همگام با پررنگ شدن احتمال اجرای «ساز و کار حمایت از روابط تجاری» یا INSTEX میان ایران و اروپا (که پیش‌تر با نام SPV یا ابزار خاص‌منظور) مطرح می‌شد، بحث بر سر تاثیر راه‌اندازی این کانال مالی بر حوزه‌های مختلف اقتصادی کشور، داغ شد.
این سازوکار مالی که برای بهره‌گیری از مردم ایران از مزایای لغو تحریم‌ها و باقی ماندن ایران دربرجام طراحی شده است، یک کانال مالی است که امکان تجارت ایران و اروپا را در عین تحریم‌های امریکا فراهم می‌آورد، اما سوال این است که این کانال مالی چه تاثیری بر تحریم‌های صنعت هوایی ایران دارد؟
روزنامه تعادل، برای بررسی این موضوع درگام نخست نگاهی به سازوکار این کانال مالی دارد و سپس راهکارهایی برای مقابله با تحریم‌های صنعت هوایی ایران ارایه می‌دهد.
سازوکارهای کانال مالی ایران و اروپا
INSTEX در واقع یک ابزار خاص منظور است (یا SPV) که به‌طور ویژه برای تجارت با ایران فراهم شده است.
قرار است به عنوان کانال مالی و تجاری برای صادرات و واردات بین ایران و اتحادیه اروپا عمل کند.
طبق ساز و کار پیشنهادی اروپا، شرکتی که از ایران نفت می‌خرد به جای پرداخت وجه به ایران، آن را مستقیما یا با واسطه به شرکتی که کالا به ایران می‌فروشد پرداخت خواهد کرد و وجهی به ایران نخواهد رفت.
همچنین مبادلات در این مکانیزم بر حسب یورو خواهد بود و دلار از مبادلات کنار گذاشته می‌شود، به گفته برخی سیاستمداران اروپایی، این مکانیزم مشابه سیستمی است که برای مبادله با اتحاد جماهیر شوروی استفاده می‌شد.
این سیستم پرداخت به کسب وکارهای اروپایی امکان می‌دهد تا بدون تحریم شدن توسط امریکا به روابط خود با ایران ادامه دهند و حتی با بهره‌گیری از این مکانیزم، شرکت‌ها برای تبادل مالی با ایران نیازی به سیستم سوئیفت ندارند.
اما و اگرهای INSTEX
با وجود اینکه نتایج مثبتی از گشایش کانال مالی و تجاری ایران و اروپا برای صادرات و واردات متصور می‌شد اما برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند که در نتیجه تهدیدهای امریکا هدف مکانیسم ویژه ممکن است کاهش یافته و تنها به مبادله کالاهای کمتر حساس مانند کالاهای انسانی و غذا محدود شود. به عبارت دیگر ممکن است، این اقدامات کمتر از آن چیزی باشد که ایران برای مقابله با آثار ناشی از بازگشت تحریم‌های امریکا انتظار دارد.
این احتمال وجود دارد که برخی شرکت‌های بزرگ به دلیل ترس از تحریم‌های امریکا و از دست دادن بازار این کشور، بازار ایران را رها کنند ضمن اینکه چندی پیش رولف موتس نیش، سخنگوی کمیته روابط خارجی حزب سوسیال دموکرات آلمان گفته بود که احتمال روی آوردن شرکت‌های بزرگ آلمانی به این سیستم اندک است. اگرچه او، ساز و کار جدید را برای همکاری شرکت‌های کوچک و متوسط با ایران بسیار مناسب ارزیابی کرد.
اگرچه INSTEX به شرکت‌های اروپایی این امکان را می‌دهد تا قانون پایبند نبودن به تحریم‌های امریکا را که کمیسیون اروپا در ماه گذشته تصویب کرد، اجرایی کنند اما با این حال میزان ایمن بودن این سیستم مشخص نیست.
گزینه‌های پیش رو برای حل مشکل صنعت هوانوردی
با توجه به اینکه اما و اگرهایی درباره اجرای
INSTEX و همچنین تاثیر آن بر صنعت هوانوردی کشور وجود دارد، باید راهکارهای دیگری برای مقابله با تحریم‌های صنعت هوانوردی کشور اجرایی شود؛ در این میان، با توجه به اینکه مشکل اصلی صنعت هوانوردی خرید هواپیما و تأمین قطعات است به حل این مشکل پرداخته شده است.پیش از بحث درباره راهکارهای پیش روی خرید هواپیما، باید در گام نخست ایرلاین‌ها اقدام به تدوین استراتژی کنند، زیرا یکی از اساسی‌ترین مشکلات صنعت هوایی کشور طی سال‌های گذشته، نبود استراتژی مشخص در این حوزه بوده است و همین موضوع موجب شده که ایرلاین‌ها اقدام به خرید انواع متفاوتی از هواپیماها کنند. درحالی که در سایر کشورها مدل هواپیماها براساس اهداف و استراتژی شرکت هواپیمایی مشخص می‌شود و به همین دلیل کمتر شاهد تنوع در تایپ هواپیماها در یک شرکت هستیم.
اما برای حل مشکل خرید هواپیما، راهکار نخست خرید هواپیماهای دست دوم غربی با عمر بالاست که ایران در دوره گذشته تحریم‌ها هم با خرید هواپیما از شرکت‌های واسطه اقدام به توسعه ناوگان هوایی خود می‌کرد و هم‌اکنون هم این امکان برای ایرلاین‌ها وجود دارد.
اگرچه گزینه‌هایی مانند خرید هواپیما سوخو هم پیش روی ایرانی‌ها قرار دارند اما با توجه به آنکه این شرکت هنوز نتوانسته سهم قطعات امریکایی در هواپیماهایش را به کمتر از 10 درصد برساند، خرید این نوع هواپیما نیازمند گذشت زمان و عمل به وعده شرکت سوخو دارد.
در بخش تأمین قطعات هم یکی از راهکارهایی که پیش رو قرار دارد، تعمیر قطعات هواپیما توسط متخصصان ایرانی است که برای اجرای این راهکار باید به توان و تخصص مهندسان ایرانی اعتماد داشت.
راهکار دیگری که در تأمین قطعات هواپیما می‌تواند اثرگذارباشد تبادل قطعات با شرکت‌های سازنده است، درواقع اگر در بخشی از ساخت هواپیما مانند ساخت بدنه خودکفا شویم، می‌توانیم با تبادل بدنه با شرکت‌های سازنده قطعات، همکاری کنیم.
