گروه راه و شهرسازی|زهره علامی|
همگام با افزایش نرخ ارز در ابتدای سال جاری پیش‌بینی می‌شد که شاهد کاهش حجم سفر به مقاصد خارجی باشیم، اما با توجه به پرداخت ارز دولتی به ایرلاین‌ها تا اواسط مرداد ماه، ثباتی نسبی بر قیمت بلیت پروازهای خارجی حکمفرما بود و افت سفرها قابل توجه نبود، اما با خروج ایرلاین‌ها از این لیست و افزایش هزینه‌های ارزی شرکت‌های هواپیمایی، قیمت بلیت پروازهای خارجی رشد چشمگیری داشت و نخستین فاز کاهش حجم سفرها آغاز شد.
در این میان، با وجود پیگیری ایرلاین‌ها برای بازگشت به لیست دریافت‌کنندگان ارز دولتی یا دریافت ارز از سامانه نیما (نظام یکپارچه مبادلات ارزی) در نهایت با خواسته آنها برای دریافت ارز نیمایی موافقت شد و پس از چند ماه، قیمت‌ها دوباره ثبات نسبی یافت اما با وجود این قیمت بلیت مقاصد خارجی افزایش چشمگیری نسبت به گذشته پیدا کرده بود.
با آغاز دوره دوم تحریم‌های امریکا علیه ایران از نیمه‌های آبان ماه، دومین فاز کاهش حجم سفر ایرانیان کلید خورد و به دلیل بازگشت دوباره تحریم‌ها، بسیاری از ایرلاین‌های خارجی به دلیل افت شمار مسافران و برای در امان ماندن از تحریم‌ها از بازار ایران خارج شدند و جمع این موارد، کاهش حدود 35 درصدی سفر ایرانیان به مقاصد خارجی را طی دوسه ماه گذشته در پی داشت، آماری هم که از سوی دبیرانجمن ایرلاین‌ها و هم توسط دبیرانجمن صنفی دفاتر مسافرتی ایران مطرح شد، به خوبی کاهش 30 تا 40 درصدی پروازها را تأیید می‌کند.
دبیرانجمن شرکت‌های هواپیمایی در گفت‌وگو با «تعادل» درباره کاهش حجم سفر به خارج از کشور می‌گوید: در دوسه ماه اخیر شاهد کاهش 35 درصدی سفرایرانیان به خارج از کشور بودیم و علت آن به دو عامل افزایش نرخ ارز و قطع پرواز ایرلاین‌های خارجی به ایران بازمی‌گردد.
مقصود اسعدی سامانی می‌افزاید: تقریبا اغلب کشورهای اروپایی و همچنین کشورهای آسیایی از جمله تایلند و برخی کشورهای همسایه به ایرلاین‌های ایرانی سوخت رسانی نمی‌کنند و هواپیماهای ایرانی مجبور به استفاده از هواپیماهایی هستند که نیاز به سوختگیری در مقصد ندارد. او ادامه می‌دهد: در تحریم گذشته، بحث قطع سوخت رسانی را نداشتیم، در دوران گذشته تحریم‌ها مربوط به تامین قطعات، فروش هواپیما و ارایه خدمات بود اما در دوره جدید تحریم‌ها شاهد عدم سوخت رسانی به شرکت‌های هواپیمایی ایرانی هستیم. به گفته دبیرانجمن شرکت‌های هواپیمایی برخی شرکت‌های سوخت رسان از تحریم‌های امریکا تبعیت کردند و به هواپیماهای ایرانی سوخت رسانی نمی‌کنند و این موضوع مخالف اصول ایمنی بین‌المللی است، چون ایمنی پروازهای ایرانی به خطر می‌افتد.
