باز دولت برای پرداخت مطالبات خود به شهرداری خبر داد.
دو هفته پیش حسن رسولی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر در جلسه علنی شورای شهرهنگام ارایه گزارش حساب‌های درآمد و هزینه شهرداری تهران عنوان کرد که مطالبات ادعایی شهرداری طی ۹ ردیف مربوط به سال‌های ۹۵ و ۹۶ مبلغ ۱۸ هزار و ۸۷۳ میلیارد تومان اعلام شده است. از این رقم تاکنون مبلغ یک هزار و ۳۶۷ میلیارد تومان معادل 7.2 درصد که به تایید سازمان حسابرسی و خزانه داری کل کشور رسیده و به صورت اوراق تسویه اسناد خزانه از سوی دولت به شهرداری پرداخت شده است.
شهردار تهران همچنین از طرح جدید برای پادگان 07 و نیز اجرای طرح ترافیک جدید از تابستان سال آینده خبر داد. همچنین پیشنهاد حذف کمیسیون‌های ماده 100 و ماده 5 به دلیل خارج شدن طرح‌های توسعه‌ای از مسیر اصلی خود توسط رییس شورای عالی استان‌ها مطرح شد.علی مطهری، نایب ییس مجلس نیز از زشت شدن چهره تهران به دلیل تخلفات ساختمانی گفت.
استقرار حسابرسی در دستگاه‌های بدهکار
پیروز حناچی شهردار تهران در حاشیه مراسم اختتامیه همایش «تهران، ۴ دهه معماری و طرح‌های شهری» با حضور در جمع خبرنگاران با اشاره به اینکه در خصوص مطالبات شهرداری از دولت تلاش زیادی در حال انجام است، گفت: خوشبختانه دولت نیز در این مورد گارد بازی دارد. سازمان حسابرسی نیز در دستگاه‌هایی که مطالبات شهرداری از دولت بیش از همه مربوط به آنهاست مستقر شده است؛ بخشی از این مطالبات احصاء شده و نمی‌توانیم بگوییم که در حوزه مطالبات و استفاده از ظرفیت فاینانس در توسعه حمل‌ونقل عمومی و آلودگی، حالت بن‌بست وجود دارد.درمورد این موضوعات فضای خوبی به وجود آمده است و ان‌شاءالله با کمک دولت از این مرحله عبور می‌کنیم.
حناچی با اشاره به طرح ترافیک گفت: این طرح را نیز به شورای ترافیک می‌بریم و در آن‌جا مصوب می‌کنیم. در شورای ترافیک، نمایندگانی از وزارت کشور، پلیس راهور، شهرداری و سازمان حفاظت محیط‌زیست حضور دارند. ارزیابی تخصصی همکارانم درمورد طرح ترافیک این است که در مقاطع کوتاه تاثیرگذار است، اما به‌شکل مستمر و در طولانی‌مدت روی آلودگی و ترافیک تاثیری ندارد. در طرح ترافیک تجدیدنظر می‌شود و طرح جدید از تابستان سال آینده به اجرا درخواهدآمد.
مدیریت شهرها بدون تعیین منابع روشن
پیروز حناچی به تجربه برنامه‌ریزی شهری در پایتخت اشاره کرد و گفت: در تهران بیش از پنج دهه برنامه‌ریزی داریم؛ از طرح فرمانفرماییان در سال ١٣۴٧ که چند دهه برای تهیه و اجرای آن وقت گذاشته شد، تا اقداماتی که اخیرا انجام شده است.با وجود تمام تلاش‌ها، تمام دوره‌هایی که اراده‌ای نبود و با وجود تمام دوره‌هایی که اراده وجود داشت و در عمل مسیر دیگری طی شد، حالا فرصتی است تا هر آن‌چه را که گذشته مورد بازبینی قرار دهیم. شاید یکی از دلایل نارضایتی این باشد که فرایندها را بطور کامل بررسی نکردیم و برای عوامل مخل و کمبود منابع، تمهیدات لازم را از پیش نیندیشیدیم.