او اظهار می‌کند: با توجه به اینکه امریکا عضو سازمان بین‌المللی ایکائو است، باید به تعهداتش پاییند باشد درحالی که خلاف این تعهدات عمل کرده و با اعمال تحریم‌ها، پرواز ایرلاین‌های ایرانی را با مشکل مواجه کرده است. اسعدی سامانی درباره کاهش حضور ایرلاین‌های خارجی می‌گوید: با توجه به اینکه شرکت‌های خارجی برنامه‌های بلندمدت دارند و به دلیل صرفه اقتصادی از بازار ایران خارج شدند به نظر نمی‌رسد، دوباره به بازار کشورمان بازگردند و شواهدی هم در این زمینه وجود ندارد. او بیان می‌کند: البته روند رخدادهای سیاسی بر حضور ایرلاین‌های خارجی در ایران موثر است و اگر در سال آینده شاهد بهبود شرایط باشیم امکان بازگشت این شرکت‌های هواپیمایی به کشورمان وجود دارد.
دلیل حضور کم‌رنگ خارجی‌ها
دبیر انجمن صنفی دفاتر مسافرتی ایران درباره کاهش حجم سفرها به خارج کشور بیان می‌کند: سفرها به خارج از کشور به صفر میل نکرده است، شاید بتوان گفت که بیش از ۳۰ تا ۴۰ درصد از سفرهای خارجی کم شده باشد. البته درباره نوروز، ایرلاین‌ها در مسیرهای پروازی زیادی همچون ترکیه، مالزی و تایلند در حال برنامه‌ریزی برای مردم هستند، سفر اروپا هم هنوز انجام می‌شود اما قیمت این پروازها اضافه شده است.
مرتضی قربانی در گفت‌وگو با ایلنا ادامه می‌دهد: پیش‌فروش بلیت سفر به اروپا بیش از یکماه است که آغاز شده است، اما هنوز بازار گرمی برای آن وجود ندارد؛ علاوه بر این موضوع، نرخ‌ها افزایش پیدا کرده و از آن طرف هم شرایط اخذ ویزا خیلی جالب نیست و تعداد ریجکت‌های سفارت‌ها به دلایل مختلفی که اعلام هم نمی‌شود، زیاد شده است. قربانی ادامه می‌دهد: اگر یک نفر هم بخواهد به اروپا برود، به دلیل ریجکت شدن و هزینه‌های این موضوع، این کار را نمی‌کند، یعنی به نوعی فقط بحث نرخ در این موضوع تاثیرگذار نیست اگرچه نرخ پروازها تقریبا در تمام تورها بیش از دو برابر افزایش پیدا کرده است و همچنان کف پایین بازار به سمت مقاصدی است که از قبل هم به صورت سنتی بوده که ازجمله آنها می‌توان به ترکیه و گرجستان اشاره کرد. او همچنین در پاسخ به اینکه آیا زمینه‌ای برای حضور دوباره ایرلاین‌های خارجی به ایران وجود دارد، اظهار می‌کند: از آنجا که میزان سفر در ایران کاهش یافته است، برای ایرلاین‌های خارجی آنچنان صرفه اقتصادی ندارد که در بازار ایران حضور پیدا کنند، تقریبا شرکت‌هایی که در حال حاضر پرواز می‌کنند، مسیرهای پروازی موجود در بازار را پوشش می‌دهند، البته اگر ضرورت ایجاب کند، می‌توان افزایش فرکانس داشت و به ایرلاین‌های موجود مجوز پروازهای بیشتری ارایه داد. این مقام مسوول درباره میزان احتمال افزایش حضور ایرلاین‌های خارجی در ایران، می‌گوید: در دوره‌ای، بیریتیش اِیروِیز به ایران پرواز نمی‌کرد و به‌جای آن شرکت هواپیمایی بی‌ام‌ای از لندن به بازار ایران آمد، شاید شاهد اتفاقاتی از این دست باشیم، مثلا شاید در آینده شرکت‌هایی که نشنال کریر (هواپیمایی ملی) نیستند، جایگزین آنها شوند چرا که به این صورت محدودیت تحریم به آنها مرتبط نشده و می‌توان آنها را جایگزین ایرلاین‌هایی دیگر کرد.
او درباره اثر خروج ایرلاین‌های خارجی از بازار ایران، اضافه می‌کند: شرایط نرخی بازار آن طرف ایران خیلی تفاوتی نکرده است. به عنوان مثال، اگر بلیت پرواز دوسلدورف به تهران، ۳۰۰ تا ۴۰۰ یورو بوده امروز هم همان قیمت است، همچنین اگر پرواز ماهان قطع شده و مسیر مستقیمی داشته که دوسلدورف به تهران را مستقیم می‌آمده است، حال باید از دوسلدورف به استانبول یا دوحه، دوبی و مسکو برود و از آنجا به ایران بیاید اما تقریبا هزینه سفر همان مبلغ قبلی تمام می‌شود. دبیر انجمن صنفی دفاتر مسافرتی ایران می‌افزاید: در برخی مقاصد تورهای ورودی با افت مسافر مواجه بوده‌ایم و در برخی دیگر از مقاصد همچون عراق رشد مسافر داشته‌ایم و اینکه هزینه سفر به ایران و هزینه‌های داخل ایران به نسبت قبل برای خارجی‌ها کم شده یک واقعیت است اگرچه در این میان ما باید یک بازنگری نیز در بحث پکیج‌ها داشته باشیم.
او بیان می‌کند: در گذشته برخی شرکت‌های هواپیمایی خارجی به برخی شهرهای ایران ازجمله شیراز، کرمانشاه، اهواز، مشهد و تبریز هم پرواز داشتند و همین موضوع به‌شدت در جذب گردشگران برای تورهای ورودی کمک می‌کرد. چراکه اگر توریستی می‌خواست از اروپا به ایران بیاید، بیشتر راغب بود که با این شرکت‌ها به ایران بیایند. قربانی ادامه می‌دهد: در گذشته توریست از شهر و کشور خودش مستقیما به شیراز می‌رفت و از تهران هم به شهر خود برمی‌گشت درواقع اگر شرکت‌های ایرانی در تور ورودی تاثیرگذار نبودند اما واقعیت این است که تاثیر و جذب مسافران ایرلاین‌های خارجی بیشتر بوده است.
موانع سفر هوایی با پروازهای ایرانی
دبیر انجمن صنفی دفاتر مسافرتی ایران با بیان اینکه تحریم و خروج ایرلاین‌های خارجی از بازار ایران مانعی برای جذب تورهای ورودی گردشگری به ایران شده است، می‌گوید: در گذشته گردشگران خارجی می‌توانستند به صورت مستقیم از شهرهای خود به برخی شهرهای ایران سفر کنند، اما امروز برای سفر به ایران ابتدا باید به شهرهایی همچون استانبول، دوحه، دوبی و مسکو سفر کرد و از آنجا عازم ایران شد.
قربانی درباره عوارض ممنوعیت پروازی ایرلاین‌های ایران به خارج از کشور توضیح می‌دهد: این مشکل برای همه ایرلاین‌های ایرانی نیست و هنوز پروازهایی به اروپا انجام می‌شود اما در کل برای اینکه یک پرواز انجام شود، چیزهای مختلفی لازم است، خیلی اوقات شما مجوز پرواز را دارید اما برای پرواز به آن مقصد به خدمات فرودگاهی نیازمند هستید. او در گفت‌وگو با ایلنا ادامه می‌دهد: به عنوان مثال، در بحث سوخت، شرکت‌هایی هستند که در چند کشور کار سوخت‌رسانی را انجام می‌دهند، حال اگر این شرکت‌ها تحریم را قبول کنند و به ایرلاین‌های ایرانی سوخت ندهند، حتی اگر شرکت هواپیمایی هم تحریم نباشد و مجوز پرواز داشته باشد، عملا برای گرفتن خدمات هندلینگ در فرودگاه مقصد با مشکل مواجه خواهد شد.