شهردار تهران تصریح کرد: از دهه ۵٠ و در مصوبات شورای عالی شهرسازی، تنها به موارد آب و جمعیت حساسیت نشان داده می‌شد و هیچ‌گاه شورای عالی شهرسازی و معماری فرصت ریز شدن روی نتایج برنامه‌ها را نداشت یا به عنوان مثال، هیچ‌گاه فرصت پیدا نکردیم، بیاموزیم چگونه می‌توان طرف‌های مختلف پروژه‌ها را پای میز مذاکره بیاوریم. چرا که شاید سخت‌ترین بخش کار همین است.
طرح جدید برای پادگان ٠٧
حناچی با اشاره به موضوع انتقال پادگان‌ها گفت: ذینفعان دیگر این موضوع نیز برنامه‌های روشن دارند که باید مورد توجه قرار بگیرد؛ زبان مذاکره با آنها بسته نیست و مهم این است که یک استراتژی برد-برد تعریف شود تا چنین مذاکره‌ای به نتیجه برسد.در دبیرخانه شورای عالی شهرسازی پادگان ٠٧ را به نتیجه رساندیم و برایش طرح جدیدی تعریف کردیم که هم به تصویب نیروهای‌مسلح رسید، و هم به تصویب شورای عالی شهرسازی.
وی عنوان کرد: در حوزه معماری شهری نیز هم دولت، هم بخش خصوصی و هم شهرداری‌ها نقش عمده‌ای دارند. مهم این است که کیفیت را هدف و اصل قرار دهیم. در پروژه‌های ملی نیز هر جایی کیفیت هدف قرار گرفت، به کیفیت دست پیدا کردیم. درمورد نقش شهرداری‌ها هم نمی‌توان گفت که بطور مستمر، مسیر تعریف‌شده داشتیم؛ دوره‌هایی که در آنها نخبگان جذب شدند، نتایج خوب بود و دوره‌هایی نیز که اساسا فکر کردن در آنها صورت‌مساله نبود، طبیعتاً نتیجه خوبی را شاهد نبودیم.شهردار تهران تصریح کرد: یکی دیگر از موضوعات مهم در حوزه طرح‌های شهری این است که اگر این چند دهه را دقیق بررسی کنیم، می‌بینیم که تنها در یک دهه به مقیاس کمتر از یک‌پانصدم توجه کردیم و در باقی دهه‌ها کیفیت از مقیاس یک‌دوهزارم به بعد تعریف شد.در سال‌های دفاع‌مقدس نمی‌شد انتظارات زیادی داشت، اما از اوایل دهه ٧٠ به بعد هم در شرایط عادی نبودیم. تاثیر مسائل اقتصادی بسیار زیاد بود، مخصوصا وقتی دورانی شروع شد که در آن از مدار قانون خارج شدیم. زمانی که تصمیم گرفتیم شهرها را بدون تعیین منابع روشن به مدیران بسپاریم و از آنها بخواهیم روی پای خود بایستند. با این تصمیم مسیری را شروع کردیم که سرمایه‌ها را به سمت مسکن و ساختمان هدایت کرد، این امر تبعاتی نیز به دنبال داشت؛ چنان‌چه اگر امروز می‌بینید در طرح‌های توسعه عمران‌شهری از سد جمعیتی عبور کرده‌ایم، به این خاطر است که به فاکتورهای زیربنایی پای‌بند نبودیم.
شهردارانی که به قانون التزام نداشتند
حناچی با اشاره به اینکه یکی از موضوعات مورد بحث برای مدیران و متخصصین فاکتورهای نظری برای شیوه تهیه طرح‌ها بود، تصریح کرد: زمان بسیاری طول کشید تا از این مباحث گذشتیم و نقطه مبدأ این موضوع را نیز باید شهر اراک قرار بدهیم. تصویب طرح شهر اراک در شورای راهبردی اولین قدم بود؛ تهران هم از شهرهای پرچمدار بود.حقیقت این است که ما شهردارانی داشته‌ایم که قانون و ضوابط را دست‌وپاگیر می‌دانستند و التزامی به آن نداشتند؛ طبیعتا در چنین شرایطی نباید انتظار اقدامات و تحولات عجیب داشته باشیم.
وی ادامه داد: نکته حائز اهمیت دیگر این است که روحیات بسیاری از ما، به دلایل مختلف، با نگاه صرفا نقادانه و محوریت نیمه‌خالی لیوان گره خورده است. برای خروج از این دور باطل نیازمند نگاه مثبت هستیم؛ ما نیازمند تجارب اجراشده و قابل ارزیابی هستیم. اوایل دهه ٧٠ در تهران تجربه کوچه مروی را داشتیم. ممکن است کسانی‌که در حوزه حفاظت کار می‌کنند، به طرح کوچه مروی نقد داشته بوده باشند، اما کوچه مروی تبدیل به پروژه‌ای شد که الان به معیار پذیرش طرح‌ها از سوی مردم تبدیل شده است.ما به‌شدت نیازمند پروژه پایلوت مثبت هستیم. طرح، صرفا مرحله اول است و تمام‌کننده نیست. باید از اشتباه کردن نترسیم. تمام تلاشمان باید بر نبود اشتباه باشد اما مهم این است که اگر اشتباهی رخ داد، دیگر تکرار نشود.شهردار تهران با اشاره به موضوع زیبایی شهری گفت: زیبا یعنی البرز؛ زیبا یعنی باغ‌های تهران؛ زیبا یعنی بازار تهران. زیبایی چیزی است که خرد عمومی به آن واکنش نشان می‌دهد. مگر در منطقه٢٢ دنبال زیبایی بودیم که حالا در آن دنبال زیبایی هستیم؟ جایی باید در جست‌وجوی زیبایی باشیم که برایش کاری کرده باشیم. وی نقد درون‌گفتمانی جامعه حرفه‌ای را نیز حایز اهمیت دانست و عنوان کرد: در جمع همکاران حرفه‌ای حضور داریم پس لازم است بگویم که ما باید جامعه حرفه‌ای مان را نیز نقد کنیم. پشت بسیاری از پروژه‌های غلط، امضای یک مشاور حرفه‌ای نقش بسته است. مشکل ما در بسیاری از پروژه‌ها کارفرما نبود، مشکل ما مشاورینی بود که مسیر غلط را به کارفرما نشان می‌دادند. پروژه‌ای که مسیر غلط را شروع کند، قطعا نتیجه غلط نیز خواهد داشت. باید خودمان را نقد کنیم. نقش مسوولیت اجتماعی ما باید در نقد فعالیت اجتماعی‌مان مورد توجه قرار بگیرد.
حناچی اظهار کرد: طرح سیمان‌ری دارد به جاهای خوبی می‌رسد. سیمان ری همان چیزی است که تهران و کشور را با آن ساختیم، پس وقت آن است تا این اثر ماندگار را برای مردم تهران، مردم ری و مردم ایران حفظ کنیم.
بررسی درآمدهای پایدار در مراحل پایانی
مرتضی الویری، رییس شورای عالی استان‌ها دیگر سخنران این همایش بود. او گفت: لایحه درآمدهای پایدارهای شهرداری در مراحل پایانی تصویب است. با این تصویب لایحه و طرح درآمدهای پایدار، شهرداری‌ها از شهرفروشی باز خواهند ماند.
او ادامه داد: با توجه به اینکه مدت دو سال و نیم مدیریت شهر تهران را برعهده داشتم، بر این باورم که درعین اینکه در موارد مختلفی موفقیت‌هایی داشتیم اما در موارد متعددی عملکرد قابل دفاعی در حوزه معماری و طرح‌های توسعه‌ای نداشتیم و متاسفانه با نگرشی که دارم جمع‌بندی من بر این است که در طرح‌های شهری کارنامه قابل قبولی نداشتیم.بخش عمده نابسامانی و به هم‌ریختگی و ناسازوارگی سیما و منظر کنونی تهران محصول طرح‌ها و برنامه‌های چهار دهه گذشته اداره شهر بوده است، سوال کلیدی این است که آیا ساختار و محیط معماری و شهرسازی تهران در میسر پایداری و شکوفایی تهران و ارتقای کیفیت زندگی قرار دارد؟در واقع ناهمگونی سیما و منظر شهر تهران در شرایط کنونی آیینه نمای طرح‌های شهری و اندیشه‌های پشت و در نهایت ساختار اجرایی مدیریت شهری است. بدون تعاریف باید بگویم که در شهر تهران قدرت‌های پول پایه و ساختارهای بخشی نگری، کالبد و ساختار زیستی شهر تهران را در شرایط بحرانی قرار داده است که امروزه نمادی از هویت ایران و اسلامی و شهرسازی انسان گرا در آن دیده نمی‌شود یا بسیار کمرنگ است.رییس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران با اشاره به اینکه طرح‌های توسعه شهری با هر مبنایی در عمل محصول زیبا و شایسته‌ای به نام تهران را به بار نیاوردند، تصریح کرد: برای این چالش دلایل متعدد و ساختاری وجود دارد، مثلا بیان می‌شود طرح‌های توسعه شهری بعد از تصویب و ابلاغ درگیر و‌دار کمیسیون‌های ماده ۱۰۰ و ماده ۵ و موارد مشابه از هویت و مسیر خود خارج شده یا در چارچوب بخش نامه‌های بخشی‌نگر منحرف می‌شوند. همچنین نگاه پول پایه در شهرسازی تهران هویت و ساختار طرح‌ها را به انحراف کشانده است.