دبیر انجمن صنفی دفاتر مسافرتی ایران اظهارمی کند: هم‌اکنون در مسیر برخی کشورهای اروپایی و ترکیه با مشکل مواجه هستیم، به عنوان مثال شرکت‌های اصلی سوخت‌رسان در ترکیه به ایرلاین‌های ایرانی سوخت نمی‌دهند، به همین دلیل معمولا برای پروازهایی که اکنون در آن مسیر انجام می‌شود، هواپیماهایی را انتخاب می‌کنند که نیازی به سوختگیری در کشور ترکیه را نداشته باشند که این موضوع در دوران تحریم گذشته هم بود. به گفته قربانی، در دوران تحریم گذشته هم اگر پروازی در مسیر لندن داشتیم، شرکت‌های اصلی در لندن به ایرانی‌ها سوخت نمی‌دادند و باید از طریق دیگری این مشکل را حل می‌کردیم، چنین مشکلاتی احتمال دارد که در حال حاضر هم برای ایرلاین‌ها به وجود بیاید.
قربانی همچنین درباره کشورهای دیگری که با وجود وضعیت تحریم‌های موجود به شرکت‌های ایرانی سوخت و خدمات دیگر را می‌دهند، اظهار می‌کند: خیلی دقیق نمی‌توان در این باره اعلام کرد که چه تعداد کشور به ایران سوخت می‌دهند و چه تعداد چنین کاری را انجام نمی‌دهند اما در گرجستان مشکل سوخت نداریم ولی در ترکیه با این مشکل مواجه هستیم.
او ادامه می‌دهد: البته به دلیل ارزان بودن سوخت در ایران نسبت به کشورهای دیگر هواپیماهای ایرانی فارغ از تحریم، راغب هستند که سوخت خود را در ایران بزنند، بر همین اساس در مسیرهای نزدیکی همچون گرجستان سوخت خود را در ایران می‌زنند.
دبیر انجمن صنفی دفاتر مسافرتی ایران بیان می‌کند: در شرایط تحریم اگر در مسیرهای طولانی مساله‌ای پیش بیاید، عملا هواپیماهای ایرانی با مشکل مواجه می‌شوند، در این سفرها نیاز به هواپیماهای دور‌بردی است که توان بالای ۱۰ ساعت پرواز بدون سوخت گرفتن را داشته باشند. به عنوان مثال، شرکت هواپیمایی ماهان از این نوع هواپیماها داراست اما این شرکت هم متاسفانه تحریم شده و اجازه فرود در فرودگاه‌های آلمان را ندارد.
قربانی اضافه می‌کند: شکل تحریم‌های ایران با یکدیگر متفاوت است، به عنوان مثال در ترکیه اجازه پرواز داریم، اما سوخت نمی‌توانیم بگیریم و در آلمان بطور کلی مجوز پرواز نداریم که بخواهیم سوخت بزنیم، به همین دلیل نمی‌توان همه تحریم‌ها را در یک گروه دسته‌بندی کرد. دبیر انجمن صنفی دفاتر مسافرتی ایران همچنین درباره ایرلاین‌های ایرانی دیگری که می‌توانند بدون سوختگیری به مسیرهای طولانی بروند، می‌گوید: به هر شکل همه ایرلاین‌های ایرانی مسیرهای دوربرد نمی‌روند و اکثر مسیرهای ایران مختص به ترکیه، عراق و کشورهای از این دست است که نیازی هم به هواپیمای دوربرد ندارند.
او اظهار می‌کند: علاوه بر ماهان شرکت‌هایی همچون هما، آسمان و قشم‌ایر دارای هواپیماهایی هستند که می‌توان با آنها به مسیرهای طولانی و بین‌المللی رفت، بر همین اساس می‌توان گفت که کم شدن گردشگران در مسیر اروپا تنها به دلیل مسائل اقتصادی و مشکلات ایرلاین‌ها نبوده و مسائل دیگری هم در آن نقش داشته است.