رییس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران با بیان اینکه در طرح جامع مقرر شده ۴۰۰ طرح موضوعی و موضعی تهیه و تصویب شود، گفت: کدامیک از طرح‌های موضعی و موضوعی تهیه شده و اجرا شده است؟ ما در این زمینه شکست خوردیم و گام اساسی برنداشتیم. با انحلال نهاد برنامه‌ریزی شهری و توسعه شهری همکاری دولت در راهبری توسعه شهری تهران پایان یافته و از آن به بعد مسوولیت راهبری کالبدی شهر با شهرداری تهران بوده است.الویری با اشاره به اینکه طرح‌های توسعه شهری تهران در چارچوب طرح جامع و چشم‌انداز نبوده است، گفت: در چارچوب طرح جامع شهر تهران مقرر شد، هر ۵سال یک‌بار طرح جامع شهر تهران بازنگری شود. از سال ۸۶ تاکنون سه‌بار طرح جامع بازنگری شمی شد اما تاکنون حتی یک‌بار هم در دستور کار بازنگری قرار نگرفته است.این نشان می‌دهد که طرح‌های توسعه شهری مانند حروف «والی» در عربی است، نوشته می‌شود ولی خوانده نمی‌شوند.
وی در پایان پیشنهاد داد که کمیسیون‌های ماده ۱۰۰ و ماده ۵ حذف یا اصلاح شوند و از تخریب باغات و فضاهای سبز در شهرها در چارچوب قوانین جلوگیری شود.لازم است به جای توجه به ساخت و ساز سلولی و تک بنا به طراحی فرایندی و سیستمی روی آورده شود.
علی مطهری، نایب‌رییس مجلس شورای اسلامی که در این همایش حضور داشت با بیان اینکه سر برآوردن ساختمان‌های بلند مرتبه در معابر کم عرض و تعدد این تخلفات چهره شهر را زشت کرده است، گفت: امروز با کمبود فضای سبز و فضا ورزشی مواجه‌ایم و وجود این موارد سبب شده تهران به شهری فشرده تبدیل شود. شهری که آرامش روحی انسان در آن رعایت نمی‌شود در حالی که در شهرهای مهم دنیا انسان احساس آرامش روحی می‌کند و فضاهای باز و فضای سبز فراوان یافت می‌شود. متاسفانه در تهران به گونه‌ای شده است که همه از هر متر مربع فقط به دنبال کسب درآمد هستند. مطهری ادامه داد: همین دیدگاه سبب شده که در مسائل دیگر نظیر تامین پارکینگ‌ها دچار مشکل شویم. از طرح‌های جامع و تفصیلی عبور کنیم و به حریم پیاده راه‌ها و پیاده روها تعدی و تجاوز کنیم چرا که دیدگاه انتفاع مالی است. دیدگاهی که می‌گوید خراب کن و برج بساز و همین امر سبب شده امروز استانداردهای پیاده راه‌ها در شهر رعایت نشود. طراحان و معماران شهری باید به فکر درست کردن این موارد باشند البته در کنار سایر عوامل.
نایب‌رییس مجلس افزود: اما در خصوص سبک معماری باید بگویم ما ضمن حفظ سبک معماری ایرانی اسلامی می‌توانیم از سبک‌های معماری کشورهای دیگر الهام بگیریم و این امر مضمومی نیست. معماران و طراحان شهری باید به این نتیجه برسند که آیا در طراحی ساختمان‌ها باید به کل یکسان عمل کرد نظیر شهری مانند موسکو یا به گونه‌ای دیگر عمل کنیم.
